Ποιοι τομείς ξεχωρίζουν για τη δυναμική και τις προοπτικές τους και ποιες είναι οι σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Η ελληνική οικονομία, έχοντας διανύσει μια περίοδο βαθιάς κρίσης την αμέσως προηγούμενη δεκαετία, επιδεικνύει ορισμένα σημάδια ανάκαμψης τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή δεν είναι ομοιόμορφη σε όλους τους τομείς. Ορισμένοι κλάδοι ξεχωρίζουν για τη δυναμική τους και τις προοπτικές τους, ενώ άλλοι αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις.
Ποιοι είναι οι πιο δυναμικοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας από το 2015 έως σήμερα, με βάση τα συμπεράσματα τα οποία προκύπτουν από την ανάλυση των στοιχείων της Eurostat και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής; Αναμφίβολα ο τουρισμός αποτελεί τον πιο δυναμικό κλάδο τα τελευταία χρόνια, έπειτα από μια δύσκολη περίοδο κατά τα πρώτα χρόνια της αμέσως προηγούμενης δεκαετίας.
Η Ελλάδα, με τη μακρά ιστορία, τον πλούσιο πολιτισμό και τις πανέμορφες παραλίες, αποτελεί πλέον έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς παγκοσμίως. Στα στοιχεία που επιβεβαιώνουν την κυριαρχία του τουρισμού συμπεριλαμβάνονται τα εξής:
- Η αύξηση των τουριστικών αφίξεων: Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σταθερή αύξηση του αριθμού των τουριστών που επισκέπτονται την Ελλάδα.
- Η εισροή συναλλάγματος: Ο τουρισμός αποτελεί σημαντική πηγή συναλλάγματος για τη χώρα, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της ισοζυγίου πληρωμών.
- Η δημιουργία θέσεων εργασίας: Ο κλάδος του τουρισμού δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας, συμβάλλοντας στη μείωση της ανεργίας.
Στις προοπτικές και τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ο συγκεκριμένος κλάδος περιλαμβάνονται οι εξής:
- Η επέκταση της τουριστικής περιόδου: Η επέκταση της τουριστικής περιόδου, πέραν των καλοκαιρινών μηνών, αποτελεί σημαντικό στόχο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού.
- Η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού: Η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο πολιτιστικός, ο αγροτουρισμός και ο ορειβατικός, μπορεί να συμβάλει στην αποσυμφόρηση των παραδοσιακών τουριστικών προορισμών και στην επέκταση της τουριστικής περιόδου.
- Η βιωσιμότητα: Η ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού αποτελεί μια σημαντική πρόκληση. Η προστασία του περιβάλλοντος και των πολιτιστικών αγαθών είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού μακροπρόθεσμα.
Πρωτογενής τομέας
Παρά τις μεγάλες δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζει ο πρωτογενής τομέας, παρατηρείται μια σταδιακή ανάκαμψη τα τελευταία χρόνια. Η στροφή σε παραγωγικές καλλιέργειες, η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και η ενίσχυση των συνεταιρισμών αποτελούν θετικές εξελίξεις. Ωστόσο, οι αγρότες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, οι χαμηλές τιμές των προϊόντων και η έλλειψη νερού. Την ίδια στιγμή τον πρωτογενή τομέα και φυσικά την ελληνική βιομηχανία πλήττει καίρια το υψηλό ενεργειακό κόστος, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα έναντι των άλλων Ευρωπαίων εταίρων, όπως επανειλημμένα επισημαίνουν οι φορείς εκπροσώπησης των εταιριών του παραγωγικού τομέα.
Ψηφιακή οικονομία
Η ψηφιακή οικονομία αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς τομείς της παγκόσμιας οικονομίας και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ανάπτυξη των ψηφιακών υπηρεσιών, του ηλεκτρονικού εμπορίου και των startups συμβάλλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Ωστόσο, η έλλειψη επενδύσεων σε υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα. Το επενδυτικό κενό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα το οποίο επηρεάζει αρνητικά όλη την ελληνική οικονομία.
Ενέργεια
Η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα. Η Ελλάδα, με τις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες, διαθέτει σημαντικό δυναμικό για την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Η αξιοποίηση του ηλιακού και του αιολικού δυναμικού της χώρας μπορεί να συμβάλει στην ενεργειακή αυτονομία και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Ωστόσο και στον κλάδο αυτό, η ανάγκη για επενδύσεις σε υποδομές και στη δημιουργία ενός σταθερού θεσμικού πλαισίου αποτελεί σημαντική πρόκληση.
Φάση μετασχηματισμού
Από τα υφιστάμενα δεδομένα επιβεβαιώνεται ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε μια φάση μετασχηματισμού. Ο τουρισμός εξακολουθεί να αποτελεί τον κινητήρα της ανάπτυξης, ενώ ο πρωτογενής τομέας, η ψηφιακή οικονομία και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αναδεικνύονται ως σημαντικοί παράγοντες για το μέλλον. Η αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν αυτοί οι τομείς, όπως η κλιματική αλλαγή, η ψηφιακή ανισότητα και η έλλειψη επενδύσεων, είναι απαραίτητη για την επίτευξη μιας βιώσιμης και ισορροπημένης ανάπτυξης.
Μικρομεσαίοι
Αναγκαία είναι και η στήριξη των μικρομεσαίων, οι οποίοι μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της ελληνικής οικονομίας, συμβάλλοντας σημαντικά στην απασχόληση, στην καινοτομία και την παραγωγή.
Παρ’ όλα αυτά, αντιμετωπίζουν μια σειρά από προκλήσεις που περιορίζουν τη δυναμική τους και εμποδίζουν την πλήρη ανάπτυξή τους. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα εξής «εμπόδια»:
- Η περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση: Η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΜμΕ. Οι τράπεζες είναι επιφυλακτικές στη χορήγηση δανείων, ενώ οι εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, όπως ο επιχειρηματικός κεφάλαιο, είναι περιορισμένες.
- Οι χρόνιες αβελτηρίες του κρατικού μηχανισμού: Η γραφειοκρατία αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο για την ανάπτυξη των ΜμΕ. Οι πολύπλοκες διαδικασίες και οι αργές αδειοδοτήσεις αποθαρρύνουν τους επιχειρηματίες.
- Η χαμηλή παραγωγικότητα: Η χαμηλή παραγωγικότητα αποτελεί ένα χρόνιο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας και επηρεάζει αρνητικά τις ΜμΕ. Η έλλειψη επενδύσεων σε τεχνολογία και στην εκπαίδευση του προσωπικού συμβάλλει στη διατήρηση αυτής της κατάστασης.
- Η ανταγωνιστικότητα: Οι ελληνικές ΜμΕ αντιμετωπίζουν έντονο ανταγωνισμό από μεγαλύτερες επιχειρήσεις, τόσο εγχώριες όσο και ξένες.
Ποια είναι η «συνταγή» της επιτυχίας για τους ηγέτες της αγοράς
Η ελληνική επιχειρηματικότητα έχει δώσει στο πέρασμα των χρόνων αξιόλογα παραδείγματα κλάδων και επιχειρήσεων που κατάφεραν να ξεχωρίσουν και να κατακτήσουν ηγετική θέση στους τομείς δραστηριότητάς τους. Συχνά αναφέρονται ως «leaders της αγοράς», αποτελώντας πηγή έμπνευσης και παράδειγμα προς μίμηση.
Ποια όμως είναι η «συνταγή» της επιτυχίας για τους κλάδους «ηγέτες» της ελληνικής οικονομίας; Μερικά από τα κοινά χαρακτηριστικά τους είναι τα εξής:
- Η καινοτομία: Οι επιτυχημένοι κλάδοι και οι επιχειρήσεις δεν περιορίζονται στην αντιγραφή ξένων μοντέλων. Αναπτύσσουν πρωτοποριακά προϊόντα και υπηρεσίες, προσαρμοσμένα στις ανάγκες της ελληνικής και της διεθνούς αγοράς.
- Η εστίαση στον πελάτη: Η ικανοποίηση του πελάτη αποτελεί βασική προτεραιότητα για τους «ηγέτες» της αγοράς. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της παροχής υψηλής ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών, αλλά και μέσω της δημιουργίας μακροχρόνιων σχέσεων εμπιστοσύνης.
- Το ανθρώπινο κεφάλαιο: Οι κλάδοι και οι επιχειρήσεις-leaders επενδύουν στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού τους. Αναγνωρίζουν ότι οι εργαζόμενοί τους, και δη οι εξειδικευμένοι, αποτελούν τον πιο σημαντικό πόρο τους και τους παρέχουν τα απαραίτητα εργαλεία και αμοιβές, καθώς και τη στήριξη για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς.
- Η «ελαστικότητα» στην προσαρμογή στις νέες συνθήκες: Οι «ηγέτες» της αγοράς είναι σε θέση να προσαρμόζονται γρήγορα στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Αυτό τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις και να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που προκύπτουν.
- Η εξωστρέφεια και ο διεθνής προσανατολισμός: Οι «ηγέτες» της αγοράς έχουν καταφέρει να διεθνοποιήσουν τις δραστηριότητές τους και να αποκτήσουν σημαντική παρουσία εκτός των ελληνικών συνόρων.
Πού δραστηριοποιούνται
Οι «ηγέτες» της ελληνικής αγοράς δραστηριοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα κλάδων, μεταξύ των οποίων, είναι οι εξής:
- Στον κλάδο των τροφίμων και ποτών: Η ελληνική γαστρονομία είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένη και πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν καταφέρει να εξάγουν τα προϊόντα τους σε όλο τον κόσμο.
- Στη ναυτιλία: Η Ελλάδα είναι γνωστό ότι διαθέτει μια μακρά ναυτιλιακή παράδοση και πολλές ελληνικές ναυτιλιακές εταιρίες συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες παγκοσμίως.
- Στον τουρισμό: Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της ελληνικής οικονομίας και πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν επιτυχημένες τουριστικές επιχειρήσεις.
- Στην τεχνολογία: Ο τομέας της τεχνολογίας παρουσιάζει ταχέως αναπτυσσόμενες τάσεις και πολλές ελληνικές startups έχουν αναπτύξει καινοτόμες λύσεις τα τελευταία χρόνια, οι οποίες έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον επενδυτών.
- Στη φαρμακευτική: Η ελληνική φαρμακευτική βιομηχανία διαθέτει σημαντική τεχνογνωσία και παράγει υψηλής ποιότητας φάρμακα. Με την κατάλληλη στήριξη μπορεί να ενισχυθεί η θέση της ακόμα περισσότερο διεθνώς.
Επί της ουσίας, οι κλάδοι «ηγέτες» και ο επιχειρήσεις-leaders αποτελούν μια σημαντική κινητήρια δύναμη για την ελληνική οικονομία. Η επιτυχία τους αποδεικνύει ότι το ελληνικό επιχειρείν δύναται να είναι ανταγωνιστικό και καινοτόμο.
Ωστόσο, για να διατηρήσουν τη θέση τους και να συνεχίσουν να αναπτύσσονται, χρειάζεται να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που παρουσιάζονται και να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρει το διεθνές περιβάλλον. Είναι απαραίτητη η διαμόρφωση ενός οδικού χάρτη για τα επόμενα χρόνια, με τη λήψη μέτρων πραγματικής στήριξης όλων των κλάδων της ελληνικής οικονομίας και πολύ περισσότερο αυτών οι οποίοι ήδη έχουν αποδείξει ότι, παρά τα ανεπίλυτα προβλήματα, μπορούν και έχουν δυναμική παρουσία τόσο εντός όσο και εκτός των ελληνικών συνόρων.
Πώς επηρεάζουν οι διεθνείς εξελίξεις τους πιο «ισχυρούς»
Οι τρέχουσες διεθνείς εξελίξεις ασκούν σημαντική επιρροή στους κλάδους-ηγέτες της ελληνικής οικονομίας, διαμορφώνοντας τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις. Μερικοί από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι οι εξής:
- Οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι πολεμικές συγκρούσεις: Συγκρούσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία προκαλούν αναταράξεις στις ενεργειακές αγορές, αυξάνουν τον πληθωρισμό και προκαλούν αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις.
- Η κλιματική αλλαγή και η ενεργειακή μετάβαση: Η κλιματική αλλαγή επιταχύνει τη μετάβαση σε καθαρές πηγές ενέργειας, δημιουργώντας νέες ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
- Οι τεχνολογικές εξελίξεις: Η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ρομποτική και άλλες τεχνολογίες διαμορφώνουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα και απαιτούν προσαρμογή των επιχειρήσεων.
- Οι πανδημίες και οι υγειονομικές κρίσεις: Η πανδημία Covid-19 έδειξε την ευπάθεια των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και την ανάγκη για μεγαλύτερη ανθεκτικότητα.
- Οι γεωπολιτικές αλλαγές: Αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον, όπως η άνοδος της Κίνας και η αναδιάρθρωση των διεθνών σχέσεων, δημιουργούν νέες ευκαιρίες και προκλήσεις για τις ελληνικές επιχειρήσεις.
Για παράδειγμα, οι περιορισμοί στις ταξιδιωτικές μετακινήσεις λόγω της πρόσφατης πανδημίας είχαν σημαντικό αντίκτυπο στον τουρισμό. Νέες προκλήσεις δημιουργούν η ενεργειακή κρίση και η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου, ενώ παράλληλα ενισχύουν την ανάγκη για επενδύσεις στις ΑΠΕ.
Στη ναυτιλία, οι διαταραχές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού και οι αυξήσεις των ναύλων επηρεάζουν σημαντικά τον κλάδο. «Εμπόδια» στον κλάδο των τροφίμων και ποτών προκαλούν οι κλιματικές αλλαγές και οι αυξήσεις των τιμών των πρώτων υλών. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, παράλληλα, αυξάνει τον ανταγωνισμό.
Συμπεραίνεται ότι οι διεθνείς εξελίξεις αφενός αποτελούν μια σημαντική πρόκληση για τις ελληνικές επιχειρήσεις και προφανώς βάζουν εμπόδια. Αφετέρου, όμως δημιουργούν και νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη και καινοτομία και είναι βέβαιο ότι όσοι κλάδοι θα καταφέρουν να προσαρμοστούν έγκαιρα στις νέες συνθήκες θα είναι αυτοί που θα επιβιώσουν και θα αναπτυχθούν.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 13/12/2024)