Πάνω από 18 δισ. ευρώ θα στοιχήσει η μερική ή ολική διαγραφή των «κόκκινων» δανείων – Ποιος θα πληρώσει το «μάρμαρο»
Το κυβερνητικό σχέδιο για την διαγραφή μέρους οφειλών από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια συνεπάγεται ένα σημαντικό κόστος που ασφαλώς θα επιβαρύνει τόσο τις ίδιες τις τράπεζες όσο και το ελληνικό Δημόσιο.
Σύμφωνα με την αναλυτική πρόταση για το νέο πλαίσιο ρύθμισης ή και διαγραφής δανείων, που έχει επεξεργασθεί το τμήμα Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, το κόστος μόνο από τις διαγραφές δανείων εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 18 δισ. ευρώ (υπολογισμός με βάση τα στοιχεία α΄ τριμήνου του 2014).
Αν τώρα συνυπολογιστούν τα δάνεια προς μεγάλες επιχειρήσεις, για τα οποία προβλέπεται διαφορετική ρύθμιση, γίνεται αντιληπτό ότι οι επιπτώσεις για το Δημόσιο και τις τράπεζες από την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα είναι σημαντικά υψηλότερες.
Ο ρόλος του ενδιάμεσου φορές – Bad bank
Όπως είναι γνωστό, κομβικό ρόλο στο σχέδιο της κυβέρνησης για τη ρύθμιση ή διαγραφή των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα παίξει ο ενδιάμεσος δημόσιος φορέας, ο οποίος προτείνεται να υπαχθεί κάτω από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ).
Ο ενδιάμεσος φορέας αφενός θα αναλάβει τη θεσμοθέτηση και την εποπτεία της εφαρμογής των νέων ρυθμίσεων από τις τράπεζες, αφετέρου θα λειτουργεί ως κρατική bad bank. Θα αγοράζει δηλαδή δάνεια για τα οποία διαπιστώνεται αντικειμενική και μόνιμη αδυναμία αποπληρωμής, προκειμένου εν συνεχεία να προχωρά σε διαγραφή έως και του 90% της ονομαστικής τους αξίας.
Το κόστος της διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων προβλέπεται να επιμερισθεί μεταξύ τραπεζών, Δημοσίου και δανειοληπτών, με βάση την πραγματική δυνατότητα αποπληρωμής των τελευταίων.
Πώς θα γίνεται η ρύθμιση από τις τράπεζες
Οι τράπεζες θα αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου το κόστος, εφόσον κρίνεται ότι μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ρύθμιση δανείου. Η κυβέρνηση, όπως έχει δηλώσει ο υπουργός Οικονομίας κ. Σταθάκης, επιδιώκει να διευρύνει τα εργαλεία ρυθμίσεων, αντιγράφοντας το ιρλανδικό μοντέλο.
Θα θεσμοθετηθεί δηλαδή η δυνατότητα να παγώνει για 5ετία ή 10ετία το μέρος του δανείου το οποίο, με βάση τα εισοδήματα αλλά και τα περιουσιακά στοιχεία του δανειολήπτη, κρίνεται ότι δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Κατά τη διάρκεια του παγώματος δεν θα χρεώνονται επιπλέον τόκοι, ενώ μετά τη λήξη της περιόδου χάριτος θα επανεξετάζεται η δυνατότητα αποπληρωμής των δανειακών υποχρεώσεων.
Επίσης προτείνεται ο συνυπολογισμός όλων των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δανειολήπτη προς τράπεζες και Δημόσιο (εφορία, ασφαλιστικά Ταμεία) πριν προσδιορισθεί η ικανότητα αποπληρωμής του δανείου. Από το διαθέσιμο εισόδημα του δανειολήπτη θα πρέπει, κατά προτεραιότητα, να αποπληρώνονται οι οφειλές προς Δημόσιο και ασφαλιστικά Ταμεία, αναφέρει η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ.
Το κόστος της ρύθμισης αλλά και της διαγραφής μέρους των παραπάνω δανείων (σ.σ σε βάθος 5ετίας ή 10ετίας) θα βαρύνει τις τράπεζες, ανάλογα με τα περιθώρια που τους δίνει η κεφαλαιακή τους επάρκεια. Για το σκοπό αυτό κρίνεται απαραίτητο να θεσμοθετηθεί η δυνατότητα απορρόφησης των ζημιών από διαγραφές δανείων σε βάθος 10ετίας.
Επιπλέον προτείνεται να θεσπισθούν τα εξής:
– Δυνατότητα επαναγοράς των δανείων, που έχουν μεταβιβαστεί στον ενδιάμεσο φορέα από τους δανειολήπτες με σημαντική έκπτωση.
– Διαγραφή του υπολοίπου του δανείου, που σχετίζεται με το περιουσιακό στοιχείο, στις περιπτώσεις, που θα καταλήξουν σε κατασχέσεις, εφόσον ο δανειολήπτης επιλέξει να χάσει την περιουσία του, ή δεν μπορεί να ενταχθεί σε καμία από τις περιπτώσεις διαχείρισης των οφειλών του.
Μεταβίβαση στην bad bank
Τα υπόλοιπα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που δεν επιδέχονται βιώσιμης ρύθμισης λόγω αντικειμενικής αδυναμίας πληρωμής, θα μεταβιβάζονται στον ενδιάμεσο φορέα, που θα λειτουργεί και ως bad bank. Η επιλογή των προς μεταβίβαση κόκκινων δανείων θα διενεργείται από τον ενδιάμεσο φορέα, σε συμφωνία με τις τράπεζες.
Τα δάνεια θα μεταβιβάζονται στη λογιστική τους αξία (σ.σ μετά την αφαίρεση ειδικών προβλέψεων) και όχι στην ονομαστική. Το ύψος του τιμήματος που θα καταβάλλει η bad bank θα υπολογίζεται βάσει της αξίας των εξασφαλίσεων που συνοδεύουν κάθε δάνειο.
Εκτίμηση για το συνολικό κόστος διαγραφής
Από την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται κατανοητό ότι προηγείται η διαγραφή κόκκινων δανείων που ανήκουν σε ευπαθείς και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (χρόνια ασθενείς, ανάπηροι, υπερήλικες, μακροχρόνια άνεργοι, οικογένειες χωρίς κανέναν εργαζόμενο, οικογένειες με μια μόνο κατοικία).
Θα ακολουθήσει η διαγραφή δανείων για δανειολήπτες που δεν εντάσσονται στην κατηγορία ευπαθών κοινωνικά ομάδα εμφανίζουν όμως με βάση συγκεκριμένα κριτήρια μόνιμη αδυναμία αποπληρωμής.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία που να συνδέουν την κατάσταση ευπάθειας με τους δανειολήπτες διατυπώνεται η παραδοχή ότι το 30% των μη εξυπηρετούμενων δανείων ανήκει σε ευπαθείς ομάδες.
Υπό την παραπάνω παραδοχή το κόστος για διαγραφή κόκκινων στεγαστικών δανείων θα ξεπεράσει τα 5 δισ. ευρώ καθώς τα μη εξυπηρετούμενα της κατηγορίας έφθαναν στο τέλος α΄ τριμήνου 2014 (σ.σ τελευταία διαθέσιμα στοιχεία που χρησιμοποιεί η πρόταση) στα 19,2 δισ. ευρώ.
Το 80 – 90% του ποσού αυτού θα πρέπει να καταγραφεί ως ζημιά, επειδή για τα στεγαστικά δεν έχουν εγγραφεί, σύμφωνα με τους οικονομολόγους του ΣΥΡΙΖΑ, σημαντικές προβλέψεις.
Με αναγωγή και στις υπόλοιπες κατηγορίες δανείων (καταναλωτικά, επιχειρηματικά), που τα κόκκινα δάνεια είναι περίπου 56 δισ., υπολογίζεται ότι το συνολικό κόστος μπορεί να ανέλθει και σε ποσό πάνω από 18 δισ.
Επιμερισμός κόστους
Τουλάχιστον 10 δισ. ευρώ από το εκτιμώμενο κόστος διαγραφής κόκκινων δανείων μπορεί να απορροφηθεί από τις τράπεζες λόγω της ύπαρξης σχετικών προβλέψεων και με την προϋπόθεση ότι θα θεσπισθεί η δυνατότητα σταδιακής εγγραφής της ζημιάς (σε βάθος 10ετίας).
Τα υπόλοιπα θα καλυφθούν από την κρατική bad bank. Πρόκειται για κόστος που θα καλυφθεί σταδιακά και δεν θα καταβληθεί στο σύνολό του με μετρητά.
Ειδικότερα η πρόταση προβλέπει τη χρήση χρηματοδοτικών εργαλείων όπως για παράδειγμα η τιτλοποίηση προβληματικών δανείων με την έκδοση τίτλων ή υποσχετικών, που θα επιδιωχθεί να γίνει με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου (ΤΧΣ). Η τιτλοποίηση θα στηριχθεί στην ποιότητα των δανείων, καθώς τα περισσότερα είναι ενυπόθηκα με αστικά ακίνητα.
Κεφαλαιακές απαιτήσεις
Μέσα στον πρώτο χρόνο, όμως, από την έναρξη λειτουργίας της bad bank θα πρέπει να διενεργηθούν οι διαγραφές δανείων ευπαθών ομάδων, κίνηση που εντάσσεται και στο πρόγραμμα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης του ΣΥΡΙΖΑ.
Το κόστος για τη διαγραφή δανείων ευπαθών κοινωνικά ομάδων κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της bad bank υπολογίζεται σε περίπου 3 με 4 δισ. Το ποσό αυτό μπορεί να καλυφθεί από τα αδιάθετα κεφάλαια (capital buffer) του ΤΧΣ. Στη συνέχεια ίσως απαιτηθεί να διατεθούν άλλα 3 δισ. περίπου ανάλογα με την εξέλιξη της διαχείρισης των δανείων αυτών από τον φορέα.
Τέλος, η πρόταση επισημαίνει ότι θα προηγηθεί έλεγχος του κάθε δανείου χωριστά, ώστε να αποφευχθεί κατάχρηση της ρύθμισης από κατά συνείδηση κακοπληρωτές. Για όσους δανειολήπτες η έρευνα αποδείξει ότι δεν αποπληρώνουν τα δάνειά τους, χωρίς όμως να έχουν πραγματική οικονομική δυσχέρεια, αυτοί θα καταβάλλουν το συνολικό ποσό της υποχρέωσης και μάλιστα με επιτόκιο υπερημερίας.
