Δεν δίνουν λογαριασμό για τα λεφτά που ξοδεύουν και είναι πολλά, πάρα πολλά: 115 δισ. ευρώ για το 2025. Αυτό είναι το μήνυμα που εκπέμπει πόρισμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου για το Ελληνικό Δημόσιο και τους εκατοντάδες φορείς που συντηρεί, με την κυβέρνηση να μη λαμβάνει το «μήνυμα», απορροφημένη από τη διαχείριση των πιέσεων που δέχεται όχι μόνο από τις δημοσκοπήσεις, αλλά και από το… εσωτερικό για το πώς θα μοιραστούν «ψίχουλα» παροχών προς διαφορετικές ομάδες ενστόλων, ευπαθών ομάδων και στη «μεσαία τάξη».
Ο μεγάλος χαμένος από το κράτος εκτός ελέγχου, που δεν δίνει «λογαριασμό», είναι ο επιχειρηματικός κόσμος. Η αδυναμία της κυβέρνησης να βάλει έστω και σε έναν οδικό χάρτη την πραγματική μείωση των δυσβάσταχτων εταιρικών φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών συνδέεται άρρηκτα με την αδυναμία να ελεγχθούν το κράτος και οι δοσοληψίες του και εξηγεί την εμμονή για τα νέα «χαράτσια» προς τους επαγγελματίες που επιτείνουν τη θηλιά στην αγορά.
Το πλήγμα από τη χαμηλή κρατική αποτελεσματικότητα δεν περιορίζεται όμως μόνο στην αγορά, αλλά στο σύνολο της οικονομίας. Φρενάρει την άνοδο ανταγωνιστικότητας και επενδύσεων και συντηρεί τη ζοφερή εικόνα της χώρας στους δείκτες διαφάνειας και ανταγωνιστικότητας, απωθώντας το διεθνές επενδυτικό κοινό.
Στους παγκόσμιους δείκτες, η κατάταξη της χώρας μας αποτελεί «κόλαφο» για την ποιότητα του κράτους σε όλα τα επίπεδα: διαφθοράς, αποτελεσματικότητας κυβέρνησης, πολιτικής, σταθερότητας, κράτους δικαίου, ποιότητας νομοθεσίας και λογοδοσίας.
Στο κράτος δικαίου, η Ελλάδα κατέχει την 93η θέση, κάτω από οικονομίες όπως η Μποτσουάνα, η Κόστα Ρίκα και πολλές άλλες τριτοκοσμικές χώρες. Με τις τρεις πρώτες οικονομίες να είναι η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Δανία. Η μέση επίδοση είναι 57,1% κι έχει υποχωρήσει από το 2013, όταν η βαθμολογία ήταν 64,8%.
Αντίστοιχη είναι η κατάσταση στο πεδίο της διαφθοράς, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει την 91η θέση. Η μέση βαθμολογία είναι 58%, με οριακή μόνο βελτίωση από 55,9% το 2013.
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ-ΣΟΚ
Το τελευταίο «ράπισμα» έρχεται από πόρισμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου που αποτυπώνει την απουσία συστήματος «εσωτερικού ελέγχου» στους μισούς φορείς του Δημοσίου, μια απαίτηση που υπάρχει από το 2021. Το πρόβλημα «αγγίζει» κομβικούς φορείς και υπουργεία: καταγράφονται «σημαντικά προβλήματα στη λειτουργία των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου στα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών και Μεταφορών, Πολιτισμού, Προστασίας του Πολίτη, Τουρισμού, Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας», ενώ φορείς όπως ο ΕΟΠΥΥ, ο e-ΕΦΚΑ και ο ΟΠΕΚΑ δείχνουν «παντελή έλλειψη λογοδοσίας και μη υποβολή εγκεκριμένων οικονομικών καταστάσεων».
Τα πορίσματα επικυρώνονται από το Γενικό Λογιστήριο και τη μηνιαία καταγραφή των φορέων που υποχρεούνται με μνημονιακό νόμο του 2011 να υποβάλλουν κάθε μήνα οικονομικά στοιχεία. Τον προηγούμενο Δεκέμβριο σημαντικοί φορείς δεν ανταποκρίθηκαν, ανάμεσα σε αυτούς ακόμα και ανεξάρτητες Αρχές: το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία, η Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων και η Ρυθμιστική Αρχή αποβλήτων ενέργειας και υδάτων, το Κτηματολόγιο και το Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Ερευνας δεν έδωσαν καθόλου «λογαριασμό», ενώ μερικά στοιχεία (ή μηνιαίο δελτίο ή μητρώο δεσμεύσεων) έστειλαν η Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας, η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνίων και Ταχυδρομείων, η Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, η Αρχή Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παίγνιων, η ΗΔΙΚΑ αλλά και η ΕΛ.ΣΤΑΤ. «Κενά» λογοδοσίας καταγράφονται σε πολλά υπουργεία, ειδικά στο Δικαιοσύνης και στο Αμυνας, σε φορείς του «ευρύτερου» Δημοσίου, με πολύ έντονο το πρόβλημα στους ΟΤΑ και σε νομικά τους πρόσωπα…
Να σημειωθεί πως ο εν λόγω νόμος έγινε για να μηδενιστούν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου (που ακόμα φτάνουν στα 2,5 δισ. ευρώ, αποτελώντας αιχμή κριτικής των θεσμών που διεξήγαγαν και αυτή την εβδομάδα έλεγχο στο πλαίσιο της εποπτείας της χώρας), αλλά και για να ελεγχθεί η σπάταλη.
ΟΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΕΙΣ
Άλλωστε η εν λόγω σπατάλη έφερε από το καιρό των Μνημονίων τα «χαράτσια» στην επιχειρηματικότητα, που ακόμη μένουν «εδώ». Γιατί οι «επισκοπήσεις δαπανών», που επιχειρήθηκαν από τότε, δεν έφεραν αποτέλεσμα. Και για το 2025 στην εισηγητική του Προϋπολογισμού περιλαμβάνονται «τόσο επισκοπήσεις που εστιάζουν στη βελτίωση της διαχειριστικής ικανότητας της Δημόσιας διοίκησης, όπως ενδεικτικά δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας και αποτελεσματικότερης διαχείρισης του στόλου των κρατικών οχημάτων και δράσεις περιορισμού της δαπάνης μέσω αξιοποίησης των δυνατοτήτων της ψηφιακής διακυβέρνησης, αλλά και στοχευμένες σε καίριους τομείς δράσεις, όπως η επισκόπηση της υγειονομικής δαπάνης», χωρίς όμως στόχο για να περιοριστούν τα 115,3 δισ. ευρώ δαπανών που θα μπορούν να δημιουργήσουν «χώρο» για ελαφρύνσεις ή για άνοδο των επενδύσεων.
«Οργιάζουν» οι αναθέσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες, απουσιάζει ο εσωτερικός έλεγχος
Το πόρισμα για τα Συστήματα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, που θεσπίστηκαν με τον νόμο 4975/2021, δείχνει πως τρία χρόνια μετά το μεγαλύτερο μέρος των φορέων δεν έχει κάνει και πολλά. Δεν έχει προχωρήσει επαρκώς στην καταγραφή των διαδικασιών που έχουν δημοσιονομικές συνέπειες. Η συντριπτική πλειονότητα των φορέων βρίσκεται ακόμα σε «εμβρυικό» στάδιο αναφορικά με τον εντοπισμό των πιθανών δημοσιονομικών κινδύνων ή στην καταγραφή δικλίδων. Εξαίρεση αποτελούν τα νοσοκομεία και οι ανεξάρτητες Αρχές, ικανός αριθμός των οποίων έχει προχωρήσει τη σχετική διαδικασία. Αλλά και όπου έχει γίνει αυτό το βήμα, «συντριπτικά μεγάλο ποσοστό δεν έχει ελέγξει την επάρκειά τους ως προς την αποτροπή ή τον μετριασμό των κινδύνων για τους οποίους προορίζονται».
Το 56% των 641 φορέων που ελέγχθηκαν (και αποτελούν μέρος του συνόλου) δεν έχει συστήσει μονάδα εσωτερικού ελέγχου. Αλλά και από το 44% που το έπραξε, οι περισσότεροι από τους μισούς (ποσοστό 53,68%) δεν έχουν προβλέψει καμία οργανική θέση για τη στελέχωσή της. Ακόμα ένα 28,5% από αυτούς που σύστησαν μονάδα δεν έχει καλύψει τις θέσεις και το 62% από τους υπαλλήλους τέτοιων μονάδων (όπου υπάρχουν) δεν έχει λάβει την απαιτούμενη από τον νόμο πιστοποίηση εσωτερικού ελεγκτή.
Επίσης, το 30%-40% των μονάδων δεν έχει εκδώσει τους κανονισμούς λειτουργίας και τα εγχειρίδια ελέγχου. Το μεγαλύτερο μέρος τους δεν ασκεί κρίσιμες αρμοδιότητες (π.χ., ελέγχος της ορθής εκτέλεσης των προϋπολογισμών).
Ενα άλλο αγκάθι είναι πως διαπιστώθηκε η συγκέντρωση αναθέσεων σε περιορισμένο αριθμό αναδόχων (εξωτερικών συνεργατών). Μάλιστα, το 42% των φορέων δεν εξέτασε για τους αναδόχους τους την πιθανή συνδρομή των λόγων αποκλεισμού ή την ύπαρξη συνθηκών σύγκρουσης συμφερόντων. Ειδικά όπου επιλέχθηκε η ανάθεση σε εξωτερικούς συνεργάτες, υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που εκδίδονται εκθέσεις με γνώμη επί του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου σε φορείς στους οποίους δεν έχει εκκινήσει η διαδικασία!
Από τους 641 φορείς, οι 279 έκαναν χρήση της δυνατότητας εξωτερικής συνεργασίας, αναθέτοντας συμβάσεις συνολικής αξίας 8,4 εκατ. ευρώ σε 63 εξωτερικούς συνεργάτες. Μάλιστα, οι τέσσερις πρώτοι ανάδοχοι έχουν αναλάβει ποσοστό 46% των συμβάσεων, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 48% της συνολικής αξίας των συμβάσεων! Και με απευθείας ανάθεση έγινε το 88,44% των συμβάσεων των ελεγκτών της «διαφάνειας» των φορέων του Δημοσίου. Το ζήτημα «ενέχει κινδύνους ως προς την ποιότητα τόσο των παραδοτέων όσο και των εκτελούμενων εργασιών» αναφέρεται. Επισημαίνεται πως 180 φορείς στις μονάδες εσωτερικού ελέγχου των οποίων δεν υπηρετούσε κανένας πιστοποιημένος υπάλληλος ανέθεσαν ισάριθμες συμβάσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες συνολικής αξίας 4,8 εκατ. ευρώ. «Γεννιούνται επομένως τα εξής εύλογα ερωτήματα: α) ποιος παρακολουθεί τις εργασίες των εξωτερικών συνεργατών και β) πώς αξιολογούνται τόσο η πληρότητα των εργασιών όσο και η ποιότητα των παραδοτέων, δοθέντος ότι σχετική τεχνογνωσία δεν υφίσταται στους φορείς αυτούς».
Ακάλυπτα μεγάλα υπουργεία, εκτεθειμένα στη διαφθορά
Η επισκόπηση των συστημάτων καταπολέμησης απάτης – διαφθοράς οδήγησε στο συμπέρασμα πως τα επιμέρους συστήματα των υπουργείων χαρακτηρίζονται αδύναμα (ιδίως υπουργεία Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Εξωτερικών) ή ανεπαρκή (υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Πολιτισμού, Προστασίας του Πολίτη) και χρειάζονται ενίσχυση, αναφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο στο πόρισμα της έκθεσης επί του απολογισμού των Εσόδων και Εξόδων του Κράτους.
Αναφέρεται πως δεν υπάρχουν δράσεις για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του προσωπικού των υπουργείων αναφορικά με θέματα απάτης/διαφθοράς, ορισμού υπευθύνων, εφαρμογής κυρώσεων κ.λπ., αλλά και δεν πραγματοποιείται συστηματική κυκλική μετακίνηση υπαλλήλων που κατέχουν θέσεις εργασίας ευάλωτες στη διαφθορά, όπως υπηρεσίες προμηθειών ή οικονομικής εκκαθάρισης. Επιπλέον, «δεν εφαρμόζεται ένα τυποποιημένο σύστημα αξιοποίησης πληροφοριών που προέρχονται είτε από το εσωτερικό του είτε από εξωτερικές πηγές (π.χ., ελεγκτικές, δικαστικές ή αστυνομικές Αρχές), το οποίο να εντοπίζει και να αξιολογεί πιθανές ευκαιρίες, πιέσεις, κίνητρα και αντιλήψεις που μπορεί να οδηγήσουν σε περιστατικά απάτης/διαφθοράς, ιδιαίτερα δε στον τομέα της διαχείρισης των δημόσιων πόρων».
Επίσης, καταγράφονται σημαντικά προβλήματα στη λειτουργία των μονάδων εσωτερικού ελέγχου στα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών και Μεταφορών, Πολιτισμού, Προστασίας του Πολίτη, Τουρισμού, Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Επισημαίνεται πως τα συστήματα διαχείρισης παγίων των υπουργείων χαρακτηρίζονται στην πλειονότητά τους είτε αδύναμα είτε ανεπαρκή.
Έλλειψη λογοδοσίας από ΕΟΠΥΥ, e-ΕΦΚΑ και ΟΠΕΚΑ
Καταπέλτης είναι και η έκθεση ελέγχου για τη «Δημοσιονομική πειθαρχία και διαφάνεια στα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου» του Ελεγκτικού Συνεδρίου το 2024. Το συμπέρασμα είναι πως μόνο το 1/3 των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου που υπάγονται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου υποβάλλει εμπρόθεσμα σε αυτό τους ετήσιους λογαριασμούς του (απολογισμό και ισολογισμό).
Διαπιστώθηκε παντελής έλλειψη λογοδοσίας και μη υποβολή εγκεκριμένων οικονομικών καταστάσεων εκ μέρους νομικών προσώπων, στα οποία συγκαταλέγονται ο ΕΟΠΥΥ, ο e-ΕΦΚΑ και ο ΟΠΕΚΑ, λόγω μη οριστικοποίησης των οικονομικών δεδομένων (σύνταξης και έγκρισης οικονομικών καταστάσεων) των φορέων που εντάχθηκαν σε αυτά. «Η αδυναμία κατάρτισης των λογαριασμών τους δεν έχει έως σήμερα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, παρά τις συνεχείς νομοθετικές παρατάσεις της σχετικής προθεσμίας» αναφέρεται. Επίσης, γίνεται λόγος για «ελλείψεις στα πληροφοριακά συστήματα» που δυσχεραίνουν τη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων ακόμα και στη ΔΥΠΑ «η οποία για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τη δεκαετία δεν έχει εγκεκριμένους ισολογισμούς».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (4 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2025)
