Οι ανεπάρκειες και οι παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη «σκοτώνουν» την οικονομία, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα, με δραματικές επιπτώσεις για όλη την κοινωνία
Το κάλεσμα για διαφάνεια, αποτελεσματικότητα Δικαιοσύνης και πάταξη κάθε φαινομένου διαφθοράς είναι διαχρονικό από την πλευρά όχι μόνο της πλειονότητας του κοινωνικού συνόλου, αλλά και του επιχειρηματικού κόσμου, που βλέπει τόσα χρόνια, και παρά τις υποσχέσεις και τις όποιες προσδοκίες, τις ξένες επενδύσεις να μην έρχονται, την ανάπτυξη να μην ξεπερνά τον πήχη του 3%, παρά τον πακτωλό κοινοτικών κονδυλίων, και τις εξαγγελίες για εκατοντάδες μεταρρυθμίσεις που θα αλλάξουν το τοπίο και θα καταστήσουν τις επαφές του επιχειρηματία με την κρατική μηχανή διάφανες, λειτουργικές και γρήγορες να μην ευοδώνονται.
Αυτό το κάλεσμα από τον επιχειρηματικό κόσμο αυτές τις μέρες λαμβάνει ειδική σημασία, λόγω των δύο ετών από την τραγωδία των Τεμπών, για την οποία ακόμη αναζητούνται απαντήσεις με πληθώρα ερωτημάτων για το πώς ενήργησε και ενεργεί η κρατική μηχανή και όλοι οι αρμόδιοι φορείς. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί είναι οι αριθμοί και υπάρχουν πολλοί.
Αποκαλυπτικοί δείκτες της Παγκόσμιας Τράπεζας, του IMD, της Κομισιόν, αλλά και της ΤτΕ καταγράφουν στα τάρταρα τις ελληνικές επιδόσεις σε διαφθορά, αποτελεσματικότητα Δικαιοσύνης, διαφάνεια στην κρατική μηχανή και σε πολλά άλλα πεδία. Σε κάποια από αυτά, μάλιστα, η κατάσταση χειροτερεύει. Συνδέουν την τεράστια αυτή υστέρηση με τις επιχειρήσεις, αφού εμποδίζει επενδύσεις, ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη.
Η Παγκόσμια Τράπεζα
Tο Business Ready (B-READY) 2024 είναι το πόρισμα που αντικατέστησε φέτος το Doing Business Report της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η Ελλάδα κατατάσσεται 35η σε επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα μεταξύ 50 χωρών.
Τα πιο σημαντικά ευρήματα, ωστόσο, καταγράφονται στα ειδικά δεδομένα που έχει η Παγκόσμια Τράπεζα για την ποιότητα του κράτους. Η βάση δεδομένων Worldwide Governance Indicators.
Η κατάταξη της χώρας μας αποτελεί κόλαφο για την ποιότητα του κράτους σε όλα τα επίπεδα: διαφθοράς, αποτελεσματικότητας κυβέρνησης, πολιτικής, σταθερότητας, κράτους δικαίου, ποιότητας νομοθεσίας και λογοδοσίας.
Στο κράτος δικαίου η Ελλάδα κατέχει την 93η θέση, κάτω από οικονομίες όπως η Μποτσουάνα, η Κόστα Ρίκα και πολλές άλλες τριτοκοσμικές χώρες. Με τις τρεις πρώτες οικονομίες να είναι η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Δανία. Η μέση επίδοση είναι 57,1 και έχει υποχωρήσει από το 2013, όταν η βαθμολογία ήταν 64,8.
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση στο πεδίο της διαφθοράς, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει την 91η θέση. Η μέση βαθμολογία είναι 58%, με οριακή μόνο βελτίωση από 55,9% το 2013.
Αλλά και σε όρους αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης. Η Ελλάδα λαμβάνει την 92η θέση, κάτω από την Αλβανία, με τα πρωτεία να ανήκουν στην Ολλανδία, στη Σιγκαπούρη και την Ελβετία. Η μέση επίδοση είναι 57,5%, με άριστα το 100. Και έχει υποχωρήσει σημαντικά, καθώς η επίδοση ήταν στο 62,9% το 2018 και στο 64,5% το 2013.
Στην πολιτική σταθερότητα η μέση επίδοση είναι στο 54%, ενώ ήταν στο 53,3% το 2018 και στο 40% το πολύ δύσκολο 2013. Σε ποιότητα νομοθεσίας τα πράγματα είναι ελαφρώς καλύτερα, με την Ελλάδα να έχει βαθμολογία 70,8% το 2023, αλλά και από 66,2% το 2018 και 71,1% το 2013. Σε επίπεδο λογοδοσίας ο δείκτης είναι στο 79,4%, από 71,8% το 2018 και 71,1% το 2013.
Το πόρισμα της Παγκόσμιας Τράπεζας συνάδει και με άλλες γνωστές εκθέσεις, ανάμεσα στις οποίες και η έκθεση World Competitiveness Ranking – IMD. Στην παγκόσμια κατάταξη ανταγωνιστικότητας είμαστε στη 47η θέση, αλλά με τον υποδείκτη της αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης στην 52η θέση (από την 53η έναν χρόνο πριν). Σύμφωνα με το IMD, οι κύριες προκλήσεις για την Ελλάδα περιλαμβάνουν τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος για την επιτάχυνση του γενικού ρυθμιστικού πλαισίου, αλλά και την ανάγκη αύξησης των επενδύσεων, με στόχο την επέκταση της παραγωγικής βάσης της χώρας, τη μεταρρύθμιση του συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης για την αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και τις αναντιστοιχίες δεξιοτήτων.
Ανάλογες συστάσεις περιλαμβάνονται και στην πιο εξειδικευμένη κατάταξη για φορολογικά ζητήματα Tax International Competitiveness Index. Είμαστε ως χώρα στην 64η θέση και αναφέρεται στις κύριες προκλήσεις της μεταρρύθμισης του νομοθετικού δικαστικού συστήματος, προκειμένου να επιταχυνθεί ο συνολικός χρόνος λήψης αποφάσεων και να απλοποιηθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με την επιχειρηματικότητα.
Πόρισμα Ε.Ε.
Αλλά και η Κομισιόν στη «σε βάθος ανασκόπηση 2024» για τις ελληνικές μακροοικονομικές ανισορροπίες αναφέρει πως, παρά τις σημαντικές βελτιώσεις χάρη στα διαρθρωτικά μέτρα που εφαρμόστηκαν πρόσφατα, η ανταγωνιστικότητα και η χαμηλή παραγωγικότητα παραμένουν πρόκληση. Ζητείται η διεξαγωγή πρόσθετων μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση των τρωτών στοιχείων «στο σχετικά βαρύ και συχνά μεταβαλλόμενο κανονιστικό και διοικητικό πλαίσιο, αλλά και για να αλλάξει ένα νομικό σύστημα που δεν θεωρείται αρκετά αποτελεσματικό και δεν προστατεύει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας».
Αναφέρει, επίσης, πως η Ελλάδα είχε τον υψηλότερο Δείκτη Εμπορικών Περιορισμών του ΟΟΣΑ στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι περιορισμοί συνδέονταν και με τα εμπόδια στον ανταγωνισμό αλλά και την έλλειψη κανονιστικής διαφάνειας. Αφορούσαν κυρίως τον κλάδο υπηρεσιών, ιδίως τις θαλάσσιες μεταφορές, τις κατασκευές, τις ασφάλειες και τις νομικές υπηρεσίες.
Εκθεση-σοκ του 2024 για το πώς επηρεάζεται η επιχειρηματικότητα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) στην έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου δίνει, επίσης, έμφαση στο «πώς» επηρεάζεται στην Ελλάδα η επιχειρηματικότητα από την κατάσταση στο κράτος και ειδικά στη Δικαιοσύνη. Στο κάδρο βάζει και ζητήματα διαφθοράς, αλλά και προστασίας των επενδυτών, καθώς και πολιτικών συμφερόντων που επηρεάζουν τις επιχειρηματικές αποφάσεις.
Παρά κάποια βήματα, ορισμένα κράτη-μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μακροχρόνιες προκλήσεις όσον αφορά την αποδοτικότητα των συστημάτων απονομής Δικαιοσύνης. Εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες στη Μάλτα, στην Κροατία και την Ελλάδα, παρόλο που έλαβαν όλες νέα μέτρα, επιχειρώντας να μειώσουν τη διάρκεια των διαδικασιών, αναφέρει. Η Κομισιόν, αν και κάνει λόγο για πρόοδο, καθώς «η Ελλάδα κατέβαλε προσπάθειες για να βελτιώσει το ιστορικό επιδόσεών της, αντιμετωπίζοντας, μεταξύ άλλων, τις προκλήσεις που εντοπίστηκαν κατά τη συλλογή στατιστικών στοιχείων για τη διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο», επιβεβαιώνει ότι πολλά και σημαντικά μένει ακόμα να γίνουν.
Η Επιτροπή δίνει έμφαση και στις επιχειρήσεις και στο πώς η κατάστασή της εμποδίζει στις αποφάσεις τους και διαμορφώνει τη συμπεριφορά τους. Με πλήγμα και για τις ίδιες, αλλά και για το σύνολο της οικονομίας. «Το επίπεδο της εκλαμβανόμενης ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα εξακολουθεί να κινείται σε μέτρια επίπεδα, τόσο για το ευρύ κοινό όσο και για τις επιχειρήσεις. Συνολικά το 40% του γενικού πληθυσμού και το 48% των επιχειρήσεων θεωρούν το επίπεδο ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών «αρκετά ή πολύ καλό» το 2024, αναφέρεται. Οι υπόλοιποι, όμως, όχι. Η αντίληψη του ευρέος κοινού όσον αφορά την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης έχει μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με το 2023 (46%), καθώς και σε σύγκριση με το 2020 (53%).
Η αντίληψη των εταιριών όσον αφορά την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης έχει μειωθεί σε σύγκριση με το 2023 (54%), καθώς και σε σύγκριση με το 2020 (51%), αναφέρεται. Μόνο το 28% των εταιριών στην Ελλάδα είναι είτε αρκετά είτε πολύ βέβαιο ότι οι επενδύσεις του προστατεύονται από τον νόμο και τα δικαστήρια του κράτους μέλους. Το 47% των εταιριών που συμμετείχαν στην έρευνα θεωρεί την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα ή την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης ως έναν από τους κύριους λόγους ανησυχίας σχετικά με την προστασία των επενδύσεων στη χώρα, αναφέρει η Επιτροπή. Το 56% όσων απάντησαν θεωρεί ότι υπάρχει παρέμβαση ή πίεση από την κυβέρνηση και τους πολιτικούς και το 53% πίεση από οικονομικά ή άλλα ειδικά συμφέροντα.
Η Επιτροπή επισημαίνει, επίσης, πως, σύμφωνα με την αντίληψη εμπειρογνωμόνων και διευθυντικών στελεχών επιχειρήσεων, το επίπεδο διαφθοράς στον δημόσιο τομέα είναι υψηλό. Στον δείκτη αντίληψης της διαφθοράς της διεθνούς διαφάνειας για το 2023, η Ελλάδα βαθμολογήθηκε με 49/100 και κατέλαβε την 24η θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την 59η παγκοσμίως. Η αντίληψη αυτή παραμένει σχετικά σταθερή κατά την τελευταία πενταετία. Το 2019 η τιμή ήταν 48, ενώ το 2023 η τιμή είναι 49. Η τιμή σημειώνει σημαντική αύξηση/μείωση όταν μεταβάλλεται πάνω από πέντε μονάδες, βελτίωση/επιδείνωση όταν μεταβάλλεται από 4 έως 5 μονάδες, είναι σχετικά σταθερή όταν μεταβάλλεται από 1 έως 3 μονάδες κατά την τελευταία πενταετία.
Ο βαθμός… σήψης, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο
Σύμφωνα με την ειδική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου του 2024, το 98% όσων απάντησαν θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στη χώρα του (ενωσιακός μέσος όρος: 68%) και το 63% όσων απάντησαν αισθάνεται ότι επηρεάζεται προσωπικά από τη διαφθορά στην καθημερινή του ζωή (ενωσιακός μέσος όρος: 27%).
Οσον αφορά τις επιχειρήσεις, το 95% των εταιριών θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη (ενωσιακός μέσος όρος: 65%) και το 70% πιστεύει ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα (ενωσιακός μέσος όρος: 36%). Επιπλέον, το 24% όσων απάντησαν θεωρεί ότι υπάρχουν αρκετές επιτυχείς ποινικές διώξεις ώστε να αποτρέπονται τα πρόσωπα από πρακτικές διαφθοράς (ενωσιακός μέσος όρος: 32%), ενώ το 13% των εταιριών πιστεύει ότι τα πρόσωπα και οι επιχειρήσεις που συλλαμβάνονται για δωροδοκία ανώτερου υπαλλήλου τιμωρούνται δεόντως (ενωσιακός μέσος όρος: 31%).
Η έρευνα αναφέρει πως η κυβέρνηση αναπτύσσει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων για την αύξηση της διαφάνειας και της ακεραιότητας στις δημόσιες συμβάσεις, αλλά ο τομέας εξακολουθεί να θεωρείται ως υψηλού κινδύνου. Επίσης επισημαίνεται πως το έκτακτο Ευρωβαρόμετρο σχετικά με τη στάση των επιχειρήσεων απέναντι στη διαφθορά στην Ε.Ε. δείχνει ότι το 54% των εταιριών στην Ελλάδα (ενωσιακός μέσος όρος: 27%) πιστεύει ότι η διαφθορά τις εμπόδισε, στην πράξη, να κερδίσουν δημόσιο διαγωνισμό ή δημόσια σύμβαση κατά την τελευταία τριετία…
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 28/2/2025)
