Μόλις 3,5 δισ. ευρώ έχουν εκταμιευθεί, καθώς συνδέονται με έργα που πρέπει να γίνουν κι έτσι δίνονται τμηματικά
Από τα 15,4 δισ. δανείων που μπορούν να πάνε στην αγορά από εμπορικές τράπεζες για να γίνουν ιδιωτικές επενδύσεις έως τον Ιούνιο του 2026 έχουν αξιοποιηθεί λιγότερα από τα μισά: έχουν γίνει συμβάσεις για 7,073 δισ. ευρώ. Ο λόγος για τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης και ο χρόνος λήγει τον Ιούλιο του 2025. Ακόμα πιο… πίσω είναι η κατάσταση αν υπολογιστεί πόσα από τα δάνεια αυτά έχουν εκταμιευθεί: φτάνουν μόνο σε 3,5 δισ. ευρώ, αφού συνδέονται με τα έργα που πρέπει να γίνουν κι έτσι δίνονται τμηματικά. Τα δύσκολα είναι μπροστά, καθώς μέχρι τον Ιούνιο θα πρέπει να αυξηθεί το ποσό στα 9 δισ. ευρώ και μέχρι το τέλος του έτους θα πρέπει οι συμβάσεις να φτάσουν στα 11,18 δισ., που είναι ο σχετικός στόχος. Στα 13,364 δισ. είναι ο στόχος για τον Μάρτιο του 2026 και όλο το ποσό, των 15,428 δισ. ευρώ, πρέπει να συμβασιοποιηθεί έως τον επόμενο Ιούνιο…
Το πιο μεγάλο πρόβλημα είναι να βρεθούν οι… ενδιαφερόμενοι που να πληρούν τα κριτήρια, εξηγούν αρμόδιες πηγές. Η επίσημη λίστα με τα πιο μεγάλα δάνεια δίνει την εικόνα: είναι οι μεγάλες εταιρίες που έχουν καλό πιστοληπτικό προφίλ. Από τα 7 δισ. ευρώ των δανείων που έχουν συναφθεί, το μισό ποσό (3,3 δισ. ευρώ) συνδέεται με τα επιχειρηματικά σχέδια 38 επιχειρήσεων που ανήκουν στη «λίστα των 100 μεγάλων» του Ταμείου Ανάκαμψης, την οποία υποχρεούται να δίνει το κράτος στη δημοσιότητα.
Αλλά τα «μεγάλα» και τα εύκολα έχουν στην πλειονότητά τους καλυφθεί. Πλέον, ο «κύκλος» θα πρέπει να ανοίξει ευρύτερα και αυτό είναι και πρόκληση, αλλά και κρύβει κινδύνους.
Τραπεζικές πηγές εξηγούν πως μιλάμε για δάνεια που δίνουν οι Βρυξέλλες στην Αθήνα και αυτές με τη σειρά τους στις τράπεζες. Δηλαδή, τα λεφτά θα πρέπει να επιστραφούν και επιπλέον «χτυπάνε» στο χρέος (εν αντιθέσει με τις επιδοτήσεις). Με άλλα λόγια, αν δεν υπάρχουν διασφαλίσεις βιωσιμότητας της επένδυσης και αποπληρωμής του δανείου, είναι ίσως πιθανό να μην «πιεστούν» θα πράγματα και είτε να βρεθεί άλλη λύση γι’ αυτό το ποσό (π.χ. «Σπίτι μου») είτε να μη γίνει το αίτημα…
ΤΑ ΟΡΟΣΗΜΑ
Τα δάνεια περιλαμβάνουν πλέον και τα ορόσημα για την ενεργοποίηση των προγραμμάτων για τη στέγαση «Σπίτι μου ΙΙ» και «Αναβαθμίζω το Σπίτι μου». Συνολικά φτάνουν στα 17,73 δισ. ευρώ, αν προστεθούν και οι χρηματοδοτήσεις που διαχειρίζονται διεθνείς δανειοδοτικοί οργανισμοί ή άλλα σχήματα. Ολα πρέπει να διατεθούν έως τα μέσα του 2026.
Να σημειωθεί ότι το Ταμείο Ανάκαμψης περιλαμβάνει επίσης 18,22 δισ. ευρώ επιχορηγήσεων, φτάνοντας συνολικά στα 35,95 δισ. ευρώ. Τα ορόσημα για τα δάνεια συνδέονται κυρίως με τις συμβασιοποιήσεις των ποσών. Συμμετέχουν οι Alpha Bank, Εθνική Τράπεζα, Eurobank, Τράπεζα Πειραιώς, Attica Bank, Optima Bank, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Τα ποσά δίνονται για να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις με δάνεια χορηγούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (έως 50%), με τα ίδια κεφάλαια των επενδυτών (τουλάχιστον 20%) και με δάνεια χορηγούμενα από τις συμβεβλημένες εμπορικές τράπεζες (τουλάχιστον 30%).
Δηλαδή, το πραγματικό κόστος του επενδυτικού σχεδίου είναι διπλάσιο από το δάνειο που λαμβάνει από το Ταμείο Ανάκαμψης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, στα 7 δισ. ευρώ δάνεια που έχουν συναφθεί θα πρέπει να προστεθούν ακόμα 5,3 δισ. ευρώ τραπεζικού δανεισμού, αλλά και επιπλέον 3,7 δισ. ευρώ, φθάνοντας συνολικά σε ένα ποσό δανείων και ιδίων κεφαλαίων αξίας 16 δισ. ευρώ.
Οι δείκτες απόδοσης και οι τόκοι
Τα δάνεια δίνονται στις τράπεζες με την υπογραφή δανειακών συμβάσεων και από πλευράς τους οφείλουν να στέλνουν εκθέσεις. Με βάση τις εκθέσεις των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και όπως επιβεβαιώνεται από την έκθεση του ΥΠΕΘΟ στην οποία αναφέρεται το πόρισμα της Κομισιόν, καθορίστηκαν βασικοί δείκτες απόδοσης για την παρακολούθηση των εκταμιευθέντων δανείων.Χρησιμεύουν ως σημεία αναφοράς για την υπό όρους αποδέσμευση περαιτέρω δόσεων. Οι βασικοί δείκτες απόδοσης για τις υπογραφείσες δανειακές συμβάσεις καταδεικνύουν: την αξία των δανείων που εκταμιεύθηκαν στους τελικούς δικαιούχους επί της συνολικής αξίας των δανειακών συμβάσεων που υπογράφηκαν, καθώς και άλλα στοιχεία, όπως η αξία αναβαλλόμενων πληρωμών εξυπηρέτησης δανείου, αλλά και πιθανή αξία μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων στο δανειακό χαρτοφυλάκιο. Προς το παρόν δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία, αλλά αν υπάρξουν στο μέλλον, καθώς θα «ωριμάζουν» τα δάνεια, θα συνδέονται με τις δόσεις.
Επίσης, καταγράφεται η αξία καταβληθέντων τόκων έναντι αξίας δεδουλευμένων τόκων: η αξία των τόκων που καταβλήθηκαν είναι 24,5 εκατ. ευρώ και η αξία των δεδουλευμένων τόκων είναι 21,3 εκατ. ευρώ. Ακόμα η αξία καταβληθέντων τόκων επί της αξίας των δανείων που εκταμιεύθηκαν στους τελικούς δικαιούχους: 24,5 εκατ. ευρώ τόκοι που καταβλήθηκαν επί των 2,599 δισ. ευρώ δανείων που εκταμιεύθηκαν στους τελικούς δικαιούχους.
Το πόρισμα της Ε.Ε. αναφέρει πως το ποσό των 7,073 δισ. ευρώ αφορά 417 δανειακές συμβάσεις στους στρατηγικούς πυλώνες: πράσινη μετάβαση, ψηφιοποίηση, εξωστρέφεια και καινοτομία. Τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης (δηλαδή δάνεια που παρέχονται από το Δημόσιο) καλύπτουν το 43,7%, η συμμετοχή των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων καλύπτει το 33% και το 23,3% είναι ίδια κεφάλαια.
Η μεγάλη μάζα των «αόρατων»
Η μόνη «ορατή» λίστα για τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης είναι αυτή των επενδύσεων που μετέχουν στον κατάλογο με τους 100 τελικούς αποδέκτες με την υψηλότερη χρηματοδότηση (με βάση τις αποφάσεις έγκρισης για τη λήψη της χρηματοδότησης). Η λίστα είναι μέρος των υποχρεώσεων της χώρας και πρέπει να επικαιροποιείται ανά έξι μήνες (τελευταία στοιχεία 11/24).
Περιλαμβάνει ακόμα και τον ΑΦΜ αλλά και το ποσό των κεφαλαίων που έλαβαν (σωρευτικά) από το Ταμείο Ανάπτυξης (και επιδοτήσεις). Οταν δημοσιεύονται δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, οι σχετικές πληροφορίες διαγράφονται με την πάροδο δύο ετών από το τέλος του οικονομικού έτους κατά το οποίο καταβλήθηκε η χρηματοδότηση στον τελικό αποδέκτη.
Πέρα από τις εταιρίες που καταγράφονται στη λίστα, έχοντας «δίπλα» το ποσό του δανείου που έλαβαν (όπως η ΔΕΗ ή ο ΔΕΣΦΑ), πολλές άλλες οντότητες έχουν πάρει υψηλά ποσά, άγνωστο πόσα, αφού αναφέρεται το συνολικό ποσό μαζί με άλλες επιδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης. Για παράδειγμα, όλο το πακέτο του ΔΕΔΔΗΕ περιλαμβάνει τρία σχέδια επιδοτήσεων και ένα δάνειο αξίας 437 εκατ. ευρώ. Οι δράσεις του ΑΔΜΗΕ μέσα από δύο σχήματα επιδοτήσεων και ένα δανείου έχουν αξία 303 εκατ ευρώ. Η OLYMPIC λαμβάνει μία επιδότηση για έργα ΑΠΕ και ένα δάνειο συνολικής αξίας 269 εκατ. ευρώ.
Τα αιτήματα για δόσεις και τα χρονικά περιθώρια
Η κυβέρνηση μόλις κατάφερε να λάβει την προέγκριση για το πέμπτο πακέτο δόσεων (δανείου και επιδοτήσεων), που συνδέεται με τα προαπαιτούμενα που έπρεπε να γίνουν έως τα μέσα του 2024. Το σχετικό αίτημα το κατέθεσε τον Νοέμβριο του 2024. Τώρα τρέχει για τα προαπαιτούμενα που θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί ως το τέλος του προηγούμενου έτους και στόχος είναι να κατατεθεί το σχετικό (6ο) αίτημα έως τον Ιούνιο. Ουσιαστικά στη μάχη με τον χρόνο πρέπει να υπολογίζεται και το γεγονός ότι λόγω των νέων διεθνών συνθηκών τα σενάρια για παράταση του προγράμματος έχουν απομακρυνθεί. Συνολικά, η χώρα διεκδικεί εννέα δόσεις δανείων και επιδοτήσεων. Το τελευταίο αίτημα πρέπει να γίνει το καλοκαίρι του 2026.
Βεβαίως, στο πεδίο των αιτημάτων η καθυστέρηση δεν είναι μόνο θέμα της Ελλάδας. Αντιθέτως, η χώρα ήταν και παραμένει ανάμεσα στα κράτη που επιδεικνύουν τη μεγαλύτερη ταχύτητα. Πιο γρήγορες ταχύτητες ουσιαστικά έχει μόνο η Ιταλία, που έχει ολοκληρώσει και το έκτο αίτημα. Το ζήτημα είναι πως στο τέλος της διαδρομής, όταν τα αιτήματα θα συνδέονται και με την ολοκλήρωση των έργων (και στο πεδίο των επιδοτήσεων, αλλά και στο πεδίο των δανείων), οι όροι θα δυσκολεύουν όλο και πιο πολύ.
Η… σπαζοκεφαλιά της μεγάλης αναθεώρησης
Τα πιο πολλά κράτη (και η Ελλάδα) αυτή την εποχή ετοιμάζονται για τη μεγαλύτερη αναθεώρηση του προγράμματος, με βάση αυτά τα νέα δεδομένα της μη παράτασης. Δηλαδή, ξεκαθαρίζουν ένα προς ένα τα έργα τα οποία δεν πρόκειται να ολοκληρωθούν έως τα μέσα του 2026, ούτως ώστε να τα απεντάξουν και (πιθανόν) να βρουν χρηματοδότηση μέσω του ΕΣΠΑ. Η μεγαλύτερη σπαζοκεφαλιά όμως συνδέεται με το ποια έργα θα πάρουν τη θέση τους, δηλαδή ποια είναι τόσο ώριμα που μπορούν να γίνουν μέσα σε έναν ουσιαστικά χρόνο.
Το αίτημα αναμένεται να γίνει πριν από το Πάσχα και η αναθεώρηση να εγκριθεί μέχρι το καλοκαίρι. Η σπαζοκεφαλιά ουσιαστικά αφορά τις επιδοτήσεις κυρίως και όχι τα δάνεια. Και αυτό αφού πρόκειται για δωρεάν χρήμα που δεν χτυπάει στο χρέος. Για το δανειακό σκέλος, μένει να φανεί αν θα υπάρχει κάποια παρέμβαση, όπως υπήρξε την προηγούμενη φορά με την προσθήκη του «Σπίτι μου ΙΙ».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 28/3/2025)
