Σε ένα πλαίσιο οικονομικής αλλά και γεωπολιτικής αστάθειας σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και ΗΠΑ με πολλούς αγνώστους «Χ» κάνει «ποδαρικό» το 2025. Η ελληνική οικονομία έχει ως μεγάλο ατού την ευημερία των… αριθμών, με πολύ πιο ισχυρή ανάπτυξη από αυτή της Ε.Ε. και πολύ καλές δημοσιονομικές επιδόσεις. Αλλά πρέπει να αντιμετωπίσει τις χρόνιες αδυναμίες της, με πρώτο μέτωπο το εξωτερικό ισοζύγιο, που μπορεί να αναζωπυρωθούν λόγω των διεθνών τριγμών, αλλά και να αντιμετωπίζει νέα μέτωπα που τώρα γίνονται πιο φανερά με επίκεντρο την ακρίβεια αλλά και το Δημογραφικό.
Οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι για το 2025 αφορούν κατά κύριο λόγω τις γεωπολιτικές εντάσεις, λόγω των πολεμικών συρράξεων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, αλλά και την πολιτική αστάθεια στη Γαλλία και τη Γερμανία, τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που «δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις για την Ε.Ε., ενισχύοντας τον λαϊκισμό και τον ευρωσκεπτικισμό, και δημιουργώντας ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αγορές και την οικονομική ανάπτυξη», σύμφωνα με το Δημοσιονομικό Συμβούλιο. Καθώς μεγάλο μέρος των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών της ελληνικής οικονομίας κατευθύνονται σε ευρωπαϊκές οικονομίες, και σημαντικό μέρος εξ αυτών απορροφάται από τη γερμανική οικονομία, μπορεί να υπάρχουν επιπτώσεις. Ειδικά στη Γερμανία καταγράφεται τα τελευταία πέντε τρίμηνα πτώση του πραγματικού ΑΕΠ σε ετήσια βάση, ενώ οι πρόδρομοι δείκτες οικονομικής δραστηριότητας (ZEW, iFO, ESI) βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο.
Στα μέτωπα προστίθεται και πιθανές επιβολές δασμών προς τις ευρωπαϊκές εξαγωγές από τη νέα κυβέρνηση Τραμπ. Το 2018 η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε σημαντικούς δασμούς στις εισαγωγές των ΗΠΑ από την Κίνα, οι οποίοι οδήγησαν σε σημαντική αύξηση των δασμολογικών εσόδων στις ΗΠΑ. Οι δασμοί θα μπορούσαν να αυξήσουν το κόστος των ευρωπαϊκών εξαγωγών, μειώνοντας την ανταγωνιστικότητά τους στην αμερικανική αγορά. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των εξαγωγών, πλήττοντας τις εξαγωγικές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και την απασχόληση. Επιπλέον, οι δασμοί μπορεί να προκαλέσουν εμπορικές αντιπαραθέσεις-πολέμους, επηρεάζοντας αρνητικά όχι μόνο τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, αλλά και τα νοικοκυριά στην Ευρώπη.
Στο πεδίο των συρράξεων σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, ναι μεν επί του παρόντος δεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί σημαντικά η παγκόσμια οικονομία, αλλά υπάρχουν έμμεσοι δίαυλοι, με πιο φανερή την πληθωριστική κρίση. Επίσης, παράγοντας πίεσης είναι και η πίεση από την πολιτική σταδιακής μείωσης των επιτοκίων της ΕΚΤ (κατά 0,25% ανά συνεδρίαση). Καθώς έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία τα υψηλά επιτόκια δρουν αρνητικά στην ιδιωτική επένδυση και κατανάλωση, με δυσμενείς επιδράσεις στο ΑΕΠ.
Οι εξωγενείς αυτοί κίνδυνοι επί του παρόντος δεν μπορούν να ανακόψουν την αναπτυξιακή πορεία της Ελλάδας. Κυρίως γιατί το πιο μεγάλο «μέρος» της ανόδου του ΑΕΠ οφείλεται στο Ταμείο Ανάκαμψης, που όμως τελειώνει το 2026… Δηλαδή, αν δεν υπάρξει κάτι άλλο μετά, τότε θα πρέπει η οικονομία να έχει τη δυνατότητα να σταθεί «μόνη» της και τούτο είναι ένα άλλο μεγάλο στοίχημα, μαζί βεβαίως με την πιο μεγάλη πρόκληση να έρθουν και τα 36 δισ. ευρώ του Ταμείου και να πιάσουν τόπο.
Για να υπάρξει, όμως, δυναμική, θα πρέπει να μη γιγαντωθούν τα εγχώρια προβλήματα. Δηλαδή, θα πρέπει να περιοριστούν η επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η τάση για υψηλές ανατιμήσεις και για απώλεια ανταγωνιστικότητας, που εμποδίζει μεταξύ άλλων και την άνοδο των επενδύσεων αλλά και τη σύγκλιση των εισοδημάτων.
Πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα οι ανατιμήσεις
Στο στόχαστρο βάζει την ακρίβεια η ΤτΕ στην τελευταία της έκθεση. Επισημαίνει πως, καθώς η άνοδος των τιμών στην Ελλάδα είναι ταχύτερη σε σχέση με τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας (π.χ., Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία), προκαλούνται τριγμοί και στην ανταγωνιστικότητα κόστους.
Στον δομικό πληθωρισμό που αντιστέκεται (στο 4% τον Νοέμβριο) δίνει έμφαση το Γραφείο Προϋπολογισμού του κράτους στη Βουλή. Η ΤτΕ εκτιμά πως το 2025 ο πληθωρισμός στο πεδίο των υπηρεσιών αναμένεται να είναι πιο επίμονος, ενώ ο δομικός δείκτης υπολογίζεται στο 3,1% το 2025.
Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο δίνει τη μεγάλη «εικόνα», λέγοντας πως συνολικά ο εναρμονισμένο πληθωρισμός αυξήθηκε κατά 21% στην Ελλάδα και κατά 17,6% στην Ευρωζώνη την περίοδο 2021-2024. Σύμφωνα με την ΤτΕ, η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία της Ελλάδας ανατιμήθηκε (χειροτέρευσε) κατά 2,4% το εννεάμηνο του 2024 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023 και οι πιέσεις εκτιμάται πως θα συνεχιστούν.
Στο μισό της Ε.Ε. η αξία των επενδύσεων
Το δημογραφικό, του οποίου οι συνέπειες στην οικονομική ανάπτυξη εκτιμάται ότι θα αρχίσουν να φαίνονται συντομότερα απ’ ό,τι ίσως αναμένονταν, είναι η πιο μεγάλη «νέα» πρόκληση για την οικονομία, σύμφωνα με το Δημοσιονομικό Συμβούλιο. Μεγάλο μέτωπο υπάρχει και στη χαμηλή εθνική αποταμίευση, αλλά και στα επίμονα ελλείμματα, στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που παραμένει επίμονο (η επιδείνωση οφείλεται κυρίως στο ισοζύγιο αγαθών με μείωση των εξαγωγών και αύξηση των εισαγωγών).
Στο εξωτερικό μέτωπο, όπως επισημαίνεται, πρόβλημα δεν υπάρχει μόνο με τις εμπορικές ροές, αλλά και με τις πάγιες ιδιωτικές επενδύσεις, οι οποίες, «αν και έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν όμως, ως ποσοστό του ΑΕΠ, να υπολείπονται σημαντικά της προ κρίσης περιόδου», βρίσκονται σχεδόν στο μισό των προ Μνημονίων επιδόσεων, αλλά και της αξίας που έχουν στην Ε.Ε. Επιπλέον, θα πρέπει να δοθεί προσοχή στο μείγμα τους, αφού το μεγαλύτερο μέρος της πρόσφατης αύξησης αφορούσε τις κατασκευές και τα ακίνητα και λιγότερο τη μεταποίηση.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 3/1/2025)