Η μεγαλύτερη ασφαλιστική μεταρρύθμιση που αφορά σε περίπου 9,5 εκατ. εργαζόμενους και συνταξιούχους
«Τσουνάμι» υπουργικών αποφάσεων και ερμηνευτικών εγκυκλίων, για την εν τοις πράγμασι εφαρμογή του νέου Ασφαλιστικού, αναμένονται στο αμέσως επόμενο από την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου διάστημα, καθώς για πρώτη φορά ελληνική κυβέρνηση καλείται να εφαρμόσει ένα κολοσσιαίο εγχείρημα που αφορά σε περίπου 9,5 εκατομμύρια άμεσα και έμμεσα ασφαλισμένους.
Και η δυσκολία δεν έγκειται μόνον στο μεγάλο στοίχημα του Υπουργείου Εργασίας, να θέσει δηλαδή σε εφαρμογή μια σειρά από μεταρρυθμίσεις με νομοθέτηση σε συνθήκες του παρελθόντος αλλά με το «βλέμμα στραμμένο στομέλλον», όπως εύστοχα παρατηρούν στελέχη των ασφαλιστικών Ταμείων.
Σε κάθε περίπτωση, όλη η προσπάθεια πρέπει να εστιάζει διαρκώς στην επιβίωση του ασφαλιστικού μας συστήματος, αλλά πάντα με γνώμονα την ελαχιστοποίηση των θυσιών που οι ασφαλισμένοι – συνταξιούχοι καλούνται να υποστούν. Η κατάθεση της αναλογιστικής μελέτης για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος γεννά πολλά ερωτήματα, καθώς περιέχει αναλογιστικές προβολές από το 2015 έως το 2060 –μια περίοδο δηλαδή 45 ετών, που θεωρείται αρκετά μεγάλη για την διεξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Άλλωστε η εν λόγω μελέτη αυτή δεν περιλαμβάνει δύο μεγάλα κύρια ταμεία ασφάλισης, το ΕΤΑΑ και το ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, το ΝΑΤ, καθώς και το νέο υπερ-ταμείο που θα προκύψει από την ενοποίηση των επικουρικών του σημερινού ΕΤΕΑ με τα ταμεία που χορηγούν το εφάπαξ.
Ένα ακόμη «μελανό» σημείο της έκθεσης είναι η έλλειψη στοιχείων ή έστω αναφορών σχετικά με την ανεργία επί των ημερών μας και την μελλοντική εξέλιξή της. Τα στοιχεία αυτά θεωρούνται άκρως απαραίτητα, αφού κάθε ποσοστό μείωσης της ανεργίας, όσο μικρό κι αν είναι, συνεπάγεται αύξηση εργαζομένων και επομένως εισφορών αναγκαίων για την επιβίωση των ασφαλιστικών Ταμείων.
Άλλωστε, η ολοένα και μικρότερη εξάρτηση των Ταμείων από την κρατική επιδότηση σημαίνει ότι η οικονομική τους κατάσταση εξαρτάται αποκλειστικά και μόνον από τις εισφορές των εργαζομένων που υπάγονται σε αυτά, αλλά και την μισθολογική εξέλιξη αυτών, αφού οι κρατήσεις αποτελούν ποσοστό επί των μηνιαίων αποδοχών τους. Επομένως η εξέλιξη των μισθών του Δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής για μια μελέτη που φιλοδοξεί να διαφωτίσει τους αρμοδίους κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με το μέλλον του Ασφαλιστικού. Ανάλογη βεβαίως σπουδαιότητα θα πρέπει να αποδοθεί στον αριθμό των συνταξιούχων και την διαμόρφωσή του με το πέρας των ετών.
Τι αλλάζει εντός του 2016
1) Σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ για 380.000 σημερινούς δικαιούχους, αρχής γενομένης από αυτούς των υψηλότερων εισοδηματικών κλιμακίων και μέχρι το τέλος του 2018 για όλους τους δικαιούχους.
2) Αλλαγή τρόπου υπολογισμού του μερίσματος για 280.000 δικαιούχους του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων του Δημοσίου.
3) Διαμόρφωση εισφορών ασφαλισμένων στον ΟΓΑ στο 3,60%.
4) Αλλαγή, από τις 13/5/2016, τρόπου υπολογισμού συντάξεων για όλους εκείνους που θα υποβάλουν αιτήσεις μετά τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Εξαιρούνται οι ένστολοι και οι άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας, που θα υπαχθούν στο νέο καθεστώς από 1/6/2016.
5) Ποινή παρακράτησης του 60% της σύνταξης, εάν συνταξιούχος εργάζεται.
6) Ολική ανατροπή στο καθεστώς χορήγησης των συντάξεων χηρείας. Θεσπίστηκε πλέον νέο όριο ηλικίας στα 55 έτη. Εάν ο δικαιούχος είναι 52 ετών, η σύνταξη χηρείας χορηγείται για 3 έτη και στη συνέχεια αναστέλλεται έως το 67ο έτος.
7) Χορήγηση επιδόματος ανασφάλιστων υπερηλίκων, το οποίο θα αφορά και στις αιτήσεις που εκκρεμούν.
8) Νέο γύρος μειώσεων στα Ταμεία πρόνοιας, λόγω νέου υπολογισμού του εφάπαξ. Ήδη από την 1/9/2013 μέχρι σήμερα εκκρεμούν στο ταμείο πρόνοιας του Δημοσίου 62.000 αιτήσεις για εφάπαξ.
9) Σοβαρές μειώσεις στο προ-συνταξιοδοτικό καθεστώς των τραπεζοϋπαλλήλων.
10) Δημιουργία νέου υπερταμείου με την ενσωμάτωση στο ΕΤΕΑ όλων των ταμείων που χορηγούν εφάπαξ.
11) Επανυπολογισμός επικουρικών συντάξεων που θα προκαλέσει νέο γύρο μειώσεων, αλλά μόνο σε συντάξεις που το άθροισμα κύριας και επικουρικής υπερβαίνει τα 1.300 ευρώ.
12) Αλλαγή διαδικασίας χορήγησης συντάξεων με διαδοχική ασφάλιση, με στόχο την βελτίωση του χρόνου αναμονής.
13) Νέα ανώτατα πλαφόν συντάξεων, που θα αφορούν και στις ήδη χορηγούμενες.
14) Νέα αυξημένα ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών στις επικουρικές συντάξεις, από 1/6/2016.
15) Από 1/1/2017 οι τακτικοί και μετακλητοί υπάλληλοι και λειτουργοί του Δημοσίου, οι τακτικοί και μετακλητοί υπάλληλοι και λειτουργοί της Βουλής, των ΝΠΔΔ και των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμίδας, οι ιερείς και οι υπάλληλοι των εκκλησιαστικών νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, καθώς και τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας και του Πυροσβεστικού σώματος, υπάγονται για κύρια σύνταξη στο ασφαλιστικό – συνταξιοδοτικό καθεστώς του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ).
16) Ριζική αλλαγή τρόπου υπολογισμού και καταβολής εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών και των αυτοαπασχολούμενων.
17) Επιβολή διπλών εισφορών για παράλληλη απασχόληση.
18) Αλλαγή τρόπου υπολογισμού εισφορών των αγροτών. Από την 1/1/2017 οι εισφορές τους θα συνδεθούν με το εισόδημά τους ως εξής: Από το 2017 εισφορές στο 14% του εισοδήματος, από το 2018 στο 16%, από το 2019 στο 18%, το 2020 στο 19%, το 2021 στο 19,5% και από το 2022 στο 20%.
Ο «κόφτης» και η διασφάλιση των χαμηλοσυνταξιούχων
Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας, στη μεταβατική διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 εδ. γ του νόμου της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, που εγγυάται ότι δεν θα υπάρχουν σημαντικές προς τα κάτω αποκλίσεις μέχρι το τέλος του 2018, υπάρχει πρόβλεψη για «κόφτη» ακόμη και για τους σχετικά υψηλόμισθους.
Για το 2016 ο νόμος εγγυάται με τον μηχανισμό της προσωπικής διαφοράς ότι καμιά νέα σύνταξη δεν θα είναι μικρότερη από το 90% αυτής που θα υπολογιζόταν με το παλαιό σύστημα, άρα δεν θα υπάρχουν μειώσεις μεγαλύτερες του 10% σε καμιά νέα σύνταξη. Από το 2018 και μετά, λόγω της ρήτρας ανάπτυξης, και οι νέες συντάξεις θα είναι μεγαλύτερες από αυτές που αντιστοιχούν στο σημερινό επίπεδο ανάπτυξης της οικονομίας [βλ. σχετικά: Αύξηση συντάξεων από το 2018 «βλέπει» ο Κατρούγκαλος].