Οι παροχές που δικαιούται κάθε εργαζόμενη μητέρα αλλά και οι προϋποθέσεις χορήγησής τους, είναι ένα από τα καυτά ζητήματα που απασχολεί σχεδόν όλες τις γυναίκες που έχουν παιδί, με τις περισσότερες να έχουν πλήρη άγνοια.
Των Νίκου Καραμάνου* και Αθανάσιου Καρμίρη*
Το ΙΚΑ χορηγεί επίδοματα μητρότητας (κυοφορίας και λοχείας), ενώ παράλληλα και ο ΟΑΕΔ υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό, καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας.
Πώς καθορίζονται τα επιδόματα
Ειδικότερα, από την Πιθανή Ημερά Τοκετού (ΠΗΤ), όπως αυτή έχει προσδιοριστεί από το γυναικολόγο της εγκύου, καθορίζεται και η επιδότηση κυοφορίας και λοχείας.
Πιο συγκεκριμένα χορηγείται επιδότηση της κυοφορίας 56 ημέρες πριν από την ΠΗΤ και επίσης χορηγείται και επίδομα λοχείας 63 ημέρες μετά την ΠΗΤ.
Στην περίπτωση που πριν από την εγκυμοσύνη, η εργαζόμενη έχει συμπληρώσει ένα έτος εργασίας σε μία επιχείρηση, τότε ο εργοδότης της, την ασφαλίζει και την επιδοτεί για τις πρώτες 25 ημέρες του επιδόματος της κυοφορίας.
Στην περίπτωση όμως που η εργαζόμενη – έγκυος, δεν έχει συμπληρώσει ένα έτος, τότε ο εργοδότης υποχρεώνεται να την ασφαλίσει και τις καταβάλλει το αντίτιμο που αναλογεί σε 13 ημέρες επιδόματος κυοφορίας. Οι υπόλοιπες ημέρες χορηγούνται από τον ασφαλιστικό φορέα της εγκύου.
Σε κάθε περίπτωση, η επιδότηση που αφορά την περίοδο της κυοφορίας, καλύπτει 119 ημέρες πριν και μετά τον τοκετό(άρθρο 7 της ΕΓΣΣΕ 2000 – 2001 που κυρώθηκε με το άρθρο 11 του Ν. 2874/2000).
Στην ειδική περίπτωση, που ο τοκετός πραγματοποιηθεί νωρίτερα από την ΠΗΤ, τότε η άδεια κυοφορίας, μεταφέρεται για μετά τον τοκετό, πάντα υπό την προϋπόθεση ότι θα καλυφθεί το ανώτατο όριο των 119 ημερών (άρθρο 7 της από 9/6/93 ΕΓΣΣΕ).
Σε αυτές τις ημέρες συμπεριλαμβάνονται και τυχόν αργίες. Το ποσό που χορηγείται για την επιδότηση των παραπάνω ημερών, προκύπτει ως αποτέλεσμα του μέσου όρου των αποδοχών της εγκύου, όπως αυτές ήταν τις τελευταίες 30 ημέρες, του προηγούμενου έτους. Για παράδειγμα για μητέρα με ΠΗΤ εντός του 2019 θα υπολογίσει τον μέσο όρο των αποδοχών των 30 τελευταιών ημερών απασχόλησης του 2018.
Το ύψος του επιδόματος
Τα επιδόματα κυοφορίας και λοχείας είναι ίσα με το βασικό επίδομα ασθενείας, μαζί με τις τυχόν προσαυξήσεις λόγω οικογενειακών βαρών. Ωστόσο, δεν ισχύουν οι περιορισμοί που αναφέρονται στο ανώτατο όριο του ποσού επιδόματος ασθενείας.
Σημειώνεται ότι τα επιδόματα κυοφορίας και λοχείας δεν μπορούν να είναι μικρότερα από τα 2/3 των καθαρών αποδοχών της εργαζόμενης μητέρας, καθώς επίσης κι από το τεκμαρτό ημερομίσθιο της 1ης ασφαλιστικής κλάσης(11,06€). Στο σημείο αυτό να υπογραμμίσουμε πως στην περίοδο των 119 ημερών συμπεριλαμβάνονται και οι μη εργάσιμες ημέρες.
Το επίδομα κυοφορίας καταβάλλεται 56 ημέρες πριν από την ΠΗΤ. Το επίδομα λοχείας καταβάλλεται μετά τον τοκετό. Στην περίπτωση που ο σύζυγος επιθυμεί το τέκνο του να ασφαλιστεί από τη σύζυγο πρέπει να το καταθέσει με ειδική υπεύθυνη δήλωση.
Τέλος, σύμφωνα με το ΠΔ 176/97 (ΕΑΕΔ 1997 σελ. 1015) η έγκυος εργαζόμενη απαλλάσσεται από την εργασία, χωρίς περικοπή αποδοχών, για να υποβληθεί σε εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, εφόσον οι εξετάσεις αυτές πρέπει να γίνουν κατά το χρόνο εργασίας.
Μετά τη γέννηση του μωρού, ξεκινάει η διαδικασία της άδειας λοχείας. Πρόκειται για μια άδεια, που απαγορεύεται η διακοπή της για οποιονδήποτε λόγο, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η επαναφορά του οργανισμού της μητέρας στη φυσικής της κατάσταση.
Πότε χορηγείται και ποια τα δικαιολογητικά
Για να χορηγηθεί το επίδομα μητρότητας θα πρέπει η έγκυος να έχει συμπληρώσει τουλάχιστον 200 ένσημα – Ημέρες Ασφάλισης (ΗΑ), τα δύο έτη που προηγήθηκαν του έτους, κατά το οποίο υπήρξε ΠΗΤ. Να σημειωθεί, πρέπει η έγκυος να μην εργάζεται κατά τη διάρκεια της επιδότησης.
Δικαιολογητικά καταβολής επιδομάτων μητρότητας:
• Ατομικό και οικογενειακό βιβλιάριο υγείας.
• Ένσημα δύο τελευταίων ετών (λαμβάνονται αυτεπάγγελτα από την υπηρεσία)
• Υπεύθυνη δήλωση του εργοδότη ότι κατά την ημέρα διακοπής της εργασίας της εγκύου εργαζόταν στην επιχείρησή του.
• Ειδικά για το επίδομα λοχείας, απαιτείται και η καταβολή της ληξιαρχικής πράξης γέννησης.
• Βεβαίωση ιατρού συμβεβλημένου με το ΠΕΔΥ (εναλλακτικά καλούμε στο 14700 για ραντεβού)
ΟΑΕΔ
Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελεί η παροχή επιδόματος μητρότητας από τον ΟΑΕΔ, το ύψος του οποίου ισούται με τον κατώτατο μισθό όπως ορίζεται απο την εκάστοτε ΕΓΣΣΕ (Σήμερα είναι 650,00€ μικτά). Για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει όταν τέθηκε σε ισχύ η χρονική περίοδος της άδειας κυοφορίας, να υπήρχε εργασιακή σχέση. Επίσης πρέπει να έχει συμπληρώσει την προϋπόθεση των 200 ΗΑ κατά την προηγούμενη διετία για να δικαιούται επιδόματος, η έγκυος από το ΙΚΑ.
Απαραίτητα δικαιολογητικά για την εγγραφή στο μητρώο του ΟΑΕΔ
• Επίσημο έγγραφο από το οποίο θα προκύπτει ο ΑΦΜ (πχ εκκαθαριστικό)
• Λογαριασμό ΔΕΚΟ ή εταιρείας σταθερής τηλεφωνίας, ή αντίγραφο συμφωνητικού μίσθωσης κατοικίας, κατατεθειμένου στην αρμόδια Δ.Ο.Υ.
• Παραστατικό ταυτοπροσωπίας σε ισχύ (Δελτίο ταυτότητας, Διαβατήριο κ.λ.π.)
• Επίσημο έγγραφο από το οποίο θα προκύπτει ο ΑΜΚΑ
• Άδεια διαμονής ή εργασίας προκειμένου περί ανέργων πολιτών υπηκόων τρίτων χωρών.
Απαραίτητα δικαιολογητικά για την επιδότηση
• Ασφαλιστικό βιβλιάριο ασθένειας του Ι.Κ.Α.
• Βεβαίωση εργοδότη
• Βεβαίωση του Ε.Φ.Κ.Α.-τ.Ι.Κ.Α. για την διάρκεια της επιδότησης, το ύψος του ημερησίου επιδόματος και του συνολικού καταβληθέντος ποσού των επιδομάτων κυοφορίας και λοχείας.
• Αριθμός Καταθετικού Λογαριασμού (ΙΒΑΝ) στον οποίο η ενδιαφερόμενη πρέπεί να εμφανίζεται ως πρώτη δικαιούχος (ειδικά για τον ΟΑΕΔ απαιτείται η ύπαρξη λογαριασμού εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος)
Ειδική άδεια
Πρόκειται για άδεια που χορηγείται για διάστημα έξι μηνών και ξεκινάει μετά τη λήξη της άδειας κυοφορίας και λοχείας. Χορηγείται από τον εργοδότη, με την προϋπόθεση ότι η εργαζόμενη – έγκυος έχει ήδη λάβει την ετήσια άδεια που δικαιούται. Στην περίπτωση που η πρόσθετη εξάμηνη άδεια, ολοκληρώνεται ενώ έχει αλλάξει το ημερολογιακό έτος, τότε προηγείται η χορήγηση της κανονικής άδειας. Η ειδική άδεια ισούται με ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό και προκύπτει αναλογία του, εάν πρόκειται για περιπτώσεις μερικής ή εκ περιτροπής απασχόλησης.
Μειωμένο ωράριο εργασίας
Η εργαζόμενη μητέρα ή ο εργαζόμενος πατέρας (Νόμος 4342/2015 Άρθρο 38), έχει το δικαίωμα να ζητήσει από τον εργοδότη να εργάζεται για 30 μήνες, μετά τη λήξη της άδειας λοχείας, με μειωμένο ωράριο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αποχωρεί από την εργασία μία ώρα νωρίτερα ή να προσέρχεται στην εργασία μία ώρα αργότερα. Με σύμφωνη γνώμη μητέρας και εργοδότη, μπορεί να ισχύσει μειωμένο ωράριο κατά δύο ώρες την ημέρα, αλλά για 12 μήνες και μειωμένο ωράριο κατά μία ώρα, για τους επόμενους 6 μήνες.
Σημειώνεται ότι είναι άκυρη η οποιαδήποτε καταγγελία σύμβασης εργασίας της εργαζόμενης εγκύου έως και 18 μήνες μετά τον τοκετό. Το διάστημα αυτό μπορεί να επιμηκυνθεί στις ειδικές περιπτώσεις όπου υπάρχει απουσία της εργαζόμενης λόγω ασθένειας που οφείλεται είτε στην κύηση, είτε στον τοκετό. Εάν ο εργοδότης επιδιώξει να απολύσει εργαζόμενη, η οποία θα προσκομίσει χαρτί εγκυμοσύνης, τότε η απόλυση θεωρείται άκυρη και η εν λόγω εργαζόμενη προστατεύεται από το νόμο για 18 μήνες μετά τον τοκετό. Στις περιπτώσεις όπου η εργαζόμενη έχει σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου και πριν από τη λήξη της, μείνει έγκυος, τότε εάν λήξει η σύμβαση, δεν θεωρείται απόλυση.
* Ο Νίκος Καραμάνος είναι Οικονομολόγος –Φοροτεχνικός Α’ Τάξης και Founder & CFO στη Athens Financial services
* Ο Αθανάσιος Καρμίρης είναι Οικονομολόγος με εξειδίκευση στα εργατικά θέματα και Payroll Assistant στη Athens Financial services.
