Την ανάγκη η Ελλάδα να εισέλθει σε μια πιο ισχυρή και δυναμική πορεία ανάπτυξης, με περαιτέρω βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος αλλά και επενδύσεις που δημιουργούν απασχόληση και σταθερά εισοδήματα, υπογραμμίζει ο ΣΕΒ στο μηνιαίο του δελτίο για την ελληνική οικονομία.
Όπως επιβεβαιώνουν τα προσωρινά στοιχεία για το ΑΕΠ του 3ου τριμήνου 2018, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει σταδιακά, κυρίως ως αποτέλεσμα του δυναμισμού των εξαγωγών και της ενίσχυσης της ιδιωτικής κατανάλωσης, σημειώνει ο ΣΕΒ. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις αυξάνονται, αν και τα στοιχεία αποτυπώνουν μικτή εικόνα, η οποία αποδίδεται αφενός στο 9μηνο του έτους στις μεταβολές των εισαγωγών πλοίων και αφετέρου ειδικά στο 3ο τρίμηνο στην ολοκλήρωση μεγάλων κατασκευαστικών έργων το 2017. Σε κάθε περίπτωση, η οικονομία δεν δείχνει ακόμα να έχει εισέλθει σε ισχυρή ανάπτυξη, γεγονός που αποτυπώνεται και στις μετριοπαθείς μεσοπρόθεσμες προβλέψεις των διεθνών οργανισμών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΟΟΣΑ, ΔΝΤ) για ανάπτυξη κοντά στο +2% τα επόμενα χρόνια.
Ειδικότερα, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά +2,2% το 3ο τρίμηνο του 2018, έναντι +2,5% και +1,7% το 1ο και το 2ο τρίμηνο του 2018 αντίστοιχα και +1,5% στο σύνολο του 2017. Η ανάπτυξη της οικονομίας κατά το 3ο τρίμηνο του 2018 είναι αποτέλεσμα κυρίως της αύξησης των εξαγωγών αγαθών (+7,9%) και υπηρεσιών (+8,0%), καθώς και της περαιτέρω ενίσχυσης της ιδιωτικής κατανάλωσης (+0,7%). Αντίθετα, οι συνολικές επενδύσεις σε πάγια εμφανίζουν πτώση -23,2%, η οποία οφείλεται κυρίως στην επίδραση βάσης μετά τη μεγάλη αύξηση το αντίστοιχο τρίμηνο του 2017, ιδίως σε κατασκευές πλην κατοικιών (+26,1% στο σύνολο των επενδύσεων σε πάγια και +89,4% σε κατασκευές πλην κατοικιών). Ταυτόχρονα, η εικόνα των επενδύσεων στις υπόλοιπες κατηγορίες παγίων είναι θετική (κατοικίες +20,8%, αγροτικά προϊόντα +5,7%, μεταφορικός εξοπλισμός +154,5%, εξοπλισμός ΤΠΕ +16,5% και μηχανήματα +18,4%, ). Την ίδια ώρα η δημόσια κατανάλωση μειώθηκε κατά -4,1%, επιπλέον μείωσης -0,6% και -4,3% το 1ο και το 2ο τρίμηνο του 2018 αντίστοιχα και -0,4% στο σύνολο του 2017, αποτυπώνοντας τις προσπάθειες επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων.
Από την πλευρά της προσφοράς, η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία αυξήθηκε κατά +1,4% το 3ο τρίμηνο του 2018, με όλους τους κλάδους να παρουσιάζουν θετικές μεταβολές, πλην των τραπεζών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων (-10%) και του κλάδου τεχνών και διασκέδασης (-3,1%), που εμφανίζουν απώλειες.
Παράλληλα, η παραγωγικότητα της εργασίας σημείωσε θετική μεταβολή (+0,2% το 3ο τρίμηνο του 2018 και +0,3% στο 9μηνο του 2018), με τις ονομαστικές αυξήσεις στους μισθούς ανά μισθωτό να διαμορφώνονται σε +2,0% το 3ο τρίμηνο και +1,9% στο 9μηνο του 2018. Η απασχόληση, επίσης, των μισθωτών και του συνόλου των εργαζομένων, συνεχίζει να αυξάνεται το 2018 με ρυθμούς +2,1% και +1,5% αντίστοιχα.
Συνολικά, κατά το διάστημα Ιαν – Σεπ 2018 το ΑΕΠ εμφανίζει άνοδο +2,1%, με την ιδιωτική κατανάλωση (+0,8%) και τις εξαγωγές (+8,3%) να συμβάλλουν θετικά (+0,6 και +2,6 π.μ. αντίστοιχα), την ώρα που οι επενδύσεις σε πάγια εμφανίζουν αρνητική μεταβολή (-6,2%) κυρίως λόγω της επίδρασης βάσης μετά τη μεγάλη αύξηση των εισαγωγών πλοίων κατά το 1ο και 2ο τρίμηνο του 2017. Εκτιμάται ότι, εξαιρουμένων των εισαγωγών πλοίων, οι επενδύσεις σε πάγια κατά το 9μηνο του 2018 αυξήθηκαν κατά +2%, συμβάλλοντας θετικά (+0,2 π.μ.) στην αύξηση του ΑΕΠ. Με βάση αυτά τα στοιχεία, από το 2ο τρίμηνο του 2017 και μετά οι επενδύσεις σε πάγια διαμορφώνουν μια ανοδική τάση.
Σε κάθε περίπτωση, οι εξαγωγές αγαθών (βιομηχανία) και υπηρεσιών (τουρισμός), οι οποίες αυξάνονται με ρυθμό +8,6% και +8,3% αντίστοιχα κατά το 9μηνο του 2018, αποτελούν τον κύριο μοχλό ανάπτυξης, ενώ η σταδιακή αποκατάσταση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης επιδρά θετικά και η καλή πορεία του τουρισμού δημιουργεί εισοδήματα, αυξάνοντας την κατανάλωση των νοικοκυριών.
Σύμφωνα πάντα με τον ΣΕΒ, παρόμοια εικόνα σταθερής, αλλά ταυτόχρονα ισχνής, ανάκαμψης αποτυπώνεται και στους βραχυχρόνιους δείκτες. Πιο αναλυτικά:
-Το οικονομικό κλίμα βελτιώθηκε ελαφρά τον Νοέμβριο του 2018 (στις 101,8 μονάδες, από 101 μονάδες τον προηγούμενο μήνα και 98,6 μονάδες τον Νοέμβριο του 2017), κυρίως λόγω της σημαντικής βελτίωσης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, για 5ο συνεχόμενο μήνα (στις -35,8 μονάδες, από -38,3 μονάδες τον προηγούμενο μήνα και -53,8 μονάδες τον Νοέμβριο του 2017). Βελτίωση σημείωσαν επίσης οι προσδοκίες στις κατασκευές, από πολύ χαμηλό ωστόσο επίπεδο, ενώ στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες το κλίμα παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο και στο λιανικό εμπόριο επιδεινώθηκε, έπειτα από σημαντική άνοδο την περίοδο Ιουλ – Σεπ 2018. Η πορεία αυτή συνδέεται με τη λήξη της τουριστικής περιόδου, ενώ τον Δεκέμβριο αναμένεται βελτίωση του κλίματος ενόψει της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων.
-Οι εξαγωγές αγαθών συνέχισαν να κινούνται σε θετικό έδαφος τον Οκτώβριο του 2018, παρά τις εντάσεις που σημειώνονται στο διεθνές εμπόριο, ενισχύοντας εκ νέου τη δυναμική τους, έπειτα από τη μικρή εξασθένιση που εμφάνισαν κατά τον προηγούμενο μήνα. Ειδικότερα, οι εξαγωγές αγαθών εξαιρουμένων των πλοίων και των καυσίμων αυξήθηκαν κατά +11% σε αξία και κατά +8,6 σε όγκο τον Οκτώβριο του 2018, ενώ συνολικά κατά το διάστημα Ιαν – Οκτ εμφανίζουν αύξηση κατά +11,4% σε αξία και +9,8% σε όγκο αντίστοιχα. Ωστόσο, κατά το ίδιο διάστημα, το εμπορικό έλλειμμα εξαιρουμένων των πλοίων και των καυσίμων διαμορφώθηκε σε -€13,6 δισ. από -€12,8 δισ. το αντίστοιχο διάστημα το 2017 (+6,8%), καθώς οι αντίστοιχες εισαγωγές ενισχύονται με ανάλογο ρυθμό (+9,4% σε αξία και +9,8% σε όγκο).
-Παράλληλα, οι εισπράξεις από υπηρεσίες ακολουθούν θετική πορεία τον Σεπτέμβριο του 2018 (+7% και +8,8% το διάστημα Ιαν – Σεπ 2018) κυρίως λόγω της βελτίωσης του ισοζυγίου μεταφορών, καθώς οι καθαρές εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές αυξήθηκαν κατά +29%. Επιπρόσθετα, κατά το διάστημα Ιαν – Σεπ 2018, το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών αυξήθηκε κατά €776 εκατ. κυρίως λόγω της ανόδου των εισπράξεων από τουρισμό κατά +9,1% και μεταφορές κατά +12,8%.
-Ο όγκος λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων ενισχύθηκε κατά +3,4% τον Σεπτέμβριο του 2018, έναντι μείωσης -0,9% τον Σεπτέμβριο του 2017, με τους επιμέρους δείκτες στις κυριότερες κατηγορίες καταστημάτων να παρουσιάζουν θετική μεταβολή. Συνολικά, κατά το διάστημα Ιαν – Σεπ 2018, ο όγκος λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων αυξήθηκε κατά +1,9%, επιπλέον αύξησης +2,3% το αντίστοιχο διάστημα του 2017, ωστόσο οι επιχειρηματικές προσδοκίες στο λιανικό εμπόριο παρουσίασαν κάμψη τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2018.
-Η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα σημείωσε νέα αύξηση τον Σεπτέμβριο του 2018 (+32,8% με βάση τον όγκο των νέων αδειών), παραμένοντας σε θετικό έδαφος για 6ο συνεχόμενο μήνα (+15,7% το διάστημα Ιαν – Σεπ 2018). Σημειώνεται ότι το 2017 η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα παρουσίασε άνοδο για πρώτη φορά έπειτα από 9 έτη πτώσης, ενώ η τάση που διαμορφώνεται το 2018 είναι θετική. Σε αυτό έχει συμβάλει κυρίως η καλή πορεία του τουρισμού, καθώς επίσης και η διάδοση της βραχυχρόνιας μίσθωσης κατοικιών μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών. Παράλληλα, η παραγωγή στις κατασκευές έργων υποδομών παρουσίασε θετική μεταβολή το 3ο τρίμηνο του 2018 (+4%) για πρώτη φορά από το 1ο τρίμηνο του 2017 (-17,9% το 2017 και -14,8% το 9μηνο του 2018).
Το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε σε 18,6% τον Σεπτέμβριο του 2018, από 18,9% τον προηγούμενο μήνα και 20,8% τον Σεπτέμβριο του 2017. Παράλληλα το ποσοστό ανεργίας των νέων συνέχισε να υποχωρεί (36,6% από 36,8% τον προηγούμενο μήνα και 40,5% τον Σεπτέμβριο του 2017), ενώ το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων παραμένει ιδιαίτερα υψηλό. Την ίδια ώρα, οι εγγεγραμμένοι άνεργοι που αναζητούν εργασία ανήλθαν σε 844,7 χιλ. τον Οκτώβριο του 2018 έναντι 815,7 χιλ. τον προηγούμενο μήνα και 824,5 χιλ. τον Οκτώβριο του 2017. Ωστόσο, η αύξηση αυτή, πιθανώς σχετίζεται με την έναρξη των νέων προγραμμάτων κοινωφελούς απασχόλησης ή και με την χρονική μετατόπιση εποχικών προσλήψεων και αποχωρήσεων, ιδίως στον τουρισμό, πιο νωρίς φέτος.
Από την άλλη πλευρά:
-Η παραγωγή στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών υποχώρησε κατά -1,2% τον Οκτώβριο του 2018 (έναντι αύξησης +2,6% τον Οκτώβριο του 2017), ακολουθώντας την εξασθένιση των προσδοκιών στη βιομηχανία σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημειώνεται, πάντως, ότι κατά το διάστημα Ιαν – Οκτ 2018 η παραγωγή στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών εμφανίζει άνοδο +1,5%, επιπλέον αύξησης +3,6% το αντίστοιχο διάστημα το 2017, με τους περισσότερους κλάδους να καταγράφουν θετικές μεταβολές. Επιπρόσθετα, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στη βιομηχανία τον Νοέμβριο του 2018 παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, ενώ παράλληλα ο δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών στη Μεταποίηση (PMI) βελτιώθηκε (στις 54 μονάδες, από 53,1 τον προηγούμενο μήνα), παραμένοντας σε θετικό έδαφος (πάνω από το όριο των 50 μονάδων) για 18ο συνεχή μήνα, με τους ρυθμούς αύξησης της παραγωγής και των νέων παραγγελιών να επιταχύνονται.
-Τον Σεπτέμβριο του 2018, προστέθηκαν νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές ιδιωτών προς το κράτος ύψους €1,4 δισ., με τις οι οφειλές που δημιουργήθηκαν εντός του 2018 να ανέρχονται πλέον σε €7,8 δισ. Αν και ο ρυθμός δημιουργίας νέων οφειλών υποχωρεί, το σύνολο των εκκρεμών ληξιπρόθεσμων οφειλών (παλαιών και νέων) ανέρχεται σε €102,9 δισ., εκ των οποίων τα €16,8 δισ. αξιολογούνται ως ανεπίδεκτα είσπραξης. Σε συνδυασμό δε με τις αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ανακόπηκε η ανοδική πορεία των καταθέσεων, οι οποίες μειώθηκαν κατά -€346 εκατ. τον Οκτώβριο του 2018. Ειδικότερα, οι καταθέσεις των νοικοκυριών μειώθηκαν κατά -€56 εκατ. έπειτα από 8 συνεχόμενους μήνες ανόδου με σωρευτική αύξηση από τον Φεβρουάριο του 2018 κατά +€4,6 δισ. Επίσης, οι καταθέσεις των επιχειρήσεων υποχώρησαν κατά -€663 εκατ. έπειτα από άνοδο τους δύο προηγούμενους μήνες κατά €655 εκατ. Ταυτόχρονα, ο ρυθμός χρηματοδότησης των επιχειρήσεων παρέμεινε σε αρνητικό έδαφος (-0,7%) για 8ο συνεχόμενο μήνα.
– Οι κίνδυνοι που σχετίζονται κυρίως με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια δεν έχουν ακόμα απομακρυνθεί, καθώς παρά τη μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων κατά το πρώτο εξάμηνο του 2018, το ύψος τους παραμένει ιδιαίτερα υψηλό (47,8% του συνολικού χαρτοφυλακίου).
-Τέλος, η άνοδος των τιμών πετρελαίου σε σύγκριση με το 2017 συνεχίζει να ενισχύει τον πληθωρισμό τον Νοέμβριο του 2018, ο οποίος διαμορφώθηκε σε +1,0%, από +1,8% τον προηγούμενο μήνα και +1,1% τον Νοέμβριο του 2017. Σημειώνεται, πάντως, ότι οι διεθνείς τιμές πετρελαίου σημειώνουν πτώση από τις αρχές Οκτωβρίου 2018 (από περίπου 86,3 δολάρια ΗΠΑ το βαρέλι στις 03/10/2018 σε περίπου 61 δολάρια ΗΠΑ στις 14/12/2018).
Οι παραπάνω εξελίξεις συνθέτουν μία μικτή εικόνα, η οποία συμπληρώνεται από τους κινδύνους που αναδύονται συνεχώς στην παγκόσμια οικονομία και σχετίζονται κυρίως με τις εντάσεις στο διεθνές εμπόριο. Η αυξανόμενη αβεβαιότητα στον υπόλοιπο κόσμο μπορεί να έχει επιπτώσεις στην αναιμική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Η πραγματικότητα αυτή απαιτεί η χώρα να εισέλθει σε μια πιο ισχυρή και δυναμική πορεία ανάπτυξης, με περαιτέρω βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος αλλά και επενδύσεις που δημιουργούν απασχόληση και σταθερά εισοδήματα.
