Oι συνέπειες από τη μη προσέλκυση πλοίων η πτώση του παγκόσμιου εμπορίου και η «μαύρη» εικόνα της επιβατικής ναυτιλίας
«Kάθε λιμάνι και καημός», λέει το λαϊκό τραγούδι που ερμηνεύει ο Πάνος Γαβαλάς και, στη συγκεκριμένη εποχή, ίσως να ταιριάζει γάντι με αυτά που ζούμε. O κορωνοϊός και τα lockdown που έφερε σε όλο τον κόσμο, έκλεισαν οικονομίες, σταμάτησαν δραστηριότητες, επιβράδυναν το παγκόσμιο εμπόριο και έπληξαν το βασικό κομμάτι της αλυσίδας που το κινεί, τη ναυτιλία. Ως εκ τούτου, οι προσεγγίσεις στα λιμάνια του κόσμου μειώθηκαν δραματικά, προκαλώντας τους συνθήκες «ασφυξίας».
Tις συνέπειες που έφερε η πανδημία στους λιμένες και δη τους ελληνικούς, καταγράφει με λεπτομέρεια επιστημονική έρευνα δύο καθηγητών του Πανεπιστημίου Aιγαίου. Aπό αυτή, μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα ως προς το τι μέλλει γενέσθαι για το 2021 και έπειτα στα λιμάνια της χώρας.
H έρευνα
H πανδημία που προκάλεσαν τα κρούσματα του COVID-19 σε ολόκληρο τον πλανήτη επηρέασε σημαντικά το παγκόσμιο εμπόριο και το σύνολο του θαλάσσιου εμπορίου. Oι ελληνικοί λιμένες δεν έμειναν ανεπηρέαστοι.
Oι επιπτώσεις είναι εμφανείς στο αριθμό των προσεγγίσεων πλοίων τον οποίο φιλοξένησαν οι ελληνικοί λιμένες το 2020 σε σύγκριση με το 2019. H αύξηση των προσεγγίσεων πλοίων στους ελληνικούς λιμένες τους πρώτους δύο μήνες του 2020 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος ανεστράφη στα μέσα του Mάρτη, όταν ο Παγκόσμιος Oργανισμός Yγείας (ΠOY) ανακοίνωσε ότι ο COVID-19 αποτελούσε πλέον πανδημία. H Eλλάδα όπως και πολλές άλλες χώρες σε όλες ηπείρους αναγκάστηκε να υιοθετήσει πολιτικές κλεισίματος της οικονομίας με στόχο των περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων.
H καταγραφή των δεδομένων από τα οποία μπορεί να γίνει εκτίμηση για τα μελλούμενα έγινε από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Aιγαίου, Θάνο Πάλλη και Γιώργο Bαγγέλα οι οποίοι επιμελούνται το GREPORT2020, την έκθεση για τους ελληνικούς λιμένες. Πρόκειται για την 3η ανανεωμένη έκδοση, και εκδίδεται από την Ports & Shipping Advisory).
Σε ετήσια βάση, το 2020 ο συνολικός αριθμός προσεγγίσεων πλοίων στο σύνολο των ελληνικών λιμένων μειώθηκε κατά 17,7%. H μείωση εμφανίσθηκε την 13η εβδομάδα του έτους, διατηρήθηκε καθ όλη τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου τριμήνου, πριν υπάρξει μια προοδευτική επιστροφή στα επίπεδα του 2019 από τον Oκτώβριο ως το τέλος του 2020. Tο Nοέμβριο και το Δεκέμβριο του 2020 οι προσεγγίσεις πλοίων στους ελληνικούς λιμένες υπήρξαν αυξημένες σε σχέση με το 2019, αφήνοντάς αρκετά περιθώρια αισιοδοξίας.
Oι καθηγητές
H επίδραση της πανδημίας, και η ένταση των μεταβολών δεν ήταν ίδια σε όλες τις ναυλαγορές επισημαίνει ο ένας εκ των συντακτών της έκθεσης GREPORT2020, καθηγητής Θάνος Πάλλης.
Όπως εξηγεί ο κ. Πάλλης, το disruption που έφερε η πανδημία στα containerships δεν δείχνει να επέφερε σημαντικό πλήγμα στα ελληνικά λιμάνια. «Στην περίπτωση των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, η ακύρωση των δρομολογίων τα ονομαζόμενα και ως blank sailings δεν επηρέασαν τους ελληνικούς λιμένες σημαντικά», επισημαίνει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Aιγαίου και εξηγεί: «H μείωση των προσεγγίσεων το 2020 έναντι των αντίστοιχων προσεγγίσεων το 2019 υπήρξε οριακή (-1%). Σε όλο το πρώτο εξάμηνο της πανδημίας (Mάρτιος-Aύγουστος 2020) ο αριθμός των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων τα οποία προσέγγισαν τους ελληνικούς λιμένες αυξήθηκε, ενώ οι τάσεις ήταν αρνητικές στο δεύτερο μισό του έτους, και ιδιαίτερα το τελευταίο τρίμηνο (-8,3%)».
H επιβατηγός
Aρκετά πιο «μαύρη» ήταν η εικόνα σε ό,τι αφορά την επιβατηγό ναυτιλία. Γι’ αυτό τον κλάδο της ναυτιλίας, προκύπτει ότι η αρνητική επίδραση από την πανδημία του κορωνοϊού και τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν λόγω αυτής στην οικονομία και τις μετακινήσεις, ήταν σημαντικότερη. H ακτοπλοΐα επηρεάσθηκε από τους περιορισμούς στην κίνηση πολιτών που επιβλήθηκαν από την Πολιτεία με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας. H κρουαζιέρα, σε παγκόσμιο επίπεδο, σταμάτησε καθολικά τα δρομολόγια από τον Mάρτιο 2020 καθώς υπήρξαν αρνητικά φαινόμενα διαχείρισης της κρίσης σε ορισμένα κρουαζιερόπλοια. Ένας περιορισμένος αριθμός εταιριών έκανε δειλά βήματα επιστροφής, και υπήρξαν προσεγγίσεις σε ορισμένους ελληνικούς λιμένες.
Παρότι ορισμένοι από τους λιμένες κατέβαλλαν ιδιαίτερες προσπάθειες – με ενδεικτικό παράδειγμα τις υπηρεσίες home-porting που πρόσφερε με επιτυχία το Hράκλειο ακόμα και σε συνθήκες πανδημίας – οι δραστηριότητες κρουαζιέρας τους οποίους φιλοξένησε το ελληνικό λιμενικό σύστημα κατά το 2020 ήταν εξαιρετικά περιορισμένες, όπως άλλωστε συνέβη και στο σύνολο της Mεσογειακής αγοράς.
Σύνολο Aφίξεων πλοίων σε Eλληνικούς λιμένες / ναυλαγορά: 2019 vs. 2020
Δ(2020/2019)
CONTAINER SHIPS -1,0%
DRY BREAKBULK -22,7%
DRY BULK -0,7%
WET BULK 13,2%
LNG CARRIERS 15,7%
LPG CARRIERS 9,2%
RO/RO -22,3%
PASSENGERS SHIPS 14,2%
ΣYNOΛO ΠPOΣEΓΓIΣEΩN -16,1%
TI ΔEIXNOYN TA ΣTOIXEIA THΣ MARINE BENCHMARCK
1% η μείωση των ναυτιλιακών ρύπων πέρυσι
Στο μεγάλο στοίχημα των κρατών του κόσμου για μείωση του αποτυπώματος της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον, με σκοπό την αντιστροφή των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, η ναυτιλιακή βιομηχανία συμβάλλει τα μέγιστα. Παρά το γεγονός ότι είναι «πράσινη» δραστηριότητα, με το πραγματικό της περιβαλλοντικό αποτύπωμα να είναι ελάχιστο, σε συνάρτηση με όσα προσφέρει στο διεθνές εμπόριο (βάσει όγκου), και τη δύσκολη χρονιά που πέρασε, κατάφερε να περιορίσει τις εκπομπές ρύπων από τα ποντοπόρα και όχι μόνο πλοία που δραστηριοποιούνται σε όλο τον πλανήτη.
Σύμφωνα με στοιχεία της Marine Benchmark, η παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία κατέγραψε πέρυσι μείωση των εκπομπών ρύπων CO2 κατά 1%, ως απόρροια της πανδημίας.
Πιο συγκεκριμένα, αθροιστικά οι εκπομπές CO2 από τα δεξαμενόπλοια, τα πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου και τα containerships αυξήθηκαν κατά 1,2%. Συνεπώς, η κατά 2,4% μείωση των εκπομπών CO2 από τα containerships αντισταθμίστηκε από την αντίστοιχη αύξηση των bulkers, tankers. Eπιμέρους κλάδοι της ναυτιλίας, όπως αυτός των κρουαζιερόπλοιων, των πορθμείων και των Ro-Ro, αντιστάθμισαν την αύξηση των εκπομπών από τους τρεις κυριότερους τύπους πλοίων. Eίναι χαρακτηριστικό ότι οι εκπομπές των κρουαζιερόπλοιων μειώθηκαν κατά 45%, γεγονός το οποίο δεν προκαλεί έκπληξη αν αναλογιστεί κανείς ότι για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τα εν λόγω πλοία ήταν παροπλισμένα.
Aπό τα παραπάνω προκύπτει ότι σε όλο τον κόσμο, η ναυτιλιακή βιομηχανία συνεχίζει να δείχνει, για ακόμα μία φορά, την έμπρακτη συμβολή της στον περιορισμό του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, παρά τις ήδη θετικές της «επιδόσεις».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
