Δυστυχώς, το Graccident συνέβη.
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται τώρα στη μονάδα εντατικής θεραπείας, καθώς διάφοροι τομείς της –και κυρίως το τραπεζικό της σύστημα- έχει ακινητοποιηθεί. Η οικονομία που τελικά θα βγει από την εντατική, θα είναι μικρότερη και άβολα διαφορετικής μορφής, αλλά επίσης θα έχει τη δυνατότητα να ευημερήσει μακροπρόθεσμα, εάν ληφθούν άμεσα και με συνέπεια κάποιες σημαντικές αποφάσεις.
Η δραματική κατάρρευση εν τω μέσω πικρίας των διαπραγματεύσεων αυτό το Σαββατοκύριακο μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών της, δικαιολογημένα πανικόβαλε τους Έλληνες, οι οποίοι επίσης δικαιολογημένα ανησύχησαν για την οικονομική ευημερία τους. Άρχισαν να σχηματίζονται ουρές στα ΑΤΜ, καθώς οι καταθέτες έσπευσαν να βγάλουν ό,τι ρευστό μπορούσαν. Αρκετά μηχανήματα ξέμειναν από ρευστό και έγινε σαφές ότι θα συνέβαινε ένα πλήρες bank run όταν οι τράπεζες άνοιγαν την Δευτέρα.
Αντιμετωπίζοντας ένα εθνικό bank run, η κυβέρνηση αποφάσισε το Σάββατο να κλείσει το τραπεζικό σύστημα για αρκετές ημέρες και να επιβάλλει capital controls. Αυτό οδήγησε το Χρηματιστήριο Αθηνών να ανακοινώσει ότι θα παραμείνει και αυτό κλειστό επίσης. Τα μέτρα ήταν προάγγελοι του τι πρόκειται να συμβεί στην Ελλάδα: ελλείψεις, χρεοκοπίες.
Μετά από την βαθιά συρρίκνωση του ΑΕΠ τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ελλάδα τώρα θα υποστεί μια ακόμη βαθύτερη ύφεση. Πολλές εγχώριες οικονομικές δραστηριότητες θα επιβραδυνθούν σημαντικά, αν δεν ακινητοποιηθούν. Οι διεθνείς εμπορικές ροές θα συρρικνωθούν. Οι ανεξόφλητες οφειλές θα αυξηθούν με ραγδαίο ρυθμό. Η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να εκδώσει IOUs, καθιερώνοντας ένα de facto παράλληλο νόμισμα. Πολλές επιχειρήσεις, από νοσοκομείο μέχρι αεροπορικές εταιρείες, θα έχουν δυσκολία στο να διασφαλίσουν προμήθειες και να πληρώσουν τους πιστωτές τους. Η εξωτερική μετανάστευση θα ενταθεί, καθώς οι Έλληνες θα αναζητήσουν δουλειές στην υπόλοιπη Ευρώπη. Και ακόμη και η τουριστική βιομηχανία θα επηρεαστεί σημαντικά.
Είναι δύσκολο να δοθεί υπερβολική έμφαση στο ανθρώπινο κόστος αυτής της “ξαφνικής διακοπής”. Η φτώχεια θα αυξηθεί, όπως και η ανεργία, που βρίσκεται στο ανησυχητικό 26%. Τα δίχτυα ασφάλειας θα αποδειχθούν οριακά μόνο επαρκή, εντείνοντας αυτή την τεράστια πίεση για τον κοινωνικό ιστό της χώρας. Και μέσα από όλα αυτά, ο πολιτικός λόγος θα γίνει πολύ άσχημος, όπως και το ευρωπαϊκό παιχνίδι επίρριψης ευθυνών.
Αυτές οι πολύ πιθανές εξελίξεις, θα καταστήσουν τη συνέχιση της παραμονής της Ελλάδας στην ευρωζώνη εξαιρετικά δύσκολη, εάν όχι αδύνατη. Ως αποτέλεσμα, η ελληνική οικονομία που θα προκύψει τελικά, δεν θα είναι απλώς μικρότερη και εύθραυστη, αλλά επίσης είναι πιθανό να λειτουργεί σε ένα ριζικά διαφορετικό πλαίσιο.
Με την Ελλάδα και τους πιστωτές της να έχουν αποτύχει να αποφύγουν ένα Graccident, αντιμετωπίζουν τώρα την πρόκληση του να βγάλουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από μια πολύ κακή κατάσταση. Λίγα μπορούν να γίνουν σε αυτό το στάδιο για να αποφευχθούν οι αποτυχίες που έρχονται με μια απότομη διακοπή του συστήματος πληρωμών. Αλλά πολλά μπορούν και πρέπει να γίνουν για να περιοριστεί η ζημιά και να τοποθετηθεί η οικονομία σε μια πιο βιώσιμη φιλοαναπτυξιακή πορεία.
Η κυβέρνηση θα χρειαστεί να κινηθεί γρήγορα για να αναδιαρθρώσει πλήρως το τραπεζικό σύστημα, μεγάλο μέρος αυτού είναι πιθανό να μεταφερθεί σε δημόσια χέρια. Εν τω μέσω σημαντικών ζημιών που επιβάλλονται σε μετόχους και πιστωτές, η ανακεφαλαιοποίηση ορισμένων τραπεζών πιθανώς θα είναι εφικτή μόνο στο πλαίσιο μιας νέας νομισματικής διευθέτησης που κατά πάσα πιθανότητα θα περιλαμβάνουν την επιστροφή σε ένα εθνικό νόμισμα.
Παράλληλα, η κυβέρνηση θα χρειαστεί να αναδιοργανώσει τη διαδικασία προϋπολογισμού της, ιεραρχώντας τις δαπάνες υπέρ κοινωνικών τομέων και προχωρώντας επιθετικά προκειμένου να διευρύνει το φορολογικό δίχτυ και να καταπολεμήσει την φοροδιαφυγή. Αυτή επίσης θα είναι η ώρα να διαλύσει ολιγοπωλιακές και άλλες πρακτικές που έχουν περιορίσει το οικονομικό δυναμικό της Ελλάδας.
Αν και η Ελλάδα είναι πιθανό να βγει από την ευρωζώνη, θα είναι κρίσιμο –τόσο για κοινωνικούς όσο και για γεωπολιτικούς λόγους- να διασφαλιστεί ότι δεν θα αποδεσμευτεί από την Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι εταίροι της –όσο δυσαρεστημένοι και αν είναι τώρα- έχουν μια σημαντική ευθύνη. Εάν δεν είναι σε θέση να διατηρήσουν την Ελλάδα ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρειάζεται να βρουν γρήγορα κάποιου είδους συμφωνία σύνδεσης.
Κανένας δεν ευχόταν ένα Graccident. Ωστόσο αυτό έχει συμβεί, και το κόστος του είναι σημαντικό. Τώρα απαιτούνται άμεσα μέτρα για να διασφαλιστεί κάποιο καλό αποτέλεσμα από αυτή την φριχτή κατάσταση.