Ο αναλυτής των Financial Times, αναφερόμενος στα θεμελιώδη προβλήματα της ευρωζώνης, διατείνεται πως αυτά είναι τόσο σοβαρά, ώστε ούτε ένα «έξυπνο» έγγραφο από την ελληνική κυβέρνηση μπορεί να σώσει τελικά την κατάσταση.
«Παρακολουθώντας την ελληνική κρίση να ξετυλίγεται, αντιλαμβάνομαι ότι διχάζομαι ανάμεσα σε δύο ισοδύναμες αλλά αντικρουόμενες σκέψεις. Η πρώτη: το ευρώ δεν μπορεί να επιβιώσει. Η δεύτερη: πρέπει να γίνουν τα πάντα για να σωθεί το ευρώ.
Η συμφωνία που επετεύχθη μεταξύ Ελλάδας και πιστωτών της ευρωζώνης είναι κατά συνέπεια θετική, υπό την έννοια ότι ανέβαλε την άμεση απειλή πολιτικής και οικονομικής κρίσης. Η εμπειρία όμως, δείχνει ότι η συμφωνία χρέους για την Ελλάδα μπορεί τελικά να αποδειχθεί οριακά μακροβιότερη από ότι η κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Και στις δύο περιπτώσεις, υπάρχουν υποβόσκουσες εντάσεις που δεν μπορούν να λυθούν με ένα έγγραφο, όσο έξυπνη κι αν είναι η διατύπωσή του.
Ανέκαθεν πίστευα ότι η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση θα κατέρρεε, ακόμη και τότε που έγινε η πρώτη συζήτηση για το ευρώ. Αυτή η πεποίθηση βασίζεται σε τρεις απλές θέσεις. Πρώτον, μία νομισματική ένωση δεν μπορεί να επιβιώσει εάν δεν στηρίζεται και από μία πολιτική ένωση. Δεύτερον, δεν θα υπάρξει πολιτική ενοποίηση στην Ευρώπη επειδή δεν υπάρχει κοινή πολιτική ταυτότητα που να την στηρίζει. Και έτσι, προκύπτει η τρίτη θέση: το ευρώ θα καταρρεύσει.
Με το πέρασμα του χρόνου, πολλοί προσπάθησαν να με πείσουν ότι κάθε μία από αυτές τις εκτιμήσεις είναι απλοϊκή και εσφαλμένη. Τα γεγονότα όμως, με κάνουν να επιστρέφω στην αρχική μου εκτίμηση ότι το ευρώ στερείται της πολιτικής και οικονομικής υποστήριξης που χρειάζεται για να επιβιώσει.
Η ελληνική κρίση είναι μία περίπτωση που επιβεβαιώνει αυτή τη θέση. Οι πιο παθιασμένοι φιλο-Ευρωπαίοι έχουν δίκιο ότι η μόνη μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης θα ήταν μία γνήσια ένωση μεταφοράς πόρων, στην οποία τα φορολογικά έσοδα ρέουν αυτομάτως από τις πλούσιες περιοχές όπως η Γερμανία στις φτωχότερες περιοχές όπως η Ελλάδα. Αυτό όμως, δεν πρόκειται να γίνει ποτέ επειδή Γερμανοί και Έλληνες δεν εμπιστεύονται αλλήλους τόσο ώστε να εμπιστευτούν τη μοίρα τους σε μία πραγματική πολιτική ένωση.
Οι Ευρωπαίοι του Βορά θα επεκτείνουν απρόθυμα τα δάνεια στο Νότο. Δεν θα δώσουν όμως, τη συγκατάθεσή τους στο είδος των αυτόματων μεταφορών που συμβαίνουν σε ένα κράτος επειδή υποπτεύονται, δικαίως, ότι οι πολιτικές κουλτούρες χωρών όπως η Ελλάδα και η Ιταλία είναι βαθιά διαφορετικές από εκείνες της Σουηδίας ή της Γερμανίας.
Τα προβλέψιμα προβλήματα με τη νομισματική ένωση εκτείνονται και στην οικονομία. Οι ευρωσκεπτικιστές πάντα θεωρούσαν ότι χώρες όπως η Ιταλία θα δυσκολεύονταν να ανταπεξέλθουν σε μία ευρωζώνη όπου δεν θα μπορούσαν ούτε να υποτιμήσουν το νόμισμά τους, ούτε να χρησιμοποιήσουν τον πληθωρισμό για να μειώσουν το βάρος του χρέους. Κι αυτό αποδείχθηκε και ως αποτέλεσμα χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πορτογαλία κινδυνεύουν να συντριβούν αργά υπό το βάρος της ανεργίας και του χρέους.
Υπάρχει όμως, μία πτυχή της ευρωκρίσης που μετατρέπει τις αρχικές μου πεποιθήσεις σε αμφιβολίες. Η αρχική μου εκτίμηση ήταν πως το ευρώ ήταν μία κακή ιδέα και πως η κατάρρευσή του δεν μπορεί, κατά συνέπεια, παρά να είναι θετική εξέλιξη. Τώρα όμως, δεν είμαι βέβαιος.
Τα οικονομικά της κατάρρευσης του ενιαίου νομίσματος δείχνουν όλο και πιο ανησυχητικά. Εάν η Ελλάδα προχωρούσε σε μία «βρώμικη» (dirty) έξοδο από το ευρώ, θα προκαλούσε τουλάχιστον χρηματοοικονομική κρίση στην ίδια την Ελλάδα.
Και η υπόλοιπη ευρωζώνη όμως, θα ήταν ευάλωτη. Γερμανοί και άλλοι δηλώνουν κατ’ επανάληψη ότι το ευρώ είναι πλέον αρκετά ισχυρό για να αντέξει το Grexit. Εάν όμως η Ελλάδα βρεθεί εκτός νομισματικής ένωσης, οι κερδοσκόποι σίγουρα θα αρχίσουν να ψάχνουν τον επόμενο αδύναμο κρίκο. Και καθώς θα εντείνονται οι αμφιβολίες για τη μοίρα της Πορτογαλίας ή της Ιταλίας, ο εφησυχασμός των αγορών σύντομα θα μετατραπεί σε πανικό.
Η άτακτη διάσπαση του ευρώ θα μπορούσε επίσης να προκύψει από τις βαθιές πολιτικές αμφιβολίες, όπου περιλαμβάνεται και η επιβίωση της ίδιας της ΕΕ. Εάν η Ελλάδα ή και άλλες υπερχρεωμένες χώρες βρεθούν εκτός ευρώ, θα αναγκαστούν να αποκηρύξουν τα χρέη τους. Σε αντίθετη περίπτωση, αυτές οι υποχρεώσεις θα γινόντουσαν ακόμη πιο καταστροφικές καθώς το εγχώριο νόμισμα θα βυθίζεται. Είναι όμως, δύσκολο να δει κανείς πως θα μπορέσουν οι χώρες του Βορά να συνεχίσουν να λειτουργούν ήρεμα σε μία νομοτελειακή Ευρώπη, μαζί με άλλα κράτη που έχουν μόλις αθετήσει τα χρέη τους.
Η Ευρώπη όμως, δεν έχει την πολυτέλεια της πολιτικής σύγχυσης που θα προκαλούσε η κατάρρευση του ευρώ. Αντιθέτως, αυτή την περίοδο είναι πιο επείγον παρά ποτέ για τους Ευρωπαίους να δουλέψουν μαζί. Ο πόλεμος στην Ουκρανία σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν και πάλι μία πραγματική απειλή για την ασφάλειά τους από τη Ρωσία.
Είναι αλήθεια, πως είναι καθήκον του ΝΑΤΟ να παρέχει την άμεση αντίδραση ασφαλείας. Η ΕΕ όμως, παίζει κρίσιμο ρόλο στη διοργάνωση και τη διατήρηση μίας ενωμένης ευρωπαϊκής αντίδρασης στην ρωσική επιθετικότητα μέσω των κυρώσεων. Για αυτό η Μόσχα θέλει τόσο να διαταράξει την ενότητα της ΕΕ.
Η πρόκληση από τη Ρωσία δεν είναι το μόνο πρόβλημα που καθιστά την αλληλεγγύη της ΕΕ ιδιαιτέρως σημαντική αυτή την στιγμή. Θα υπάρξουν πολύ περισσότεροι πρόσφυγες προς την Ευρώπη από τη βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή στο κοντινό μέλλον και η ΕΕ χρειάζεται επειγόντως να οργανώσει μία συλλογική αντίδραση.
Πάνω από όλα, σε μία περίοδο όπου ο πολιτικός εξτρεμισμός της δεξιάς και της αριστεράς κερδίζει έδαφος, η ΕΕ λειτουργεί ως σημαντικό όργανο επιβολής των βασικών φιλελεύθερων αξιών. Κατά περιόδους, η πολιτική ορθότητα των Βρυξελλών μπορεί να είναι σκληρή και θολή. Είναι όμως, απείρως καλύτερη από την πολιτική ανορθογραφία των ρατσιστών και των εθνικιστών όπως είναι το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία ή των Σουηδών Δημοκρατών.
Κατά συνέπεια, η είδηση ότι Ελλάδα και ευρωζώνη κ
ατέληξαν σε μία απρόθυμη συμφωνία είναι μία ανακούφιση. Το ευρώ παίρνει μία ανάσα για λίγο, αλλά εξακολουθώ να φοβάμαι ότι τελικά δεν μπορεί να σωθεί…»
