Αβεβαιότητα και αδυναμία πρόβλεψης χαρακτηρίζουν τη νέα εποχή που μπήκε η παγκόσμια οικονομία έπειτα από την «ημέρα της απελευθέρωσης»
Το παγκόσμιο οικονομικό σοκ από την ανακοίνωση των σαρωτικών δασμών του Ντόναλντ Τραμπ ενάντια σε όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο και το ελληνικό αξιόχρεο, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που δείχνει να βρίσκει τον δρόμο του προς τις ανώτερες πιστοληπτικές βαθμίδες και ελπίζει σύντομα να εδραιώσει περαιτέρω αυτή του τη θέση. Ωστόσο, «σύννεφα» έχουν μαζευτεί πάνω από την παγκόσμια οικονομία, δυσκολεύοντας έτσι τον δρόμο που θέλει να ακολουθήσει η χώρα μας προς το «ξέφωτο» των ανώτερων βαθμίδων.
Η πρώτη ανησυχητική ένδειξη έρχεται από τον αμερικανικό οίκο αξιολόγησης S&P Global, ο οποίος ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει όλες τις μακροοικονομικές του προβλέψεις μετά τους εμπορικούς δασμούς που επέβαλε ο Ντόναλντ Τραμπ αυτή την εβδομάδα, σε μια κίνηση που τροφοδοτεί ανησυχίες για νέο κύμα υποβαθμίσεων αξιόχρεου σε διεθνή κλίμακα. Η χρονική συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη, καθώς η προγραμματισμένη αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας από τον αμερικανικό οίκο αναμένεται στις 18 Απριλίου.
Ευρέως, και προ των δασμών, αναμενόταν η αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, σε βαθμίδα ΒΒΒ με ουδέτερες προοπτικές από BBB- με θετικές προοπτικές, καθώς εθεωρείτο πως ο αμερικανικός οίκος θα ακολουθήσει τις αντίστοιχες αναβαθμίσεις της DBRS στις 7 Μαρτίου, αλλά και της Moody’s σε Baa3, ενώ στη συνέχεια του έτους ακολουθούν στις 16 Μαΐου η Fitch (BBB- με σταθερές προοπτικές), στις 30 Μαΐου η Scope (BBB με σταθερές προοπτικές), στις 5 Σεπτεμβρίου ξανά η DBRS και στις 19 του ίδιου μήνα η δεύτερη αξιολόγηση της Moody’s για φέτος, ενώ, τέλος, η S&P επανέρχεται στις 17 Οκτωβρίου.
ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Είναι άγνωστο αν η απόφαση της S&P να υποβαθμίσει τις προβλέψεις της για φέτος θα «βαρύνει» και στην αξιολόγηση της 18ης Απριλίου ανατρέποντας τον σχεδιασμό, καθώς οι επιπτώσεις του εμπορικού πολέμου δεν είναι ακόμη ορατές στην παγκόσμια οικονομία και μαζί και στην ελληνική. Ωστόσο, το «στίγμα» που θα δώσει η πρώτη αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας στη «νέα εποχή» του δασμολογικού χάους που προκάλεσε ο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να διαμορφώσει συνθήκες πάνω στις οποίες θα «πατήσουν» και οι υπόλοιποι οίκοι, ενώ είναι ξεκάθαρο πως πλέον μπαίνουμε σε μία περίοδο αστάθειας, όπου ακυρώνεται κάθε βεβαιότητα που μπορεί να είχαμε στο παρελθόν.
Μένει να αποδειχτεί, στις 18 Απριλίου, εάν θα υπερισχύσουν οι δυσοίωνες προοπτικές που προκύπτουν από τους δασμούς Τραμπ ή θα συνεχιστεί η ευφορία που έφεραν μαζί τους η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από τη Moody’s, έπειτα από την αναπάντεχη αναβάθμιση από την DBRS μία εβδομάδα νωρίτερα, η οποία διαμόρφωσε το θετικό κλίμα εν αναμονή των επόμενων αξιολογήσεων.
Τι τρομάζει τη Standard & Poor’s
Ο λόγος για τον οποίο η S&P αναγκάζεται να προβεί σε ανακοίνωση αναθεώρησης όλων της των μακροοικονομικών προβλέψεων είναι πως, κατά δήλωσή της, το μέγεθος των νέων δασμών του Ντόναλντ Τραμπ ξεπέρασε τις προσδοκίες των περισσοτέρων αναλυτών.
Επισημαίνει πως υπάρχει υψηλός βαθμός μη δυνατότητας πρόβλεψης γύρω από την εφαρμογή της πολιτικής της αμερικανικής κυβέρνησης και τις πιθανές διεθνείς αντιδράσεις, ειδικά όσον αφορά τους δασμούς και τις επιπτώσεις στις οικονομίες, τις εφοδιαστικές αλυσίδες και τις πιστωτικές συνθήκες σε όλο τον κόσμο, υπογραμμίζοντας πως καθώς εξελίσσονται οι καταστάσεις θα αξιολογεί τη μακροοικονομική και πιστωτική σημασία των πιθανών μεταβολών και θα αλλάζει τις προβλέψεις της αντιστοίχως.
Ο οίκος προβλέπει πλέον υψηλότερο πληθωρισμό στις ΗΠΑ, ενώ οι επιπτώσεις στο αμερικανικό ΑΕΠ θα εξαρτηθούν από τα αντίποινα των εμπορικών εταίρων της χώρας, καθώς και από το πώς θα αξιοποιηθούν τα έσοδα από τους δασμούς, ιδιαιτέρως εάν θα κατευθυνθούν σε μειώσεις φόρων. Οπως αναφέρει η S&P, ακόμα και στην περίπτωση που επιβεβαιωθεί το σενάριο των μειώσεων φόρων και των ήπιων αντιποίνων, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ενδέχεται να είναι χαμηλότερος κατά 0,3 ή 0,4 της ποσοστιαίας μονάδας, συγκριτικά με τις πιο πρόσφατες προβλέψεις του οίκου.
Αλλά υποβαθμίσεις των μακροοικονομικών προβλέψεων της επιφυλάσσει η S&P όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο, χωρίς να αφήνει απ’ έξω και τη «γειτονιά» μας.
Σημειώνει πως μεγάλες οικονομίες, όπως η Ευρωζώνη και η Κίνα, αν και πιθανότατα θα υποστούν μικρότερες προσαρμογές στους ρυθμούς ανάπτυξής τους από τις ΗΠΑ, αναμένεται και αυτές να έχουν επιπτώσεις σε επίπεδα περίπου του ενός τετάρτου της ποσοστιαίας μονάδας ετησίως, με την Ευρώπη να αντισταθμίζει εν μέρει τις πιέσεις εξαιτίας των υψηλότερων δαπανών για την άμυνα και τις υποδομές από το 2026.
Ο ρόλος της θετικής εικόνας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος
Προ του πολέμου των δασμών, η νέα αναβάθμιση της Ελλάδας από τον αμερικανικό οίκο αξιολόγησης ψηλότερα στην επενδυτική βαθμίδα εθεωρείτο σχεδόν βέβαιη. Και αυτό διότι στην προηγούμενη αξιολόγηση της χώρας μας, τον Οκτώβριο 2024, η S&P είχε διατηρήσει την Ελλάδα σε επενδυτική βαθμίδα BBB-, με θετικό outlook για το μέλλον.
Αλλωστε, η S&P ήταν ο πρώτος από τους τρεις μεγάλους αμερικανικούς οίκους αξιολόγησης που αναβάθμισε την Ελλάδα σε investment grade, στις 20 Οκτωβρίου 2023.
Στις προηγούμενες εκθέσεις της σημείωνε για την ελληνική οικονομία πως το «σφιχτό» δημοσιονομικό καθεστώς θα συνεχίσει να μειώνει το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, βασικός παράγοντας που αξιολογείται σε ό,τι αφορά την πιστοληπτική ικανότητα της οικονομίας.
Για τη Standard & Poor’s μετρά θετικά η εικόνα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, όπως έχει επισημάνει, η οποία βοηθά και στις αξιολογήσεις της οικονομίας μας συνολικά. Μάλιστα, μόλις στα μέσα Μαρτίου σε έκθεσή της αναφέρει πως η αλλαγή των εταιρικών δομών των τραπεζών αναμένεται να έχει θετική επίδραση στις αξιολογήσεις τους.
Στο έλεος μιας παγκόσμιας ύφεσης και η χώρα μας
Ωστόσο και οι ελληνικές τράπεζες, όπως και συνολικά η οικονομία, κινδυνεύουν από την κλιμάκωση του εμπορικού πόλεμου, με τις πιστωτικές συνθήκες να τίθενται στο μικροσκόπιο της Standard & Poor’s.
Οι τελευταίες αναμένεται να επιδεινωθούν σημαντικά σε περίπτωση μιας διεθνούς ύφεσης. Ηδη η JPMorgan σε υπόμνημα, με τον εύγλωττο τίτλο «Θα χυθεί αίμα», αναφέρει πως «ο κίνδυνος ύφεσης της παγκόσμιας οικονομίας φέτος αυξάνεται στο 60% από 40%», επισημαίνοντας παράλληλα πως οι δασμοί του Ντόναλντ Τραμπ είναι και η μεγαλύτερη φοροεπιδρομή στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ από το 1968.
«Η επίδραση αυτής της αύξησης των δασμών είναι πιθανό να μεγεθυνθεί, μέσω των αντιποίνων, διολίσθησης του επιχειρηματικού κλίματος στις ΗΠΑ και διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα» ανέφερε ο αναλυτής που υπογράφει το σημείωμα της JPMorgan.
Πώς θα εφαρμοστούν (αν εφαρμοστούν) οι νέοι φόροι
Σταδιακά τέθηκαν σε εφαρμογή οι νέοι δασμοί του προέδρου Τραμπ στους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, αρχής γενομένης από το Σάββατο 5 Απριλίου 2025.
Συγκεκριμένα, με βάση σχετική αναφορά του γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον, οι ανταποδοτικοί δασμοί στους εταίρους των ΗΠΑ τέθηκαν σε ισχύ ως εξής:
Ο δασμός βάσης 10% προς όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ τέθηκε σε ισχύ από το Σάββατο 5 Απριλίου 2025. Αυτό σημαίνει ότι σε όλους τους εμπορικούς εταίρους από το Σάββατο 5 Απριλίου επιβλήθηκε εισαγωγικός δασμός 10% στις εξαγωγές τους προς τις ΗΠΑ.
Οι δασμολογικές επιβαρύνσεις οι οποίες υπερβαίνουν τον δασμό βάσης (10%) τέθηκαν σε ισχύ από την Τετάρτη 9 Απριλίου (συμπεριλαμβανομένου του δασμού 20% προς Ε.Ε. και Ελλάδα).
Από τους ανταποδοτικούς δασμούς εξαιρέθηκαν κατηγορίες προϊόντων για τις οποίες η Trump Administration εξετάζει τη μελλοντική επιβολή στοχευμένων δασμών (sectoral tariffs). Οι κατηγορίες αυτές περιλαμβάνουν προϊόντα χαλκού, φαρμακευτικά, προϊόντα ξυλείας κ.ά.
Επίσης, από τις 5 Απριλίου τέθηκαν σε ισχύ οι πρόσθετοι δασμοί για αυτοκίνητα και ανταλλακτικά μέρη αυτών (25%) και οι δευτερογενείς δασμοί (25%) στις εξαγωγές χωρών οι οποίες προμηθεύονται πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα.
Σημειώνεται ότι προϊόντα τα οποία είχαν εξαχθεί στις ΗΠΑ πριν από τις 5 Απριλίου ή οδεύουν ήδη προς τις ΗΠΑ δεν θα επιβαρυνθούν με τους νέους δασμούς.
Ο Καναδάς και το Μεξικό δεν επιβαρύνονται με πρόσθετο ανταποδοτικό δασμό, καθώς έχει προηγηθεί η επιβολή δασμού ύψους 25% σε προϊόντα παραγωγής τους τα οποία δεν υπάγονται στη Συμφωνία USMCA.
Σε ό,τι αφορά την Κίνα, ο ανταποδοτικός δασμός ύψους 34% προστίθεται σε προηγούμενες δασμολογικές επιβαρύνσεις προϊόντων. Επί ημερών δεύτερης Trump Administration, η πρόσθετη δασμολογική επιβάρυνση των εξαγωγών (πλην Μακάο και Χονγκ Κονγκ) ανέρχεται σε 54%. Ειδικά για τις εξαγωγές, το ευνοϊκό καθεστώς ατελούς εισαγωγής προϊόντων χαμηλής αξίας (de minimis) καταργείται από αρχές Μάιου τ.ε. (2/5), ενώ δρομολογείται η κατάργηση του ανωτέρω καθεστώτος συνολικά.
Για τις Ρωσία, Λευκορωσία, Ιράν και Β. Κορέα, χώρες οι οποίες αναγνωρίζονται στις ΗΠΑ ως «χώρες ανησυχίας» («countries of concern»), δεν επιβάλλονται νέοι, ανταποδοτικοί δασμοί. Το υφιστάμενο καθεστώς κυρώσεων ήδη προβλέπει την επιβολή εισαγωγικών δασμών μεγάλου ύψους.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 11/4/2025)
