Με άρθρο του στους Νew York Times, ο γνωστός οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν γράφει για το σοκ που προκάλεσε η αιφνιδιαστική απόφαση της Ελβετίας να εγκαταλείψει τη σταθερή ισοτιμία μεταξύ ελβετικού φράγκου και ευρώ, αποδίδοντάς την στις αποπληθωριστικές δυνάμεις της παγκόσμιας οικονομίας.
Το άρθρο του κ. Krugman:
Αχ, Ελβετία, φημισμένη για τα ρολόγια κούκους και τη σώφρονα οικονομική πολιτική. Αλλα έθνη μπορεί να πειραματίζονται με ριζοσπαστική οικονομική πολιτική, αλλά με τους Ελβετούς δεν έχεις εκπλήξεις. Μέχρι να έχεις. Την Πέμπτη η ελβετική κεντρική τράπεζα σόκαρε τον χρηματοπιστωτικό κόσμο όταν ταυτόχρονα εγκατέλειψε τη σταθερή ισοτιμία του ελβετικού φράγκου με το ευρώ και υιοθέτησε αρνητικά επιτόκια δανεισμού 0,75%. Ακολούθησε αναταραχή στις αγορές.
Θα πρέπει να νιώσετε φόβο ακόμη και αν δεν έχετε επενδύσει άμεσα στο φράγκο. Τα νομισματικά βάσανα της Ελβετίας δείχνουν σε μικρογραφία πόσο δύσκολο είναι να αντισταθεί κανείς στην αποπληθωριστική δίνη που ρουφάει σήμερα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας.
Πρέπει να αντιληφθείτε ότι όλοι οι κανόνες οικονομικής πολιτικής άλλαξαν όταν προέκυψε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Σε πολλές περιπτώσεις οικονομικές αρετές έγιναν ελαττώματα: Η προθυμία για αποταμίευση έγινε τροχοπέδη για τις επενδύσεις και η δημοσιονομική ορθοδοξία έγινε ο δρόμος προς τη στασιμότητα.
Στην περίπτωση των Ελβετών η φήμη πως έχουν ασφαλείς τράπεζες και σκληρό νόμισμα έγινε ελάττωμα. Να πώς έγιναν τα πράγματα:
Όταν ξέσπασε η ελληνική κρίση χρέους στα τέλη του 2009 και τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης βρέθηκαν υπό ισχυρή πίεση, οι επενδυτές που αναζητούσαν ασφαλή καταφύγια στράφηκαν στην Ελβετία. Πράγμα που με τη σειρά του οδήγησε σε ανατίμηση του ελβετικού φράγκου με καταστροφικές συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα της ελβετικής βιομηχανίας, ενώ απείλησε να σπρώξει την Ελβετία σε ιαπωνικού στυλ αποπληθωρισμό. Οπότε οι Ελβετοί αξιωματούχοι έκαναν τα πάντα ώστε να προκαλέσουν την υποτίμηση του εθνικού τους νομίσματος. Επέλεξαν να μην τυπώσουν χρήμα αλλά να πουλήσουν ελβετικά φράγκα και να αγοράσουν ευρώ, όμως ούτε έτσι κατάφεραν κάτι.
Τότε, το 2011 η ελβετική κεντρική τράπεζα εφάρμοσε μια τακτική βασισμένη στην ψυχολογία. Ανακοίνωσαν ότι η πολύ μεγάλη ανατίμηση του ελβετικού φράγκου αποτελεί πολύ σοβαρή απειλή για την ελβετική οικονομία και ότι την απειλεί με αποπληθωρισμό οπότε και ανακοίνωσαν ότι θα ορίσουν ως ελάχιστη αξία για το ευρώ τα 1,20 φράγκα.
Η κεντρική τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα προστατεύσει αυτή την ισοτιμία αγοράζοντας συνάλλαγμα σε απεριόριστη ποσότητα. Ηλπιζαν ότι με τον ορισμό ισοτιμίας θα περιορίσουν τον αριθμό των ευρώ που πρέπει να αγοράζουν. Η τακτική απέδωσε για τρία χρόνια μέχρι την Πέμπτη, οπότε ξαφνικά οι Ελβετοί εγκατέλειψαν την προσπάθεια. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί, κανείς απ’ όσους γνωρίζω δεν πιστεύει την επίσημη εξήγηση ότι αντέδρασαν στην εξασθένηση του ευρώ.
Κατ’ εμέ οι Ελβετοί μόλις έκαναν ένα μεγάλο λάθος, όμως αυτό που έχει σημασία είναι ότι φάνηκε πόσο δύσκολο είναι να καταπολεμήσει κανείς τις αποπληθωριστικές δυνάμεις που πλήττουν μεγάλο μέρος του κόσμου, όχι μόνο την Ευρώπη και την Ιαπωνία, αλλά πιθανότατα και την Κίνα. Πράγμα που σημαίνει ότι κανείς δεν πρέπει να πλησιάζει υπερβολικά κοντά στον αποπληθωρισμό, διότι στη συνέχεια είναι εξαιρετικά δύσκολο να τον εγκαταλείψει.
Αυτός είναι ένας λόγος που καθιστά τόσο κακή ιδέα τη μείωση των δαπανών όταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση: Δεν είναι μόνο το κόστος στην απασχόληση, αλλά και ο αυξημένος κίνδυνος να πέσει κανείς σε αποπληθωριστική παγίδα.
Επίσης είναι λόγος ώστε να είναι κανείς πολύ προσεκτικός όσον αφορά την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, όταν ο πληθωρισμός βρίσκεται χαμηλά. Οπότε ας διδαχθούμε από τους Ελβετούς. Ηταν προσεκτικοί και για πολλές γενιές είχαν σκληρό νόμισμα. Σήμερα πληρώνουν το τίμημα.
