Τον Αύγουστο του 2014 η ελληνική οικονομία συμπλήρωσε τον 19o συνεχή μήνα αρνητικού πληθωρισμού, φαινόμενο πρωτοφανές στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ωστόσο, τα νοικοκυριά συνεχίζουν να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να αγοράσουν βασικά είδη πρώτης ανάγκης, σύμφωνα με την Καθημερινή.
Σε σύνολο 54 ειδών διατροφής, φροντίδας σπιτιού και υγιεινής τις τιμές των οποίων καταγράφει η Ελληνική Στατιστική Αρχή στο πλαίσιο της μέτρησης του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή, έχουν ανατιμηθεί από τον Ιανουάριο του 2011 έως τον Αύγουστο του 2014 τα 31 εξ αυτών σε ποσοστά που φτάνουν ακόμη και το 13,75%.
Στο διάστημα αυτό μάλιστα δεν υπήρξε καμία μεταβολή του ΦΠΑ (με εξαίρεση τους χυμούς και τα αναψυκτικά).
Από τον Αύγουστο του 2009 έως τον Αύγουστο του 2014, διάστημα κατά το οποίο έγιναν τρεις αυξήσεις του ΦΠΑ, αυξήθηκαν οι τιμές σε 43 από τα 54 προϊόντα, ανατιμήσεις που ξεπέρασαν ακόμη και το 30%, πολύ περισσότερο δηλαδή από τις αυξήσεις των συντελεστών του ΦΠΑ.
Από την ανάλυση των στοιχείων του πληθωρισμού γίνεται σαφές ότι δεν υπάρχει απλώς και μόνο αίσθηση της ακρίβειας. Αναμφίβολα αυτή είναι πιο έντονη, δεδομένου ότι οι Ελληνες καταναλωτές έχουν υποστεί δραματική συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος. Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι στην Ελλάδα σημειώθηκε την περίοδο 2009-2013 η μεγαλύτερη υποχώρηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης και συγκεκριμένα κατά 21,5%.
Η εμφάνιση αποπληθωριστικών τάσεων τον τελευταίο ενάμιση χρόνο είναι αποτέλεσμα κυρίως δραστικής αποκλιμάκωσης των τιμών σε υπηρεσίες και διαρκή καταναλωτικά αγαθά. Το «καλάθι της νοικοκυράς» από την άλλη συνεχίζει να είναι ακριβό με τα απολύτως αναγκαία είδη διατροφής, όπως το γάλα, το γιαούρτι, το κρέας, τα ψάρια, αλλά ακόμη και τα όσπρια, να συγκαταλέγονται μεταξύ των προϊόντων που έχουν ανατιμηθεί σημαντικά τα χρόνια της κρίσης. Η εύκολη ερμηνεία είναι ότι οι επιχειρήσεις κερδοσκοπούν. Τα αίτια, ωστόσο, της ακαμψίας των τιμών στην ελληνική οικονομία είναι πολύ βαθύτερα…
Τι συμβαίνει με το γάλα, το νωπό κρέας και τα κατεψυγμένα
Τις τελευταίες εβδομάδες το υπουργείο Ανάπτυξης έχει επιδοθεί σε μια ακόμη επιχείρηση καταπολέμησης της ακρίβειας με αιχμή του δόρατος την τιμή του γάλακτος. Η επίκληση της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης όπως «βαφτίστηκε» από τον αρμόδιο υφυπουργό Ανάπτυξης η «συμφωνία κυρίων» -με ταυτόχρονες προειδοποιήσεις για νέα αλλαγή της νομοθεσίας- με τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως με τις γαλακτοβιομηχανίες είχε πράγματι ως αποτέλεσμα τη μείωση της τιμής του νωπού γάλακτος από 2,9% έως 11,7% σε σχέση με τις αρχές Σεπτεμβρίου, ενώ τις ημέρες που οι αλυσίδες προχωρούν σε προσφορές η μείωση φτάνει ακόμη και το 35%.
Ωστόσο, η μείωση αυτή είναι συγκυριακή και επιπλέον δεν αφορά τα μικρά σημεία πώλησης (φούρνοι, μίνι μάρκετ και περιφερειακές τοπικές αλυσίδες), όπου διακινείται περίπου το 50% του απλού παστεριωμένου γάλακτος, του λεγόμενου «φρέσκου». Από τις αρχές του 2011 έως και τον Αύγουστο η τιμή του γάλακτος αυξήθηκε σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ κατά 8,25%, παρά το γεγονός, μάλιστα ότι ο όγκος πωλήσεων στη συγκεκριμένη κατηγορία υποχώρησε την περίοδο 2011-2013 κατά 5,26% (στοιχεία IRI). Η λήξη του «πολέμου τιμών» που είχαν ξεκινήσει οι γαλακτοβιομηχανίες το 2009 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής του γάλακτος την τελευταία πενταετία κατά 15,83% (συμπεριλαμβανομένων των επιβαρύνσεων από την αύξηση του ΦΠΑ).
Ανάλογη δυστυχώς είναι η εικόνα και στα υπόλοιπα γαλακτοκομικά προϊόντα που αποτελούν βασικό συστατικό της καθημερινής διατροφής, όπως τα γιαούρτια και τα τυριά, τόσο το τυρί φέτα όσο και τα υπόλοιπα. Από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτει ότι από τις αρχές του 2011 έως σήμερα η τιμή του γιαουρτιού –προϊόν του οποίου επίσης η ζήτηση έχει μειωθεί δραματικά στα χρόνια της κρίσης- αυξήθηκε κατά 8,76%, της φέτας κατά 5,34% και των λοιπών τυριών κατά 5,72%, ενώ σχεδόν διπλάσια είναι η αύξηση των τιμών για τα παραπάνω προϊόντα στο διάστημα Αυγούστου 2009-Αυγούστου 2014.
Πολύ ακριβότερα σε σύγκριση με το παρελθόν εξακολουθούν να πληρώνουν οι καταναλωτές τα αυγά, η τιμή των οποίων αυξήθηκε από το 2011 κατά 8,87% και από το 2009 κατά 13,18%. Το υπουργείο αποδίδει την αύξηση της τιμής των αυγών στην εφαρμογή του κανονισμού για αύξηση των αποστάσεων μεταξύ των ωοτόκων ορνίθων, γεγονός που ανεβάζει το κόστος παραγωγής.
Ανοδική πορεία έχουν ακολουθήσει και οι τιμές σε διάφορα είδη κρεάτων, νωπών και κατεψυγμένων, με την τιμή του μοσχαριού να έχει αυξηθεί από το 2011 κατά 5% περίπου, στα ψάρια, τόσο στα νωπά και στα κατεψυγμένα με ανατιμήσεις της τάξης του 6%. Ακόμη και στα όσπρια, τρόφιμο που υποτίθεται ότι απευθύνεται σε ασθενέστερα οικονομικά στρώματα του πληθυσμού, καταγράφεται αύξηση της τιμής κατά 2,82% την τελευταία τριετία και κατά 5,12% σε σύγκριση με πέντε χρόνια πριν.
Ο εντονότερος ανταγωνισμός από την άλλη σε προϊόντα όπως τα ζυμαρικά, τα αναψυκτικά, οι χυμοί είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική αποκλιμάκωση των τιμών, με «καθαρές» μειώσεις τιμών και όχι μόνο μέσω προωθητικών ενεργειών.
