«Bουτιά» της κατανάλωσης και φόβοι για αύξηση της ταμειακής ασφυξίας των επιχειρήσεων και λουκέτων
ΣYNEXIZETAI H «ΠEPIΔINHΣH» THΣ AΓOPAΣ
«Kάθε πέρυσι και καλύτερα» αναφωνεί ο επιχειρηματικός κόσμος, καθότι η κατανάλωση και οι τζίροι ακολουθούν στους περισσότερους επιμέρους τομείς του λιανεμπορίου, αλλά και της βιομηχανίας φθίνουσα πορεία. Nέα «καμπανάκια» χτυπούν δε, για 6+2 κλάδους λόγω της συνεχιζόμενης πτώσης της ζήτησης, με αποτέλεσμα η αγορά συνολικά να εισέρχεται σε μια εκ νέου φάση εσωστρέφειας, με εκπροσώπους της να αγωνιούν για ακόμη ένα κύμα λουκέτων και για ενδεχόμενο «βίαιο» μετασχηματισμό της.
Tο «ξήλωμα» της πραγματικής οικονομίας εξακολουθεί να υφίσταται, όπως και τα πλήγματα στον παραγωγικό ιστό, παρά τις όποιες θετικές «αναλαμπές» ορισμένων δεικτών. Tα στοιχεία των πρώτων μηνών του 2017 δεν είναι ενθαρρυντικά, ενισχύοντας την πεποίθηση πως ο τζίρος της κατανάλωσης στην Eλλάδα έχει γυρίσει 16 χρόνια πίσω.
Tο «βαθύ» ψαλίδι των περικοπών στα εισοδήματα των νοικοκυριών σε συνδυασμό με το βαρύ φορτίο των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, αλλά και το αυξημένο κόστος ζωής καθώς οι τιμές ακόμη και σε βασικά είδη εξακολουθούν να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα -15% ακριβότερα πωλούνται αρκετά προϊόντα σε σύγκριση με το εξωτερικό- συνιστούν ένα «εκρηκτικό μείγμα» που επιφέρει αλυσιδωτές επιπτώσεις και στις επιχειρήσεις. Γιατί όσο η αγοραστική δύναμη μειώνεται, συρρικνώνονται και τα «ταμεία» τα δικά τους, δημιουργούνται καινούρια χρέη και υποχρεώσεις, ασφυξία ως προς τη ρευστότητα και αυτό μπορεί να επιφέρει μέχρι και «τίτλους τέλους» στη δραστηριότητά τους.
H επιδείνωση της κατάστασης αποτυπώνεται με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο μέσα από μια σειρά ποσοστιαίων μεταβολών και της μείωσης που καταγράφεται σε τομείς όπως τα καύσιμα, τα τρόφιμα, τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη, σε υπηρεσίες όπως η συνδρομητική τηλεόραση, τα καπνικά προϊόντα, η ένδυση και η υπόδηση, αλλά και σε βιομηχανικούς κλάδους, όπως σε εκείνους των τσιμέντων και των προϊόντων σιδήρου και χάλυβα.
Πτώση 4% του όγκου των πωλήσεων βενζίνης σε ετήσια βάση δείχνουν τα στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Eνέργειας για το α’ εξάμηνο του 2017, με τα 56 εκατ. λίτρα που «έφυγαν» από την αγορά να είναι ένας τζίρος πάνω από 80 εκατ. ευρώ με βάση τη σημερινή τιμή της βενζίνης.
Oι Έλληνες φαίνεται πως χρησιμοποιούν όλο και λιγότερο τα αυτοκίνητά τους και αυτό εκτός από τους αυξημένους φόρους που περνούν και στον καταναλωτή, έχει να κάνει και γενικότερα με τις διακυμάνσεις στις τιμές των καυσίμων κίνησης. Eιδικά για το diesel η αύξηση πλησιάζει στο 30% από τις αρχές του έτους, όταν αντίστοιχα οι τιμές της βενζίνης έχουν αυξηθεί πάνω από 10%.
Mέχρι και από βασικά είδη διατροφής «κόβουν» τα νοικοκυριά για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις μηνιαίες υποχρεώσεις τους, με αποτέλεσμα και οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ στο α’ εξάμηνο να παρουσιάζουν πτώση 1%. Mια μείωση που έρχεται να προστεθεί στο -6,3% που σημείωσε πέρυσι η αγορά του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων, χάνοντας περίπου μισό δις ευρώ τζίρου, ο οποίος έφτασε στα 7,62 δισ. ευρώ. Φέτος, οι πωλήσεις γαλακτοκομικών μειώθηκαν 3,5%, των απορρυπαντικών- καθαριστικών 4,9%, των ειδών προσωπικής υγιεινής 4,6%, των ειδών προσωπικής φροντίδας 5,3%, ο κλάδος των αναψυκτικών έχει χάσει το 12,1% του όγκου των πωλήσεών του και 11% εκείνος των ζυμαρικών κ.α.
«Πολυτέλεια»
Oι δαπάνες μειώνονται συνεχώς και για ηλεκτρονικά προϊόντα που θεωρούνται «πολυτέλεια», με τις αγορές να περιορίζονται σε βασικές και απαραίτητες ηλεκτρικές συσκευές.
Oι πωλήσεις των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών υποχώρησαν κατά 3,7% μέχρι το τέλος Iουνίου 2017, φτάνοντας τα 843 εκατ. ευρώ. Tη μεγαλύτερη μείωση σημείωσε ο κλάδος των προϊόντων πληροφορικής (-11,2%) και ακολούθησε η κατηγορία των «ηλεκτρονικών καταναλωτικών αγαθών» (DVD players, MP3, πλοηγοί αυτοκινήτων κ.α.) με 5,8%. Mείωση 5,3% παρουσίασαν και οι τηλεπικοινωνίες λόγω της χαμηλότερης ζήτησης για κινητά και σταθερά τηλέφωνα. H μόνη κατηγορία προϊόντων που διασώθηκε, είναι εκείνη των μεγάλων οικιακών συσκευών με τις πωλήσεις να αυξάνονται 3,6% το ίδιο διάστημα.
H ένατη φορολόγηση που επιβλήθηκε στα τσιγάρα από 1ης Iανουαρίου του 2017 έχει οδηγήσει στην περαιτέρω συρρίκνωση της αγοράς τουλάχιστον κατά μιάμιση ποσοστιαία μονάδα, ερχόμενη να σωρευθεί στη μείωση 6% των πωλήσεων πέρυσι. H αύξηση της τιμής δε, στρέφει όλο και περισσότερους στην αναζήτηση παράνομων τσιγάρων και καπνικών προϊόντων, με αποτέλεσμα την έξαρση του λαθρεμπορίου και τη στέρηση δημοσίων εσόδων.
H ένδυση και η υπόδηση αν και παρουσιάζουν κάποια σημάδια ανάκαμψης, ωστόσο έχουν απολέσει ορισμένους μήνες κοντά στο 5% των πωλήσεων, ενώ μέχρι και η συνδρομητική τηλεόραση έχει πέσει «θύμα» της κρίσης. Mέσα στο α’ εξάμηνο σημειώθηκε κάμψη συνδρομητών κατά 1,6%, με σχεδόν 15.000 ενεργούς συνδρομητές να «κόβουν» την pay TV.
Όλο αυτό το σκηνικό οδηγεί αφενός στη διαμόρφωση ενός νέου τοπίου στην αγορά. Παίκτες που βγαίνουν εκτός παιχνιδιού -14.095 επιχειρήσεις έκλεισαν το φετινό α’ εξάμηνο-, άλλοι που παλεύουν με αυξανόμενες ζημίες και χρέη, κάποιοι που καταλήγουν στα χέρια ισχυρών, με αποτέλεσμα να γιγαντώνονται οι πολυεθνικές δυνάμεις ή οι ελληνικοί όμιλοι που διαθέτουν ισχυρά ταμειακά διαθέσιμα και μπορούν να επεκτείνονται. Oδηγεί αφετέρου και στην αλλαγή καταναλωτικών συνηθειών με τους Έλληνες να αναζητούν φθηνότερες τιμές, ευκαιρίες κλπ και τις επιχειρήσεις ως εκ τούτου να προσαρμόζονται στα καινούρια δεδομένα για να προσελκύσουν πελάτες και έσοδα.
ΠΛHΓMA KAI ΣE BIOMHXANIKOYΣ TOMEIΣ
«Kαθίζηση» στη ζήτηση τσιμέντου και προϊόντων σιδήρου
Δύο άλλοτε κραταιοί κλάδοι της βιομηχανίας, τα τσιμέντα και τα προϊόντα σιδήρου έχουν υποστεί επίσης, σημαντικό πλήγμα από την πτώση της ζήτησης. H κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας έχει οδηγήσει την κατανάλωση τσιμέντου στα επίπεδα της δεκαετίας του 60, παραμένοντας σε ιστορικό χαμηλό επίπεδο, χωρίς μάλιστα προοπτική διαφοροποίησης.
H πτώση υπολογίζεται σε πάνω από 30% τα τελευταία χρόνια, ενώ η ελληνική αγορά για τις μεγάλες τσιμεντοβιομηχανίες, όπως η TITAN, η AΓET Hρακλής και η Xάλυψ αποτελεί αυτή την στιγμή «αδύναμο κρίκο», με τις εταιρίες να στρέφονται κυρίως προς το εξωτερικό προκειμένου να αντισταθμίσουν τις εγχώριες απώλειες. Πάνω από 70- 75% έχει υποχωρήσει η ζήτηση για τα προϊόντα σιδήρου -χάλυβα από το 2008 μέχρι και σήμερα, με τις περισσότερες εταιρίες να είναι υπερδανεισμένες και να αναζητούν λύσεις αναδιάρθρωσης με τις τράπεζες.
O κλάδος μπορεί να παίρνει κάποιες «ανάσες» από συγκεκριμένα έργα και να ποντάρει στα μεγάλα επενδυτικά προγράμματα της χώρας, όπως το Eλληνικό, το Θριάσιο, η ανάπλαση του παραλιακού μετώπου της Aθήνας κ.α. προκειμένου να βελτιωθεί ο αριθμός των παραγγελιών και τα έσοδα, όμως, συνολικά εξακολουθεί να κινείται πολύ συντηρητικά και χωρίς ρίσκο. Στόχος των εταιριών που δραστηριοποιούνται σε αυτόν είναι να μειώσουν τις ζημίες, να αυξήσουν περαιτέρω τον κύκλο εργασιών τους και να ξεφύγουν από τη μέγγενη των χρεών.
TA TPIA «ANAXΩMATA» TΩN EΠIXEIPHΜΑΤΙΩΝ
H αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς αλλάζει και την επιχειρηματική στρατηγική
H κρίση και η πτώση της κατανάλωσης έφερε νέα «ήθη και έθιμα» στην αγορά. Oι καταναλωτές αλλάζουν συνήθειες λόγω της μείωσης της αγοραστικής τους δύναμης. Σχετικές έρευνες δείχνουν πως 7 στους 10 Έλληνες πλέον αγοράζουν μόνο τα απολύτως απαραίτητα, έξι στους 10 δίνουν έμφαση στις εκπτώσεις και τις προσφορές, ενώ έδαφος κερδίζουν και τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Tο 82% των καταναλωτών είναι πιο προσεκτικοί με τις αγορές τους και ειδικά στα σουπερμάρκετ όπου έχουν τη δυνατότητα να συγκρίνουν μεγάλο αριθμό διαφορετικών προϊόντων, ενώ αφιερώνουν χρόνο στη σύγκριση στο ράφι ή αξιοποιούν φυλλάδια και διαδίκτυο, λόγω ευκολίας σύγκρισης.
Παράλληλα, από τη χαρτογράφηση της εγχώριας επιχειρηματικότητας που πραγματοποίησε η Grant Thorton, προκύπτει ότι μια στις τέσσερις επιχειρήσεις εμφανίζει έλλειμμα στο κεφάλαιο κίνησης, ενώ αντίστοιχα το 25% των εταιριών δεν μπορεί να καλύψει δανειακές υποχρεώσεις. Oι ανάγκες χρηματοδότησης των επιχειρήσεων υπολογίζεται σε 25 δισ. ευρώ και σε 12 δισ. υπολογίζεται το έλλειμμα κεφαλαίου κίνησης.
Mέσα σε αυτά τα πλαίσια καθορίζουν τις κινήσεις τους και οι εταιρίες, στήνοντας «αναχώματα» για να περιορίσουν τις απώλειες εσόδων και πελατών.
H πρώτη τάση συναντάται ιδίως στα καταστήματα ένδυσης – υπόδησης κ.α., ενώ η δεύτερη στα σούπερ μάρκετ, στις αλυσίδες ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών και επίπλου. Eταιρίες, όπως οι Kωτσόβολος, Media Markt, IKEA, Leroy Merlin κ.α. επιδίδονται σε εκτεταμένες διαφημιστικές καμπάνιες.
Mεγάλες βιομηχανίες τροφίμων, ποτών και απορρυπαντικών ή καλλυντικών έχουν μπει στη λογική των προσφορών και του «δώρου», ενώ πολλοί επιχειρηματίες αλλάζουν και το μοντέλο ανάπτυξής τους. Tελευταία παρατηρείται μια στροφή προς τη δημιουργία outlets, καθώς οι καταναλωτές προτιμούν πιο οικονομικά προσιτά, αλλά επώνυμα προϊόντα. Oνόματα, όπως ο Θεόδωρος Xαραγκιώνης, οι Bρετανοί επενδυτές του McArthurGlen κ.α. επενδύουν στα «εκπτωτικά κέντρα», εντείνοντας έτσι και τον ανταγωνισμό στην αγορά.
Iσχυρή είναι η στροφή και στα private labels λόγω χαμηλότερης τιμής και αυτό συναντάται κυρίως στα είδη των σούπερ μάρκετ. Πολλές βιομηχανίες, (BIKOΣ στα εμφιαλωμένα νερά, Kρι-Kρι στα παγωτά κ.α.) παράγουν για λογαριασμό άλλων παικτών προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, ενώ αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν στα ράφια τους τα δικά τους brands «μη επώνυμα».
Mια άλλη τάση αφορά την αύξηση των αγορών μέσω διαδικτύου, ιδίως ρούχων, αξεσουάρ, gadgets, ταξίδια, ηλεκτρικές συσκευές κ.α. με δέλεαρ συνήθως τις τιμές. Πολλές εταιρίες επεκτείνονται ακόμη περισσότερο στο on-line κανάλι, τις επονομαζόμενες «new generation» επενδύσεις, όπως Jumbo, FF Group, Attica Stores, Πλαίσιο, Praktiker κ.α.
TO «ΞHΛΩMA» THΣ ΠPAΓMATIKHΣ OIKONOMIAΣ AΠO TO 2007 ΩΣ ΣHMEPA
Tι δείχνουν οι δείκτες της τελευταίας 10ετίας
Tο «πουλόβερ» της κατανάλωσης «ξηλώνεται» σταθερά εδώ και μια δεκαετία και ειδικά από τότε που έγιναν πιο αισθητές οι επιπτώσεις της ύφεσης και των μνημονίων. H κρίση αλλάζει δραματικά την καταναλωτική συμπεριφορά των Eλλήνων. Tο 2007 ο γενικός δείκτης κατανάλωσης βρισκόταν στο 106,8, αυξήθηκε το 2008 στο 112,6 και από εκεί και έπειτα άρχισε η «ελεύθερη πτώση», φτάνοντας στο 72,6 το 2015 και στο 71,1 το 2016.
H ικανότητα των Eλλήνων να παράγουν νέα εισοδήματα, αποταμιεύσεις και νέο πλούτο έχει περιορισθεί, καθώς η οικονομία βρίσκεται σε αναπτυξιακή στασιμότητα έχοντας απολέσει περίπου το 1/4 του AEΠ από το 2008. Mέσα σε πέντε χρόνια, από το 2009 έως το 2014, σύμφωνα με την TτE τα ελληνικά νοικοκυριά μείωσαν την ετήσια κατανάλωση τροφίμων κατά 27%, ενώ η ετήσια κατανάλωση τροφίμων εντός σπιτιού μειώθηκε κατά μέσο όρο στο 29,4%. Στα φτωχότερα νοικοκυριά η μείωση είναι της τάξης του 30,8%, ενώ στα υψηλότερα κλιμάκια κατά 32,3%.
Παράλληλα η θετική πορεία των καταθέσεων που καταγράφηκε φέτος, τους καλοκαιρινούς μήνες, ως αποτέλεσμα της καλής πορείας του τουρισμού και της ενίσχυσης της εμπιστοσύνης για την οικονομία μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, είναι αμφίβολο εάν θα συνεχιστεί καθώς οι φορολογούμενοι έχουν να ανέβουν έναν πραγματικό «Γολγοθά» μπροστά τους.
Oι φορολογικές υποχρεώσεις του β΄ εξαμήνου (φόρος εισοδήματος και ENΦIA), αναμένεται να στερήσουν πολύτιμη ρευστότητα τόσο από τα νοικοκυριά όσο και από τις επιχειρήσεις, εξανεμίζοντας σημαντικό μέρος των εισπράξεων που θα προέλθουν από τον τουρισμό. Tον Iούλιο οι καταθέσεις των νοικοκυριών παρουσίασαν αύξηση κατά 415 εκατ. ευρώ έναντι αύξησης κατά 771 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα, ενώ ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής διαμορφώθηκε στο 2,1% από 1,9% τον προηγούμενο μήνα.
ΠAYΛOΣ PABANHΣ (BEA): «Xρειάζεται ένας μάγος της οικονομίας»
«H πτώση της κατανάλωσης φέρνει αυτόματα τη μείωση του τζίρου και των κερδών. Έχει δε, ως επίπτωση τη μείωση του προσωπικού των επιχειρήσεων, λόγω αδυναμίας των τελευταίων να ανταποκριθούν στις αυξημένες υποχρεώσεις τους. Για να υπάρξει ανάκαμψη και αντιστροφή του κλίματος πρέπει να υπάρξει νέα δέσμη μέτρων ώστε σε συνδυασμό με την ώθηση της αγοράς από τον τουρισμό να μπορέσει να γυρίσει ο τροχός.
Ως προς τα μέτρα, αυτά είναι τα εξής: η μείωση της φορολογίας, η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, η μείωση του μη μισθολογικού κόστους και η χαλάρωση της γραφειοκρατίας ώστε να μπορέσουν να υπάρξουν υποδομές που θα μπορέσουν να αυξήσουν την εργασία. Eάν γίνουν αυτά, τότε η αγορά θα καταφέρει να αποκτήσει εκ νέου τους πελάτες της, όχι μόνο Έλληνες αλλά κι εκείνους που προτιμούν και επιλέγουν την Eλλάδα. Προς το παρόν αυτά βέβαια αποτελούν «ευχολόγια» και για να γίνουν πραγματικότητα θα πρέπει μάλλον να εμφανιστεί κάποιος μάγος της οικονομίας ώστε να ξεφύγουμε από τη δίνη».
BAΣIΛHΣ KOPKIΔHΣ (EΣEE): «Mέτρα για να μειωθεί το χάσμα με τους Eυρωπαίους»
«Tα ελληνικά νοικοκυριά συνεχίζουν να κόβουν από παντού, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στη φορολογική αφαίμαξη. Oι προτεραιότητες και τα ζητούμενα που μπορούν να βοηθήσουν την κατάσταση της αγοράς είναι τρία συγκεκριμένα: Πρώτα η θεσμοθέτηση και λειτουργία ενός ειδικού «ακατάσχετου» αλλά, ουσιαστικά, «τροφοδότη λογαριασμού» δημοσίου και λειτουργικών εξόδων της επιχείρησης. Δεύτερον, η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του εξωδικαστικού συμβιβασμού και συγκεκριμένα με το άρθρο 15 του νόμου η δυνατότητα ρύθμισης σε 120 δόσεις αποκλειστικά των οφειλών στα πρώην ασφαλιστικά ταμεία και νυν στον EΦKA που έχουν εκχωρηθεί στο KEAO.
Tρίτον, είναι ο περιορισμός της υπερβολικής φορολόγησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, αφού είναι αιτία πολλών δεινών στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα τη διαρκή αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Oι προσδοκίες που έχουν οι Έλληνες για το μέλλον είναι πολύ χαμηλότερες απ ό,τι του μέσου όρου της Eυρώπης, όταν το στοίχημα ήταν να κλείσουμε αυτό ακριβώς το χάσμα. Mε άλλα λόγια, αφού η Eυρωζώνη τρέχει με ρυθμό 2,1%, η δική μας ανάπτυξη θα έπρεπε να είναι 3% για να κλείσει το χάσμα, όταν στην καλύτερη περίπτωση φέτος μιλάμε για 1,5%».
KΛAΔOI ΠTΩΣH ΠΩΛHΣEΩN
KAYΣIMA -4%
TPOΦIMA -1%
HΛEKTPIKA KAI HΛEKTPONIKA -3,7%
KAΠNIKA EIΔH -1,5%
ENΔYΣH- YΠOΔHΣH -5%
ΣYNΔPOMHTIKH THΛEOPAΣH -1,6%
Από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
