Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς κατέστησε πολύ δυσχερέστερη την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ελλάδα, σε σύγκριση με άλλες χώρες που ακολούθησαν παρόμοια προγράμματα. Αυτό υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, σε ομιλία του σε συνέδριο της Διεθνούς Διαφάνειας η οποία εστίασε στη σχέση των θεσμών με την οικονομία.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς ήταν το σοβαρότερο από τα προβλήματα που αντιμετώπισε η χώρα τα τελευταία επτά χρόνια, καθώς «οι πολίτες έμειναν χωρίς πυξίδα και προοπτική, χωρίς σταθερά σημεία αναφοράς».
Ο ίδιος εκτίμησε ότι για να επιτύχουμε υψηλούς, αλλά και βιώσιμους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, μαζί με κοινωνική δικαιοσύνη, δεν αρκούν η δημοσιονομική προσαρμογή, οι επενδύσεις και η σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος. «Πρέπει επίσης, να προσδώσουμε κύρος στους θεσμούς, κάτι που είναι συνώνυμο με την εμπιστοσύνη στο μέλλον. Αδύναμοι, κλειστοί θεσμοί παράγουν αβεβαιότητα και απώλεια προσανατολισμού.Ισχυροί, αποδεκτοί, ανοιχτοί και σύγχρονοι θεσμοί λειτουργούν ως ορόσημα στην επιστροφή στην ομαλότητα και την ανάπτυξη» τόνισε.
Ο κ. Στουρνάρας πρόσθεσε ότι «παρά την παγίωση του δημοκρατικού συστήματος, της νομιμότητας και της συνέχειας του Κράτους Δικαίου, οι σχέσεις των πολιτών με τους θεσμούς είναι πολλές φορές αβέβαιες και ασταθείς.
Η συμμόρφωση δεν θεωρείται αυτονόητη και δεδομένη και καθένας διαλέγει την ανυπακοή ή τη συμμόρφωση, κατά το δοκούν, όντας πεπεισμένος ότι και οι θεσμοί λειτουργούν επίσης επιλεκτικά, επιβάλλοντας κυρώσεις σε λίγους μόνο από αυτούς που δεν συμμορφώνονται». Πρόσθεσε ότι η παραοικονομία, η φοροδιαφυγή, η αυθαίρετη δόμηση, η διαφθορά είναι φαινόμενα που συντηρούνται από αυτήν ακριβώς την προβληματική σχέση με τους θεσμούς.
Ο κ. Στουρνάρας άσκησε κριτική στο πολιτικό σύστημα για την δημιουργία «διπολικών καταστάσεων» στην κοινωνία. Όπως ανέφερε, το πολιτικό σύστημα επηρεάστηκε καθοριστικά από τις κοινωνικές αμφιθυμίες και ταλαντεύσεις και προσαρμόσθηκε σ΄ αυτές, αποφεύγοντας δράσεις που θα δυσαρεστούσαν τους πολίτες ή θα διατάρασσαν τις σχέσεις τους με μεγάλες ή μικρές ομάδες συμφερόντων.
Ο ίδιος επεσήμανε, ότι η πελατειακή διάσταση του πολιτικού συστήματος επέδρασε αρνητικά στη λειτουργία των θεσμών.
Τέλος, ο κ. Στουρνάρας είπε ότι παρατηρείται ενίσχυση του λαϊκισμού. Όπως ανέφερε, «ο λαϊκισμός επιτρέπει σε κόμματα, κυβερνήσεις και πολίτες να παραβλέπουν θεσμούς, να παρεμβαίνουν στη λειτουργία τους, να αμφισβητούν τη χρησιμότητά τους, να μην αποδέχονται τις αποφάσεις τους και τις συνέπειες που συνεπάγεται η μη συμμόρφωση».
