Διαπιστώσεις και… ευσεβείς πόθοι στην ημερίδα για το «Νέο Νομοθετικό και Κανονιστικό Πλαίσιο για τις Δημόσιες Συμβάσεις Έργων»
«Για να είμαστε ρεαλιστές και για να ”μην παραβιάζουμε ανοιχτές θύρες”. Ένας τέτοιος νόμος, ακόμη κι αν ήταν τέλειος, στην πράξη θα δημιουργούσε προβλήματα. Ένας τέτοιος νόμος, θα έπρεπε να γίνει με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών, των ανθρώπων της αγοράς, δικαστών, και μετά από πολύ κόπο και χρόνο, προκειμένου να έχει ένα σωστό αποτέλεσμα. Στην περίπτωση, όμως, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. Ήρθε η Πολιτεία και απαίτησε από τους τεχνοκράτες, μέσα σε λίγους μήνες, να κάνουν τη δουλειά που έπρεπε να γίνει επί τριάντα χρόνια».
Με αυτή την παρέμβασή του στην ημερίδα για το «Νέο Νομοθετικό και Κανονιστικό Πλαίσιο για τις Δημόσιες Συμβάσεις Έργων», που οργάνωσε ο ΣΑΤΕ, ο πρόεδρος της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ), εφέτης της Διοικητικής Δικαιοσύνης και εναπληρωτής καθηγητής Διοικητικού Δικαίου στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Δημήτρης Ράϊκος, ξεκαθάρισε το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο εμφανίστηκε αιφνιδιαστικά στα τέλη Δεκεμβρίου το σχέδιο νόμου, το οποίο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση επί ένα μήνα.
Είχε προηγηθεί άλλη παρέμβασή του, κατά την οποία υπογράμμισε πως «είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι παρατηρήσεις (του ΣΑΤΕ), τις ακούω με πάρα πολύ προσοχή. Πολύ φοβάμαι ότι συμφωνούμε σχεδόν με την πλειοψηφία αυτών που είπε ο Νομικός Σύμβουλος του ΣΑΤΕ. Άρα θέλει δουλειά ακόμη».
Τα επόμενα βήματα
Ο πρόεδρος της ΕΑΑΔΗΣΥ αναφέρθηκε στα αμέσως επόμενα βήματα: «Αυτό που κοιτάμε τώρα να κάνουμε, είναι να βελτιώσουμε το σ/ν και να μην κάνουμε ζημιά. Γι’ αυτό οι διατάξεις είναι απλές, λιτές και το κέντρο βάρους θα πέσει – έτσι το έχω αντιληφθεί κι αυτό έχω ζητήσει από τις Επιτροπές που θα εργαστούν μαζί με τις Υπηρεσίες του ΥΠΥΜΕΔΙ και άλλες Υπηρεσίες -, να ρίξουν το βάρος στη δευτερεύουσα νομοθεσία. Κι αυτό μέσα σε στενό χρονικό πλαίσιο. Η Γραμματεία Δημοσίων Έργων θα πρέπει να εργαστεί πάρα πολύ σκληρά, όπως και άλλοι, για να φέρουν εις πέρας το έργο που τους ζητάει η Πολιτεία, ως το τέλος του έτους. Εγώ δεν το βλέπω καθόλου εύκολο και δεν το βλέπω καθόλου χωρίς προβλήματα».
Τις σημαντικότερες ρυθμίσεις του ν/σ είχε παρουσιάσει η προϊσταμένη του Τμήματος Μελετών της Δ/νσης Νομικών Υπηρεσιών της ΕΑΑΣΗΣΥ Μίνα Καλογρίδου, η οποία, μεταξύ άλλων, υπογράμμισε ότι με αυτό επιχειρείται «μια πρώτη απάντηση σε αδυναμίες και παθογένειες του συστήματος εκτέλεσης των δημόσιων έργων» και ότι βασικός στόχος είναι «η απλούστευση και ο εξορθολογισμός» των διαδικασιών και της υλοποίησης του προγράμματος κατασκευής έργων».
Επεσήμανε δε ότι με το ν/σ ρυθμίζονται τα ζητήματα όλων των αναθέσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, ενιαίο σύστημα ηλεκτρονικής δημοσίευσης των διαγωνισμών, περιορίζεται ο αριθμός των δικαιολογητικών που οφείλουν να καταθέτουν οι διαγωνιζόμενοι, άρα και η γραφειοκρατία, αλλά και το όριο των εγγυητικών επιστολών, ενώ συντομεύεται ο χρόνος κατακύρωσης των διαγωνισμών.
«Το ν/σ ουσιαστικά δεν ρυθμίζει τίποτα»
Ως «ένα απλό κέλυφος νομοθεσίας, που είναι ακόμη ‘λεπτότερο’ σε ό,τι αφορά τα δημόσια έργα, γεγονός που καθιστά πιο αισθητό το κενό που δημιουργείται στον τομέα υλοποίησης των έργων», περιέγραψε ο Νομικός Σύμβουλος του ΣΑΤΕ Σταμάτης Σταμόπουλος το ν/σ, υπογραμμίζοντας πως «ουσιαστικά δεν ρυθμίζει τίποτα», ενώ αμέσως μετά την ισχύ του νόμου (έξι μήνες μετά την ψήφισή του) καταργείται το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο και αφήνονται «περιθώρια για αδιαφάνεια», αλλά και τον κίνδυνο να μείνουν οι μελέτες και τα έργα μετέωρα.
Ζήτημα αντισυνταγματικότητας
Μείζον ζήτημα αντισυνταγματικότητας, όπως τόνισε ο κ. Σταμόπουλος, εγείρεται από το γεγονός ότι κατά την πρόβλεψη του σ/ν τα περισσότερα και πλέον ουσιαστικά ζητήματα για τους διαγωνισμούς, την ανάθεση και εκτέλεση των έργων, θα εξειδικευτούν με ΠΔ ή υπουργικές αποφάσεις ενώ το Σύνταγμα επιβάλλει τα ουσιαστικά ζητήματα να περιλαμβάνονται στους νόμους και μόνο οι λεπτομέρειες να ρυθμίζονται με ΠΔ και υπουργικές αποφάσεις, ενώ ουσιαστικότατο πρόβλημα είναι η επαναφορά της «υποκειμενικής αξιολόγησης των προσφορών», από την οποία προέκυψαν ατέρμονα προβλήματα στον τομέα όταν ίσχυσε πριν από μερικά χρόνια.
Για γενικευμένη ανασφάλεια στον κλάδο, έκανε λόγο ο Γενικός Γραμματέας του ΣΑΤΕ Δημήτρης Κωνσταντινίδης, που «γεννιέται» από το γεγονός ότι οι ουσιώδεις προβλέψεις και ρυθμίσεις στην υλοποίηση των δημόσιων έργων, αφήνονται να ρυθμιστούν με ΠΔ και υπουργικές αποφάσεις, ενώ θα έπρεπε να ρυθμίζονται με τον νόμο, που υφίσταται την απαραίτητη δημοσιότητα και διαβούλευση που επιβάλει η κοινοβουλευτική διαδικασία.
Βήμα προς την διαφάνεια
Ωστόσο, ο κ. Κωνσταντινίδης τόνισε ότι «όλοι οι εργολάβοι θέλουν να αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο» και χαρακτήρισε ως «εξαιρετικά θετικό το γεγονός ότι επιβάλλεται ενιαία νομοθεσία και πρακτική για όλες τις Αναθέτουσες Αρχές. Παρόλα αυτά», συμπλήρωσε ότι «ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις», διότι το ν/σ επαναφέρει διατάξεις με τις οποίες η κάθε αναθέτουσα Αρχή μπορεί να επιλέγει αυθαίρετα τους εργολάβους για τα έργα της και οι οποίες διατάξεις, όταν είχαν ισχύσει στο παρελθόν, είχαν δημιουργήσει τρομερή διαφθορά και αδιαφάνεια.
Αντίθετα, σήμερα είναι σε ισχύ διατάξεις με τις οποίες κρίνεται κεντρικά από το ΥΠΥΜΕΔΙ η καταλληλότητα των εργολάβων, με αντικειμενικά κριτήρια (ΜΕΕΠ), όπου επίσης εξετάζονται τυχόν πρόσθετα κριτήρια μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις για ιδιόμορφα έργα, διατάξεις υπέρ της διαφάνειας κατακτήσεις του κλάδου που δεν διατηρούνται στο σ/ν και που θα έπρεπε να διατηρηθούν με βελτιώσεις. Περαιτέρω τόνισε «την αναγκαιότητα ενίσχυσης της επίβλεψής των έργων, που με τις σημερινές συνθήκες, μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με την θεσμοθέτηση της δυνατότητας αποφασιστικής συμμετοχής στην επίβλεψη πιστοποιημένων ιδιωτικών φορέων. Και έκλεισε δηλώνοντας ότι «θέλουμε τη συνεργασία στη σύνταξη του σ/ν, των ΠΔ και των υπουργικών αποφάσεων, γιατί θέλουμε το καλύτερο».
«Ναι» στις μεταρρυθμίσεις, αλλά «μην πειραχθεί η καθημερινότητά μας»
Στο ίδιο «μήκος κύματος» κινήθηκε, κατά την παρέμβασή του, και ο πρώην πρόεδρος του ΣΑΤΕ Γεώργιος Βλάχος, ο οποίος μάλιστα υπερθεμάτισε, τονίζοντας την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων, επισημαίνοντας ότι «όλοι λέμε ναι στις μεταρρυθμίσεις». Και πρόσθεσε ειρωνικά το οξύμωρο «…αλλά να μην πειραχτεί και η καθημερινότητά μας», γιατί «η εμμονή στην διατήρηση της σημερινής καθημερινότητας είναι αυτή που «πνίγει» την κάθε απαιτούμενη μεταρρύθμιση».
ΤΕΕ: Να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα
«Ναι» στις μεταρρυθμιστικές αλλαγές είπε από το βήμα της ημερίδας και ο πρόεδρος του ΤΕΕ Χρήστος Σπίρτζης, υπογραμμίζοντας ότι «εμείς δεν είμαστε από την άλλη όχθη, που δεν θέλουμε να αλλάξουμε τα πράγματα, δεν θέλουμε να γίνουν αλλαγές, να γίνουν τομές, να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Η κοινωνία είναι έτοιμη να τα δεχθεί αυτά. Το πολιτικό σύστημα δεν είναι έτοιμο να τα δεχθεί».
Ο κ. Σπίρτζης χαρακτήρισε το νομοσχέδιο και όλη αυτή την προσπάθεια που γίνεται, «ως επιστροφή στις 3 Φεβρουαρίου του 1830, όταν ιδρύθηκε επίσημα το Ελληνικό Κράτος με τον Καποδίστρια» και αναρωτήθηκε: «Δηλαδή από το 1830 έως σήμερα, κανείς δεν έχει καταλάβει τι έχει γίνει στη Χώρα; Είναι σαν να μην υπήρξε η Χώρα, σαν να μην έχει εμπειρίες, σαν να μην έχει τεχνικό δυναμικό, σαν να μηδενίζουμε το κοντέρ, για να κάνουμε κάτι άλλο από την αρχή». Για να συνεχίσει:
«Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου, αλλά αυτό τον παραλογισμό, δυστυχώς, τον ζούμε τα τελευταία χρόνια με συνεχή νομοθετήματα, που έχουν αποδομήσει και την Ελληνική κοινωνία και τον τεχνικό κόσμο και κυρίως τα επιστημονικά επαγγέλματα. Αντί να εισφέρουν στην διόρθωση των διαπιστωμένων στρεβλώσεων από όλους, στη μείωση της γραφειοκρατίας, σε έναν οριστικό σχεδιασμό για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, να στηρίξουμε την ποιότητα και τις υγιείς παραγωγικές δυνάμεις που σηματοδοτούν τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό, ερχόμαστε ακριβώς στην αντίθετη όχθη, να συνεχίσουμε σε ένα δογματισμό περί ανταγωνιστικότητας και να αποδομούμε τα πάντα. Αυτό, όμως, είναι κάτι που εγκαταλείπει ακόμη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς έχουν διαπιστώσει τη ζημιά που έχει γίνει και στην Ευρωπαϊκή οικονομία και στις κοινωνικές σχέσεις και στις υποδομές, με τη δογματική λογική περί ανταγωνισμού και ανταγωνιστικότητας και μόνο».
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ υπενθύμισε ότι τα ζητήματα αλλαγής του θεσμικού πλαισίου για τα δημόσια έργα έχουν συζητηθεί με τρεις διαδοχικούς υπουργούς εξαντλητικά, αλλά κανείς δεν έφερε ένα σχέδιο νόμου που να θεραπεύει τα κακώς κείμενα. Έναντι αυτού, αιφνιδίως, εμφανίστηκε το σ/ν για τις δημόσιες συμβάσεις έργων, που δεν αντιμετωπίζει κανένα από τα προβλήματα, αλλά γεννά άλλα.
«Θα καταργήσουμε το Υπουργείο Δημοσίων Έργων;»
Μάλιστα αναρωτήθηκε: «Γιατί ασχολείται το Υπουργείο Εμπορίου; Θα καταργήσουμε το Υπουργείο Δημοσίων Έργων; Θα καταργήσουμε το ΥΠΕΚΑ; Στην πράξη καταργούνται, το ξέρουμε, το βλέπουμε. Όταν δεν βολεύει μία χωροταξική νομοθεσία, μεταβιβάζεται η ευθύνη με Υπουργική Απόφαση, στο Υπουργείο Ανάπτυξης ή στο Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο, εκτός των άλλων …επιτυχιών του, χωροθετεί κιόλας, κάνει και άλλα πράγματα, ό,τι χρειάζεται κάνει».
«Δεν αντιμετωπίζουμε το ν/σ με αφορισμό»
Υπέρ της ουσιαστικής μεταρρύθμισης, σε ό,τι αφορά τις μελέτες και τα έργα, τάχθηκε και ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ) Γεώργιος Κάζος, ο οποίος επισήμανε πως το συγκεκριμένο σ/ν, αν και ήρθε εντελώς ξαφνικά, ως μνημονιακή υποχρέωση, οι μελετητές «δεν το αντιμετωπίζουν με αφορισμό, θεωρούν ότι έπρεπε να έχει συνταχθεί νωρίτερα, αλλά με τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων».
Μάλιστα, διαψεύδοντας τον στόχο περί ενιαίου τρόπου και Αρχής δημόσιων συμβάσεων, αποκάλυψε πως στις 26 Φεβρουαρίου, με υπουργική απόφαση, δόθηκε δικαίωμα στο ΤΑΙΠΕΔ να προχωρά σε συμβάσεις με δικούς του κανόνες, εξαίρεση που ζητείται συστηματικά από όλους τους νέους φορείς, εν ονόματι της βελτίωσης της λειτουργίας του κράτους και της αποδοτικότητας!
Κωλυσιεργία από τους πολιτικούς
Ως μια ευκαιρία χαρακτήρισε το σ/ν για τις δημόσιες συμβάσεις, ώστε να αλλάξει επιτέλους το θεσμικό πλαίσιο για τα δημόσια έργα, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μελετητών Ελλάδας (ΣΜΕ) Κώστας Αλεξόπουλος, ο οποίος, όμως, τόνισε ότι αυτό «δεν μπορεί να γίνει υπό τη δαμόκλειο σπάθη του χρόνου», απαιτούνται τρεις νόμοι και περίπου ένας χρόνος για να εφαρμοστούν.
Επεσήμανε δε τον κίνδυνο να σταματήσουν μελέτες και έργα, αν επιμείνει η κυβέρνηση στο συγκεκριμένο ν/σ, ή να σημειωθούν διαρκείς αναβολές εφαρμογής του, επειδή δεν θα έχουν εκδοθεί τα ΠΔ και οι υπουργικές αποφάσεις.
Σαράντα πέντε χρόνια ισχύουν οι ίδιες προδιαγραφές μεθόδων και υλικών για τις μελέτες, υπογράμμισε ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Μελετητών Υδραυλικών Έργων (ΣΜΥΕ) Χρήστος Δαμβέργης, ο οποίος χαρακτήρισε ως «εκ των ων, ουκ, άνευ» την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, κάτι, όμως, που δεν επιτυγχάνεται με το συγκεκριμένο σ/ν, το οποίο απειλεί με διακοπή τις μελέτες και τα έργα.
Χρειαζόμαστε ένα «πραγματικό σοκ»
«Ο κλάδος χρειάζεται ένα πραγματικό σοκ, όμως έναν εκσυγχρονισμό με όραμα, το οποίο δεν προκύπτει από το συγκεκριμένο σ/ν», τόνισε ο Α’ αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Γραφείων Μελετών Κώστας Καλλέργης.
Από την πλευρά της, η προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Θεμάτων ΕΟΚ της ΓΓΔΕ του ΥπΥΜΕΔΙ Τζούλια Τσαλίκη αναφέρθηκε στο ιστορικό της τροποποίησης των Κοινοτικών Οδηγιών του 2004, που διέπουν τα δημόσια έργα, και της ψήφισης, τον Ιανουάριο, των νέων, τις οποίες και θα πρέπει να ενσωματώσουμε στο ελληνικό Δίκαιο κατά το αμέσως επόμενο διάστημα -κάτι που, όπως παραδέχθηκε, δεν γίνεται με το σ/ν για τις δημόσιες συμβάσεις έργων που τέθηκε σε διαβούλευση.
Ο καιρός γαρ εγγύς
Για πολλή και σκληρή δουλειά που πρέπει να ξεκινήσει άμεσα και να ολοκληρωθεί – κατά την πρόβλεψη του σ/ν – σε έξι μήνες, έκανε λόγο η σύμβουλος του υπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων Στεφανία Τρέζου, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, η οποία κάλεσε όλους τους εμπλεκόμενους να συνεργαστούν συστηματικά, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα.
Για την ανάγκη να υπάρξει «άνεση χρόνου» πριν εφαρμοστεί ο νέος νόμος έκανε λόγο ο πρώην Γενικός Γραμματέας Δημοσίων Έργων και υπεύθυνος του Τομέα Υποδομών του ΠΑΣΟΚ Γιάννης Οικονομίδης, ο οποίος ζήτησε να αξιοποιηθεί η εμπειρία των τριών δεκαετιών, ώστε να δημιουργηθεί ένας νόμος ουσιαστικής «ομπρέλας» κι όχι ένα «τσόφλι» για τα δημόσια έργα.
Απέχουμε πολύ από την υπόλοιπη Ευρώπη
Εισήγηση στην Ημερίδα έκανε και ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου Στέφανος Κομνηνός, ο οποίος αναφέρθηκε στο Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, το οποίο ήδη λειτουργεί, από 1/1/2014 για τους διαγωνισμούς μελετών και υπηρεσιών, και από 1/7/2014 για τα έργα.
Στο σύστημα όλοι οι φορείς του δημοσίου τομέα αναρτούν τις προκηρύξεις και, μέσω αυτού, μπορούν άμεσα οι ενδιαφερόμενοι, αφού εγγραφούν άνευ δαπάνης, να ενημερώνονται άμεσα.
Ωστόσο, ο τεχνικός σύμβουλος του ΣΑΤΕ Δημοσθένης Τουλιάτος, αναφερόμενος στο Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, αλλά και στις άλλες ηλεκτρονικές βάσεις που έχουν δημιουργηθεί, έκανε λόγο για ασυμβατότητα και έλλειψη διαλειτουργικότητας, ενώ επισήμανε πως, στον τομέα της ηλεκτρονικής οργάνωσης και της θεσμικής της κατοχύρωσης, απέχουμε πολύ από όσα ισχύουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και από την Κύπρο. «Αυτό που χρειάζεται δεν είναι εκσυγχρονισμός της μηχανογράφησης, αλλά στήσιμο ολοκληρωμένου συστήματος ηλεκτρονικών συμβάσεων, από την προκήρυξη, ως την ολοκλήρωση ενός έργου, άρα απαιτείται τυποποίηση και προδιαγραφές», τόνισε ο κ. Τουλιάτος.
Για «διάσπαρτα στοιχεία σε διάφορα ηλεκτρονικά συστήματα που είναι ανάγκη να συγκεντρωθούν» έκανε λόγο και ο διευθυντής της Διεύθυνσης Βάσεων Δεδομένων της ΕΑΑΔΗΣΥ Αθανάσιος Πανταζής, ο οποίος παραδέχθηκε ότι σήμερα «δεν υπάρχει ενοποίηση ούτε στα ηλεκτρονικά συστήματα δημοσιότητας των προκηρύξεων»!
Βασικά συμπεράσματα:
– Σύσσωμος ο τεχνικός κλάδος συμφώνησε στην απαίτηση πρόβλεψης ρητής εφαρμογής του υφιστάμενη πλαισίου που ρυθμίζεται από τους Ν.3316/2005 και Ν.3669/2008 για τις μελέτες και τα έργα, αντίστοιχα, μέχρι να εγκριθούν τα απαιτούμενα Π.Δ. και Υ.Α. που προβλέπει το σ/ν της ΕΑΑΔΗΣΥ, ώστε να μην καταρρεύσει το σύστημα παραγωγής δημοσίων έργων στην Χώρα, και να μην δημιουργηθεί ανασφάλεια, ασάφεια και εν τέλει ανάσχεση στην υλοποίηση του ΣΕΣ (νέο ΕΣΠΑ).
– Απαραίτητη η ενεργή συμμετοχή του τεχνικού κλάδου για την προώθηση και σύνταξη των νέων Κανονισμών (ΠΔ) Σύναψης και Εκτέλεσης Δημοσίων Συμβάσεων Μελετών και Έργων σε συνεργασία της ΕΑΑΔΗΣΥ, για την αποφυγή της δημιουργίας συνθηκών αδιαφάνειας και διαφθοράς και την αποτελεσματική και διαφανή ανάθεση, επίβλεψη και εκτέλεση ποιοτικών μελετών και κατασκευών στα δημόσια έργα.
– Αναγκαιότητα προώθησης της σύστασης του κλαδικού επιχειρησιακού σχήματος, που θα αναλάβει την ανάπτυξη και λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιμολόγησης Τεχνικών Έργων.
