«Αγκάθι» για τη χώρα μας οι σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας, με μεγάλο άγνωστο «x» το γεωπολιτικό μέτωπο
Eνας νέος παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος έχει ξεκάθαρα αρχίσει χωρίς να ξέρει καμία πλευρά (ούτε οι ΗΠΑ) ποια θα είναι η κατάληξή του. Τούτο φάνηκε ξεκάθαρα με το «πόκερ» Τραμπ το βράδυ της Τετάρτης, όταν ανήγγειλε τον «πάγο» 90 ημερών στους δασμούς προς τις χώρες που δεν έχουν επιβάλει αντίποινα, αλλά και για νέα τιμωρία της Κίνας, σε μία προσπάθεια να συγκρατήσει την πορεία των αγορών, με την Κομισιόν να παρακολουθεί σε ρόλο παρατηρητή και να προχωρά σε ανάλογη απόφαση το μεσημέρι της Πέμπτης 10/4.
Ακόμα και τέτοιου είδους σπασμωδικές αντιδράσεις επιβεβαιώνουν αυτό που είναι από καιρό δεδομένο: αλλάζει δραστικά η παγκόσμια οικονομική αλλά και όχι μόνο τάξη πραγμάτων, με επίκεντρο το νέο ισχυρό οικονομικό «δίπολο» ΗΠΑ – Κίνας. Η Ευρώπη, από την πλευρά της, είναι αντιμέτωπη με ένα αμείλικτο δίλημμα: αν θα ενηλικιωθεί ή αν θα έρθει αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο διάσπασης, με πρώτο κρούσμα το ραντεβού Μελόνι – Τραμπ.
Οι ευκαιρίες
Οπως σε κάθε τεκτονική αλλαγή, έτσι και τις ημέρες τούτες υπάρχουν κίνδυνοι, αλλά υπάρχουν και ευκαιρίες για τον επιχειρηματικό κόσμο και την οικονομία γενικότερα. Εχει αρχίσει να γίνεται ξεκάθαρο πως οδεύουμε προς μία νέα περίοδο προστατευτισμού και υπενθύμισης πως η αυτάρκεια είναι αναγκαία σε πολλά επίπεδα. Ειδικά για την Ελλάδα, η επιστροφή στην παραγωγή κρίνεται ως απολύτως αναγκαία. Γιατί παραμένει μεγάλος άγνωστος «x» ακόμα το τι θα γίνει στο γεωπολιτικό πεδίο, ποιες θα είναι οι σχέσεις Τραμπ – Ερντογάν, τι στάση θα κρατήσουν οι ΗΠΑ με τη Ρωσία (και τι ενεργειακές/γεωπολιτικές εξελίξεις τούτο θα φέρει), αλλά και αν θα αποσυρθεί η Αμερική (και σε ποιο βαθμό) από το ΝΑΤΟ. Δηλαδή, αν η ανάγκη για «αυτάρκεια» θα είναι κάτι πολύ παραπάνω από ανάγκη να καλύπτουμε τις ανάγκες καιρού ειρήνης.
Με δεδομένο, λοιπόν, το πλέγμα κινδύνων -μικρότερων και μεγαλύτερων- στελέχη του επιχειρηματικού κόσμου αποκρυπτογραφούν και τις ευκαιρίες που έχουν αρχίσει να γίνονται ορατές σε τουλάχιστο τέσσερα πεδία και έχουν άμεσο αντίκτυπο στη χώρα μας.
*Η ανάγκη για αυτάρκεια κάνει πλέον επιτακτική την επιστροφή στην εγχώρια παραγωγή. Γίνεται όλο και πιο κατανοητό πως είναι μονόδρομος και τούτο δεν αφορά μόνο στις σπάνιες γαίες ή στην ενεργειακή εξάρτηση, αλλά και τον πρωτογενή τομέα και τη μεταποίηση. Αρμόδιες πηγές εξηγούν ότι η Ελλάδα συνιστά υπό προϋποθέσεις επενδυτικό Ελντοράντο για την Ευρώπη, εφόσον γίνουν πράξη κάποια από όσα εξαγγέλλει τις τελευταίες ημέρες η κυβέρνηση για δραστικές παρεμβάσεις, ούτως ώστε να περιοριστούν τα προσκόμματα στις επενδύσεις. Εξηγούν, πάντως, πως τούτο απαιτεί και μια στρατηγική η οποία θα πρέπει να έχει διάρκεια και να παρέχει επενδυτική ασφάλεια, με άλλα λόγια απαιτεί ευρύτερες συναινέσεις και σε πολιτικό επίπεδο, και όχι μία ευκαιρία για μικροκομματικά βραχυπρόθεσμα κέρδη ή για κερδοσκοπικά παίγνια από τον ιδιωτικό τομέα…
*Παράλληλα αναθεωρούνται άρδην οι αποφάσεις των τελευταίων μηνών για ταφόπλακα στο Ταμείο Ανάκαμψης (των 36 δισ. ευρώ για την Ελλάδα). Τους τελευταίους μήνες γινόταν σαφές ότι τελειώνει οριστικά το 2026 και πως δεν υπάρχει περίπτωση ούτε παράτασης ούτε για ταμείο Νο 2, που είχαν ζητήσει η Ελλάδα και άλλα κράτη του Νότου. Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, το τελευταίο διάστημα άρχισαν ξανά οι συζητήσεις για ένα ταμείο μικρότερο σε έκταση, που θα μπορεί να παρέχει επιδοτήσεις στα κράτη, στο σενάριο που δεν υπάρξει κάποια ήπια εξέλιξη στον εμπορικό πόλεμο. Ηδη η ηγεσία της Κομισιόν κάνει σαφές ότι θα λάβει μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και έχει αποδείξει πως όταν πλήττεται η βαριά βιομηχανία της δυτικής Ευρώπης (όπως έγινε στην πανδημία όταν δημιουργήθηκε το Ταμείο Ανάκαμψης), τότε ισχυρές αποφάσεις λαμβάνονται. Μια τέτοια εξέλιξη θα σημάνει για την Αθήνα πως το δίχτυ προστασίας (το οποίο εμποδίζει τη βύθιση της οικονομίας στην ύφεση τα τελευταία χρόνια) θα συνεχίσει να υπάρχει.
*Σε συνδυασμό με τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης, ήδη σχεδιάζεται ένα νέο πανευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών, το οποίο βαφτίζεται στρατιωτικό, με την έννοια της διασύνδεσης των κρατών της Ευρώπης. Θα έχει διπλή χρήση: αμυντική και αστική. Με άλλα λόγια, νέο χρήμα για υποδομές σε λιμάνια, αεροδρόμια, τρένα και δρόμους θα διατεθεί ανά την Ε.Ε., φτάνοντας και στην Ελλάδα.
*Ενα άλλο πεδίο ευκαιρίας για την Ελλάδα, που έχει ήδη αποφασιστεί σε επίπεδο Ε.Ε., συνδέεται με τις αλλαγές στα κονδύλια συνοχής της Ε.Ε., δηλαδή στο ΕΣΠΑ, που επιτρέπουν πλέον να λάβουν επιδοτήσεις και μεγάλες επιχειρήσεις (δηλαδή όσες έχουν πάνω από 250 εργαζομένους ή τζίρο πάνω από 50 εκατ. ευρώ ετησίως). Επίσης, ανοίγει ο δρόμος και για κλάδους όπως η αμυντική βιομηχανία που ήταν «εκτός». Πρόκειται για ένα μεγάλο παράθυρο προς το βασικό πυλώνα επιδοτήσεων που έχει διαθέσιμο η ελληνική επιχειρηματικότητα και επί δεκαετίες ήταν κλειστό με στόχο την ενίσχυση των μικρομεσαίων.
Το LNG
Οσον αφορά τώρα τις διαπραγματεύσεις που ζητά να διεξάγει η Ε.Ε. με τη Φον ντερ Λάιεν να προτείνει «0% για 0%» δασμούς, στελέχη που γνωρίζουν καλά τις διατλαντικές σχέσεις εξηγούν ότι «κλειδί» είναι οι εξαγωγές LNG. Ηδη έχει πρωτοκαθεδρία στο μείγμα εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ελλάδα (μέσω των τερματικών της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης έφτασε στο 50% στο τέλος του 2024 από 39% στην αρχή του έτους). Ετσι μία άνοδος, λόγου χάριν, στο 75%, οδηγεί σε δραστική μείωση του του εμπορικού ισοζυγίου με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με προφανή οφέλη και για όσους δραστηριοποιούνται στο πεδίο, δηλαδή για ένα μέρος της ελληνικής ναυτιλίας και για τον ενεργειακό κλάδο.
Σημειώνεται ότι μόλις χθες το μεσημέρι, λίγες ώρες μετά το «πάγωμα» των δασμών από τον Ντόναλντ Τραμπ, η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν), Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε αντίστοιχη απόφαση (αναστολή των αντιμέτρων της Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ για 90 ημέρες), με στόχο να υπάρξει μια ευκαιρία διαπραγμάτευσης.
Μετέωρο το θέμα των αμυντικών δαπανών
Το επίκεντρο της μάχης βρίσκεται μεν μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, αλλά το ελληνικό ενδιαφέρον εστιάζεται στο τι θα γίνει στην Ευρώπη. Το ραντεβού Μελόνι – Τραμπ μένει να φανεί αν θα είναι απλώς ακόμα μία κίνηση στο «πόκερ» του πλανητάρχη ή μία εκκίνηση διμερών κινήσεων, οι οποίες θα προκαλέσουν τριγμούς στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ηδη οδήγησαν τις τελευταίες δύο εβδομάδες σε μακροσυρτές διαπραγματεύσεις και την πρώτη λίστα αντιμέτρων (που δεν αφορούν τον πυρήνα της βιομηχανίας, αλλά είναι απάντηση στους δασμούς σε χάλυβα και αλουμίνιο). Στον αντίποδα υπάρχουν και η επαναπροσέγγιση με τη Βρετανία και η αναζήτηση νέων συμμαχιών.
Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες, λοιπόν, μένει να φανεί αν θα έρθει η ενηλικίωση της Ευρώπης και αν όλη αυτή η νέα περιπέτεια θα αποτελέσει την αφορμή για επιτάχυνση της ενοποίησης ή μια αφορμή για φυγόκεντρες τάσεις. Επίσης, μένει να φανεί πόσο ωφέλιμες θα είναι οι νέες συνέργειες που επιχειρούνται με την Κίνα αλλά και με άλλες ισχυρές τρίτες χώρες και αν μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικούς πόλους.
Η ρήτρα διαφυγής
Πέρα από το καθαρά εμπορικό/παραγωγικό επίπεδο, το ζήτημα «ισχυρή Ευρώπη» συνδέεται άρρηκτα με τις αμυντικές δαπάνες και με τη διαπραγμάτευση για τη ρήτρα διαφυγής, η οποία παραμένει μετέωρη.
Ο ελέφαντας στο δωμάτιο σε αυτό το πεδίο είναι το έτος βάσης 2021, που έχει προτείνει η επιτροπή. Αν παραμείνει, η Ελλάδα θα έχει πρόβλημα, καθώς είχε ιδιαίτερα αυξημένες δαπάνες ως αναλογία του ΑΕΠ (2,7%), λόγω ύφεσης αλλά και εκτέλεσης εξοπλιστικών δαπανών. Ετσι η βάση του 2021 θα περιορίζει δραστικά έως απόλυτα την πιθανότητα εξαίρεσης, δηλαδή χρήσης δαπανών, είτε για άμυνα είτε για άλλες δράσεις που επιθυμεί να ξεδιπλώσει η κυβέρνηση και πλέον ανασχηματίζονται εκ νέου με βάση τα νέα δεδομένα.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου εδώ ➡︎ Οικονομικός παγκόσμιος πόλεμος – Κερδοσκοπία και αδράνεια Ε.Ε.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 11/4/2025)
