ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΤΟ ΕΒΑΛΑΝ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ
ΕΙΤΕ ΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΛΗ ΕΙΤΕ ΩΣ ΧΑΡΤΙ ΕΚΒΙΑΣΜΟΥ
Ύστατη ευκαιρία για την Eλλάδα η συμφωνία της 12ης Iουλίου
Oι αναλύσεις για το μέλλον δεν είναι ευοίωνες
Το Grexit ήρθε για να μείνει. Είτε ως πραγματική απειλή για την Ελλάδα, προσωρινής ή μόνιμης αποβολής της από την Ευρωζώνη είτε ως ένα «χαρτί εκφοβισμού» για να πειθαρχήσει η Aθήνα, το Grexit μπήκε στο τραπέζι συζητήθηκε ως ενδεχόμενο και «ανεστάλη», για να μπορεί ο εφιάλτης του να ζωντανέψει ξανά στο μέλλον.
Να επανέλθει οποιαδήποτε στιγμή, με οποιαδήποτε αφορμή και με αδήριτο στόχο ίσως να καταστεί υποχρεωτικό και αναπόφευκτο πια σενάριο.
Δεν είναι άλλωστε παρά μόλις τέσσερις εβδομάδες, που τα λόγια όλων των επιφανών Ευρωπαίων αξιωματούχων συνέκλιναν σ’ έναν κοινό παρονομαστή αναφορικά με την προοπτική της Ελλάδας: με την απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης της 12ης Ιουλίου δίνεται στη χώρα μας το «φιλί ζωής» παραμονής της στην Ευρωζώνη. Μια ύστατη ευκαιρία, που αν καταφέρει και «την πιάσει από τα μαλλιά» η Ελλάδα, ίσως και να μπορέσει τελικά «να σώσει την παρτίδα». Αλλιώς το Grexit θα καραδοκεί…
ΖΩΝΤΑΝΟ ΣΧΕΔΙΟ
Οι Γερμανοί έχουν εκπονήσει προ πολλού διάφορα εναλλακτικά σχέδια για το μέλλον της Ευρωζώνης. Ένα από τα βασικότερα όλων είναι του «αποχωρισμού», έστω και για λόγους ανωτέρας βίας, ενός μέλους της κοινότητας του ευρώ. Ο ασθενέστερος κρίκος, ως γνωστόν, είναι η Ελλάδα. Και μάλιστα κατά πολλούς, μια υποχρεωτική έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, θα την ισχυροποιούσε.
Το «άρρωστο» κομμάτι της Ευρωζώνης θα αποκόπτονταν από τον «πυρήνα», που θα μπορούσε να παραμείνει «υγιής» και «αμόλυντος». Από την άλλη, η εθελούσια έξοδος μιας χώρας από το ευρώ, -διότι μόνο τέτοια προβλέπεται από τις συνθήκες-, με το να καταστούν αφόρητοι οι όροι παραμονής της σ’ αυτό, θα σηματοδοτούσε «μάθημα πειθαρχίας» για τις άλλες. Αυτή είναι άλλωστε και η πεμπτουσία της γερμανικής φιλοσοφίας για την ύπαρξη και τη λειτουργία της Ευρωζώνης.
Γι’ αυτό και οι αναλύσεις για το τί ισχύει τελικά με το θέμα του Grexit στο εξής δεν είναι ευοίωνες για την Ελλάδα. Μπήκε πια στην καθημερινότητα της συζήτησης όχι ως απλή απειλή, αλλά ως το επόμενο ενδεχόμενο σε περίπτωση αδιεξόδου.
Όλοι θεωρούσαν βέβαιο, ότι ο Σόιμπλε απεργαζόταν ένα τέτοιο εναλλακτικό σχέδιο για την Ελλάδα, αλλά τρόμαξαν όταν τόλμησε να κοινοποιήσει την ύπαρξή του έστω και με τη μορφή του time out, της προσωρινής δηλαδή εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ.
Τι κι αν οι Γερμανοί στη συνέχεια προ της γενικευμένης αντίδρασης, αναγκάστηκαν να το αναστείλουν, δηλώνοντας ότι επρόκειτο περί υπόθεσης εργασίας. Σημασία έχει ότι το κατέθεσαν και οι υπόλοιποι, παρότι το καταδίκασαν, το δέχτηκαν τελικά να υπάρχει στο τραπέζι. Ενώ στο προηγούμενο διάστημα ήταν θέμα ταμπού. Ακόμα και οι σοβαρότεροι πολέμιοί του, όπως οι Γιούνκερ, Ολάντ, Ρέντσι κ.α., τώρα το έχουν στους φακέλους τους. Αυτό και μόνο αρκεί για να σηματοδοτεί μια οδυνηρή νέα πραγματικότητα, την οποία πρέπει να δώσει σκληρή μάχη η Ελλάδα προκειμένου να την τροποποιήσει. Αν τα καταφέρει τελικά…
ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΧΟΥΝ ΜΕΤΡΙΑΣΤΕΙ
Οι επτά προϋποθέσεις αναχαίτισης
Πόσο έχει απομακρυνθεί το Grexit από τον ελληνικό ουρανό; Ο άμεσος κίνδυνος προς τα παρόν έχει απέλθει. Όμως η ελληνική οικονομία έχει ξαναβυθιστεί σε ένα πρωτοφανές σπιράλ ύφεσης, γεγονός που από μόνο του κρατάει ψηλά τον πήχη της ανησυχίας, κατά πόσο η κατάσταση μπορεί να υποστρέψει. Οι αρχικές ωστόσο εκτιμήσεις… πανικού έχουν αρχίσει σταδιακά να μετριάζονται κάπως, γεγονός παρήγορο.
Για παράδειγμα, η S&P που αναβάθμισε κατά δυο βαθμίδες το αξιόχρεο της Ελλάδας, εκτιμά τώρα τον κίνδυνο Grexit σε ποσοστό κάτω του 50%. Ανάλογες είναι οι εκτιμήσεις και των περισσοτέρων τραπεζών και αναλυτών. Πριν τις 12 Ιουλίου, οι Bank of America, Merrill Lynch, Barclay’s, Citigroup, οι αναλυτές της JP Morgan και των Morgan Stanley και RBS εκτιμούσαν ως βασικότερο σενάριο όλων το Grexit. Σήμερα η εικόνα των εκτιμήσεων είναι σαφώς βελτιωμένη.
Όλοι οι παραπάνω εκτιμούν ότι για να αναχαιτιστεί η απειλή του Grexit θα πρέπει να συντρέξουν μια σειρά από αδήριτες προϋποθέσεις. Επτά στον αριθμό είναι οι βασικές.
Υπάρχουν και δευτερεύουσες. Ποιες είναι;
1. Να υπογραφεί η νέα συμφωνία.
2. Η Αθήνα να πείσει τους δανειστές της ότι είναι σε θέση να υλοποιήσει το νέο πρόγραμμα χωρίς σοβαρές παρεκκλίσεις, να ανακτήσει δηλαδή την αξιοπιστία της έναντι των εταίρων.
3. Να υπάρξει αξιόπιστη νέα προσέγγιση και συμφωνία για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, με παράκαμψη των γερμανικών κυρίως αντιρρήσεων που τώρα τη ναρκοθετούν.
4. Να διαρκέσει ο νέος κύκλος ύφεσης στη χώρα λιγότερο από ό,τι σήμερα υπολογίζεται.
5. Να εφαρμοστούν οι αποκρατικοποιήσεις και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην ελληνική οικονομία.
6. Να κινητοποιηθούν τα διαθέσιμα αναπτυξιακά εργαλεία.
7. Να υπάρξει πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα, με κυβέρνηση που δεν θα διολισθήσει σε νέα πισωγυρίσματα.
ΤΡΕΙΣ ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ
Πότε είναι επικίνδυνο να επανέλθει
Τρεις κρίσιμοι σταθμοί ακολουθούν από σήμερα και μέχρι τον Δεκέμβριο, όπου η επανάκαμψη του Grexit στο προσκήνιο είναι αρκετά πιθανή. Ο πρώτος μέχρι να ολοκληρωθεί η νέα συμφωνία. Ο δεύτερος, κατά την πρώτη αξιολόγηση του νέου προγράμματος στο τέλος της χρονιάς. Και παράλληλα με τις δυο αυτές ακραίες χρονικές στιγμές, θα κυλάει ο διαρκής πολιτικός κίνδυνος, ο κλασικός αστάθμητος παράγοντας που απειλεί τη σταθερότητα και τις ομαλές οικονομικές εξελίξεις.
Παρά τις αποδεδειγμένα θετικές προθέσεις των εταίρων να το παραμερίσουν σ’ αυτή τη φάση, το Βερολίνο έχει πολλούς λόγους να κρατάει «ζεστή» την απειλή του Grexit, ειδικά αυτή την περίοδο. Καταρχήν, το «περίστροφο» της εφιαλτικής απειλής εξακολουθεί να είναι ακουμπισμένο από τον Σόιμπλε στο τραπέζι του Eurogroup και για όσο θα διαρκέσει η διαπραγμάτευση για το νέο πρόγραμμα.
Αν η Ελλάδα κινηθεί ξανά εκτός συμβατικών ευρωπαϊκών προδιαγραφών και κανόνων, θα έχει υπόψη της πως μπορεί και να… «τρακάρει» με την κυρίαρχη άποψη στην Ευρωζώνη, που έχει αυστηροποιηθεί άρδην.
Οι περισσότεροι που γνωρίζουν τις γερμανικές σκέψεις θεωρούν ως κρισιμότερο όλων το διάστημα μέχρι την υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης και του συνοδού Μνημονίου. Οι μέρες ή οι εβδομάδες που απομένουν για να μπουν οι υπογραφές. Δεν είναι ότι το έχουν επικαλεστεί είτε οι Γερμανοί είτε άλλοι Ευρωπαίοι ιθύνοντες, αλλά και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας. Πολλοί πιστεύουν, ότι η επίκληση του κινδύνου του Grexit γίνεται και για επικοινωνιακούς λόγους, ώστε να μετριαστούν οι αντιδράσεις για το σκληρό πρόγραμμα. Αλλά η αντικειμενική εξέλιξη των πραγμάτων είναι που πράγματι φοβίζει.
Άλλοι μάλιστα, είναι πιο καχύποπτοι. Θεωρούν πως σε όλη την τριετία διάρκειας του νέου προγράμματος, ο κίνδυνος του Grexit θα είναι παρών. Κρίσιμος επόμενος σταθμός π.χ. θεωρείται ο Δεκέμβριος. Ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, πρώτη αξιολόγηση του νέου προγράμματος, όλα καθοριστικά. Ποιες θα είναι οι αντοχές της ελληνικής οικονομίας; Θα αποδειχτούν τέτοιες, ώστε το Grexit να εκτοπίζεται από το τραπέζι;
Εννοείται βέβαια, ότι οι πρόωρες εκλογές αποτελούν κατά πολλούς «σπίρτο που θα ανάψει σε πυριτιδαποθήκη». Ευνόητο, αν ανατρέξει κανείς στην πρόσφατη ιστορία. Και μόνο η συζήτηση του ενδεχομένου μη εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας, άρα εθνικών εκλογών, άρκεσε για να ξαναμπεί πέρυσι το Grexit στη συζήτηση. Πόσο μάλλον τώρα, που η χώρα πλησίασε σε απόσταση αναπνοής στο τραγικό ενδεχόμενο.
ΜΑΙΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Το «μανιφέστο» των 5 σοφών
Η επιμονή του Βερολίνου στο απευκταίο σενάριο εντείνει την ανησυχία στην Αθήνα, κρατώντας σε ψηλά επίπεδα την αδρεναλίνη. Η σιωπή λόγω διακοπών του Σόιμπλε δεν λέει τίποτα. Ο Γερμανός «τσάρος» άλλωστε δεν είναι απλός θιασώτης του Grexit, αλλά το έχει προτείνει απευθείας σε Έλληνες πρωθυπουργούς και ομολόγους του, ενώ το υπερασπίστηκε και μετά την 12η Ιουλίου παρά τη διεθνή κατακραυγή. Τί σημαίνει αυτό; Ότι το σενάριο, έστω και στη θεωρία, έστω και για εκφοβισμό, παραμένει ενεργό. «Εγγύηση» γι’ αυτό αποτελεί και το ότι η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτών στις διάφορες έρευνες αποθεώνει τον Σόιμπλε, ενώ τάσσεται και υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.
Η δυσμενέστερη μάλιστα εξέλιξη από τη Γερμανία μετά τη 12η Ιουλίου έρχεται από το ότι οι οικονομικοί ιθύνοντες της χώρας προωθούν το Grexit, -για την ακρίβεια το ότι η έξοδος μιας χώρας από το ευρώ δεν είναι αμετάκλητη ούτε ταμπού-, σε επίσημη πολιτική.
Η συγκεκριμένη διαπίστωση των 5 σοφών, οικονομικών συμβούλων της Μέρκελ, που εν πολλοίς καθορίζουν τις αρχές και τις προδιαγραφές της γερμανικής οικονομικής πολιτικής, είναι και το πιο ανησυχητικό σημείο των ημερών. «Αλλιώς, οι εταίροι καθίστανται εκβιάσιμοι» λένε, άρα καλώς μπορεί να προβλεφθεί η έξοδος μιας χώρας από το ευρώ.
Πάντως, παρότι η πρόταση θεωρείται προάγγελος δυσμενών εξελίξεων, πέρα από τις πολιτικές αντιδράσεις, τη θεωρούν άκρως επικίνδυνη και αρκετοί άλλοι Γερμανοί οικονομολόγοι, όπως ο πρόεδρος του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (γερμανικό ΙΟΒΕ). Μ./ Φράτσερ.
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ S&P: Στους τρεις σοβαρότερους κινδύνους
Πολλοί πιστεύουν ότι το πολιτικό και ειδικότερα το γεωπολιτικό κόστος του Grexit είναι μη διαχειρίσιμο και όχι τόσο το οικονομικό. Και πως το πρώτο κριτήριο βάρυνε καθοριστικά στην τελική εξέλιξη της 12ης Ιουλίου, υπό μια ασφυκτική μάλιστα πίεση των Ευρωπαίων εταίρων από τις ΗΠΑ. Την ίδια ώρα οι πρώτες ανεπίσημες εκτιμήσεις για το οικονομικά διαχειρίσιμο του Grexit ήταν αισιόδοξες και ενθαρρυντικές για τους θιασώτες του. Τα περί 1-1,5 τρισ. ευρώ κόστους για τις ευρωπαϊκές οικονομίες δείχνουν υπερβολικά.
Ωστόσο, άλλο οι αντιδράσεις των αγορών ενόψει μιας απειλής Grexit και άλλο επί υπαρκτής εξέλιξης.
Έτσι, εξαιρετικό ενδιαφέρον αποκτά η πρόσφατη εκτίμηση της S&P, που επιμένει πως το Grexit συνιστά ακόμα έναν από τους τρεις μεγαλύτερους κινδύνους για την παγκόσμια οικονομία. Θεωρείται ισότιμος κίνδυνος με την επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης στην Κίνα και υπέρτερος του πιστωτικού αντίκτυπου από την ομαλοποίηση των επιτοκίων της Federal Reserve των ΗΠΑ. Κατά συνέπεια, το Grexit είναι παρόν. Αλλά μόνο εύκολη υπόθεση δεν μοιάζει για όποιον θα ήθελε να το «πυροδοτήσει»…
ΝΟΤΙΟΙ VS ΒΟΡΕΙΩΝ
Εξασθενίζει το γεωπολιτικό «χαρτί»
Στο οικονομικό πεδίο, η συμμαχία Γαλλίας – Ιταλίας εναντίον του Βερολίνου με φόντο τα σχέδια για το Grexit παραμένει ισχυρή. Προϋπόθεση όμως, για να συνεχιστεί αυτή η στήριξη προς την Αθήνα είναι η σταθερή και πιστή εφαρμογή των συμφωνηθέντων στις 12 Ιουλίου από την κυβέρνηση Τσίπρα.
Η όποια υπαναχώρηση απ’ αυτά θα έχει βαρύ κόστος. Κι αν παρ’ ελπίδα ξαναφτάσουμε σε ειδικές καταστάσεις, τύπου 12ης Ιουλίου, ο συμμαχικός κλοιός γύρω από την Ελλάδα και την υπεράσπιση της θέσης της στο ευρώ θα είναι πολύ εξασθενημένος. Κοινή είναι η αίσθηση, ότι ο Σόιμπλε και οι δικοί του σύμμαχοι (Φιλανδοί, Ολλανδοί, Σλοβάκοι, Σλοβένοι, βαλτικές χώρες κ.α.) αυτή τη φορά δεν θα χάσουν την νέα ευκαιρία.
Την ίδια ώρα, ένα πρόσθετο ανησυχητικό σημείο αφορά τη ραγδαία μεταβολή των γεωπολιτικών συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή, που οδηγεί σε τμηματική απομείωση της σημασίας της ελληνικής θέσης.
Στην πρόσφατη κρίση, η απειλή του Grexit κατέστη δυνατόν να εξουδετερωθεί μετά από ισχυρή αμερικανική παρέμβαση προς το Βερολίνο κυρίως, όπου εξηγήθηκε χωρίς πολλά περιθώρια αντίλογου, ότι «ακρωτηριασμένη» Ευρωζώνη στο νοτιοανατολικό άκρο της, με «ταραγμένη» Ελλάδα, έστω και με γενναία ανθρωπιστική βοήθεια για ένα ομαλότερο Grexit, όπως προέβλεπε το σχέδιο Σόιμπλε, δεν είναι αποδεκτή.
Διότι θα αποτελέσει νέα εστία γεωπολιτικής αστάθειας, σε μια εύφλεκτη περιοχή, με τεράστιους κινδύνους γύρω – γύρω να την περιβάλλουν, ενώ και η απειλή ενός εκτεταμένου πια Ελληνορωσικού φλερτ δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί.
Έκτοτε όμως και μόλις σε ένα μήνα μέσα, πολλά άλλαξαν. Η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν άλλαξε ήδη το χάρτη κινδύνων στην περιοχή. Παράλληλα, η είσοδος της Τουρκίας στη στρατηγιή συμμαχάι υπό τις ΗΑΠ για την εξουδετέρωση του κινδύνου των ισλαμιστών του ISIS μεταβάλει εκ νέου τις συνθήκες ασφάλειας στην περιοχή.
Η σημασία του ελληνικού γεωπολιτικού ρόλου ασφαλώς δεν καταργείται, όμως σαφώς μετά α’ όλα αυτά απομειώνεται. Την ίδια ώρα, η Αθήνα παρακολουθεί όλες αυτές τις κρίσιμες εξελίξεις με μια δόση απάθειας ή υπερβολικής αυτοπεποίθησης για το δικό της ρόλο. Από αμερικανικές πηγές όμως, διέρρεε ότι η Ουάσιγκτον καταθέτει με έμφαση τις επιφυλάξεις της για το μέλλον της Ελλάδας στην Ευρωζώνη στο βαθμό που δεν επισπευστεί η επίτευξη συμφωνίας με τους δανειστές, καθώς οι γεωπολιτικοί λόγοι αρχίζουν και υποβαθμίζονται. Ήδη το γνωρίζουν καλά επίλεκτα στελέχη της Ομογένειας που εκλήθησαν για επείγουσες διαβουλεύσεις από παράγοντες του Λευκοί Οίκου.