Η «Ιαπωνοποίηση» της οικονομίας, η απειλή του Brexit, η παγκόσμια ύφεση, η επιβράδυνση της Γερμανίας οδηγούν σε «freezing»
Ο CEO της Blackstone, Stephen Schwarzman, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την ευρωπαϊκή οικονομία. Λέει ότι η Ευρωζώνη ρισκάρει να μπει σε μια περίοδο μακράς οικονομικής στασιμότητας, παρόμοια με αυτή που αντιμετώπισε η Ιαπωνία, πριν τα ’00s.
Ο Schwarman είναι ένας από τους πολλούς αναλυτές που βλέπει πως έρχεται «βαρύς χειμώνας» για την ευρωπαϊκή οικονομία και ζητά από τις κυβερνήσεις της ΕΕ να παρέχουν δημοσιονομικά κίνητρα. Και, αν κάποιος θα πει ότι εντάσσεται στην κριτική από πολλούς executives τραπεζών, -με πιο πρόσφατο τον CEO της Societe Generale, Frederic Oudιa-, για το περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων της ΕΚΤ, πολλοί είναι αυτοί που μιλούν για την «τέλεια καταιγίδα» που σχηματίζεται πάνω από το ισχυρότερο εμπορικό μπλοκ του πλανήτη…
Δεν είναι μόνο το Brexit, το οποίο, αναμφίβολα, θα έχει επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Ένωση και είναι πιθανό να την αποδυναμώσει εμπορικά. Είναι η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου και της διεθνούς ανάπτυξης για την οποία προειδοποιεί μετ’ επιτάσεως το ΔΝΤ (σχετ. ρεπορτάζ στις σελίδες 42-43), είναι η ευαισθησία που δείχνουν οι ευρωπαϊκές αγορές στη διεθνή μεταβλητότητα, η επιβράδυνση της ισχυρότερης οικονομίας και «σκληρού πυρήνα» της Ευρωζώνης, της Γερμανίας, αλλά και ο κίνδυνος να περάσει η ΕΕ ένα υφεσιακό σοκ από τον εμπορικό πόλεμο που πλέον χτυπά και τη δική της πόρτα. Αν αυτά δεν συνθέτουν μια «καταιγίδα» για τις -συνήθως αργές στις αντιδράσεις τους- Βρυξέλλες, τότε τι;
Japanisation
Μιλώντας στο CNBC, o Schwarzman έριξε «βόμβες», ακολουθώντας τον Oudeo που προειδοποίησε ότι το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ θα υποστηρίξει τα failing τραπεζικά ιδρύματα και θα εμποδίσουν την ένωση του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα, προειδοποιώντας ότι η Ευρώπη κινδυνεύει να δει ένα «πάγωμα» της ανάπτυξής της, όπως είχε δει η Ιαπωνία.
Η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων (στο -0,5% που είναι ρεκόρ χαμηλού), εξηγεί ο Schwarzman, κάνει δύσκολο για τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές και άλλες εταιρίες του κλάδου των οικονομικών να βγάλουν χρήμα. Άρα, δεν μπορούν να αυξήσουν τα κεφάλαιά τους. «Αν δεν μπορούν να αυξήσουν τα κεφάλαιά τους, τότε δεν μπορούν να δώσουν δάνεια σε ανθρώπους και εταιρίες. Εάν δεν μπορείς να δώσεις νέα δάνεια, δεν μεγαλώνεις την οικονομία σου.
Χρειάζεσαι πιστωτική επέκταση για να μεγαλώσεις οικονομίες», είπε, αναρωτώμενος γατί τα αρνητικά επιτόκια αντιμετωπίζονται ως «πανάκεια» στην Ευρώπη. Αν και αναγνωρίζει ότι στην Ευρωζώνη και ιδιαίτερα τη Γερμανία, τα δημοσιονομικά κίνητρα θα είναι απαραίτητα.
«Η εναλλακτική είναι αυτό που έκανε η Ιαπωνία για 25 χρόνια. Δεν μεγάλωσε στη βάση της και «πάγωσε». Αυτό θα μπορούσε να συμβεί (σ.σ. στην Ευρωζώνη) και δεν είναι καλό πράγμα ούτε για τους ανθρώπους. Μερικές φορές, ζούμε σε έναν κόσμο με μόνο κακές εναλλακτικές και πιστεύω ότι αυτό είναι που κοιτάζουμε τώρα». Ο CEO της Blackstone δεν είναι ο μόνος που βλέπει σύγκριση του σημερινού οικονομικού κλίματος στην Ευρώπη με την Ιαπωνία.
Η αποκαλούμενη «Ιαπωνοποίηση» στην Ευρωζώνη, αναφέρεται στην πιθανότητα να αντιγράψει, κατά κάποιο τρόπο, η ΕΕ, τις «χαμένες δεκαετίες» σε μορφή χαμηλής ανάπτυξης και ελαφράς υποτίμησης. Άλλοι αναλυτές, όπως ο Neil McKinnon της VTB Capital Global, λένε πως η Ευρώπη κινδυνεύει να κάνει ό,τι έκανε και η Ιαπωνία επί 30 χρόνια: Να παίρνει διαρκώς αναποτελεσματικά μέτρα νομισματικής τόνωσης, τα οποία οδηγούσαν τις αποδόσεις των ομολόγων ακόμα χαμηλότερα, ενώ το χρέος εκτινάσσονταν.
Μεταβλητότητα
Όσοι αναφέρουν ότι η Γηραιά Ήπειρος έχει μπει σε ένα θανατηφόρο σπιράλ αναταράξεων, δυστυχώς δεν διαψεύδονται. Τα στοιχεία για την οικονομία της Ευρωζώνης είναι μάλλον απογοητευτικά και οι ευρω-αγορές δείχνουν ισχυρή μεταβλητότητα.
Την εικόνα, περιγράφει γλαφυρά το κλείσιμο των δεικτών, την Τετάρτη. Ο Stoxx 600 έχασε 2,7% κάνοντας ρεκόρ υποχώρησης από το Δεκέμβριο, ο Eurostoxx 50 έχασε 2,98%. Στη Φρανκφούρτη, ο DAX υποχώρησε κατα 2,76%, ο γαλλικός CAC κατά 3,12% και ο λονδρέζικος FTSE 100 κατά 3,23%. Από τις απώλειες, δε γλίτωσε και ο νότος, με τον μιλανέζικο FTSE MIB να υποχωρεί κατά 2,87% και τον ισπανικό IBEX 35 κατά 2,77%.
Ο ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ
O Johnson ποντάρει στη δημιουργία «γερμανικού εφιάλτη»
Με το ρολόι να μετράει αντίστροφα πλέον, στον δείκτη των δευτερολέπτων, φαίνεται πως ένα no deal Brexit -εάν, δηλαδή, δεν υπάρξει παράταση- είναι προ των πυλών. Οι θέσεις του Βρετανού πρωθυπουργού -κυρίως για το ιρλανδικό backstop- κρίθηκαν μη αποδεκτές από τις Βρυξέλλες και η συζήτηση έχει επέλθει σε τέλμα. Γιατί, λοιπόν, ο Boris Johnson είναι τόσο σίγουρος ότι οι Ευρωπαίοι θα κάνουν πίσω;
Ο CEO του deVere Group, Nigel Green, εξηγεί ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός βασίζεται στο ότι ένα άτακτο Brexit θα προκαλούσε έναν «γερμανικό εφιάλτη», όπως τον χαρακτηρίζει, για την ΕΕ. Ότι δηλαδή η, υφεσιακή πλέον, γερμανική οικονομία, θα πληγεί σθεναρά από μια τέτοια εξέλιξη, παρασύροντας τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές οικονομίες, στέλνοντας την Ευρωζώνη σε ένα φονικό σπιράλ κρίσης.
Παραθέτοντας τα στοιχεία για την ευρωπαϊκή οικονομία, ο Green λέει ότι η Ευρώπη θα «πονέσει» οικονομικά, μιας και δεν έχει νομισματική πολιτική που να λειτουργεί, ως «αντίδοτο», όπως και η γερμανική κυβέρνηση. «Κι αυτό σημαίνει ότι η ύφεση δεν θα είναι μικρής διάρκειας και θα είναι αιχμηρή». Άλλωστε και η ευρωπαϊκή οικονομία, επιβραδύνει.
Για τους Βρετανούς, είναι και ζήτημα τιμής. Ίσως με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο για το πώς το βλέπουν οι Βρετανοί, το καταδεικνύει το μήνυμα που ανήρτησε στον λογαριασμό της καγκελαρίου Merkel, η Leave.eu, η επίσημη ομάδα καμπάνιας που υποστηρίζει την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση: «Δεν κερδίσαμε δύο παγκοσμίους πολέμους για να μας κάνει κουμάντο μια κ..γερμανίδα». Πάντως και οι Βρυξέλλες δεν δείχνουν διάθεση να κάνουν πίσω. Ποιος θα βγει χαμένος;
ΓΥΡΝΑ ΣΕ ΥΦΕΣΗ
Η «ατμομηχανή» της Eυρωζώνης
Γιατί «λαχανιάζει» ο «σκληρός πυρήνας»
Η γερμανική μεταποίηση, η βαριά βιομηχανία της, ήταν, από «γεννήσεως» της ΕΕ, η «ατμομηχανή» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Τώρα όμως, ο «σκληρός πυρήνας» της ΕΕ, η ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης, βρίσκεται σε περιδίνηση. Τέτοια, που ο υπουργός Οικονομικών της χώρας, Olaf Scholz, αναγκάστηκε να διαβεβαιώσει πως το Βερολίνο είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει ένα κραχ παρόμοιο, ή ισχυρότερο του 2008!
Η Γερμανία, δεν αποφεύγει την ύφεση στην οποία βυθίζεται. Τα στοιχεία για τις εξαγωγές της, τα οποία είναι και πάλι χειρότερα των προβλέψεων και, ως σήμερα, λειτουργούν ως κινητήριος μοχλός για την ανάπτυξή της, το αποδεικνύουν περίτρανα αυτό. Βάσει αυτών, οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 1,8% τον Αύγουστο, με το εμπορικό πλεόνασμα να περιορίζεται στα 18,1 δισ. ευρώ από τα 20,5 δισ. ευρώ του Ιουλίου (βάσει των αναθεωρημένων στοιχείων).
Οι γερμανικές βιομηχανίες, οι οποίες είναι εξαρτημένες από τις εξαγωγές, βιώνουν τη βαθύτερη ύφεση της δεκαετίας. Και τα χειρότερα νέα δεν έχουν έρθει, καθώς εάν ο εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ επεκταθεί, οι δασμοί στο βασικό προϊόν τους, τα αυτοκίνητα, θα τις μειώσει περαιτέρω, ρίχνοντας νέα σκιά στην ήδη σε εξέλιξη εμπορική διαμάχη ΗΠΑ-Κίνας.
Μέχρι σήμερα, η εσωτερική κατανάλωση της Γερμανίας «έσωζε την παρτίδα», αντισταθμίζοντας την μείωση των εξαγωγών. Όμως και αυτή, δείχνει παγωμένη, όπως φαίνεται από τα στοιχεία της περασμένης εβδομάδας, από τα οποία προκύπτει μεγάλη πτώση των βιομηχανιών παραγγελιών, εν πολλοίς αποτέλεσμα της αδύναμης ζήτησης από το εσωτερικό.
Με την ανεργία σε ιστορικά χαμηλά και τους μισθούς σε αύξηση, η Γερμανία δεν έχει τρόπο να αντιδράσει. Και «απλά», παρακολουθεί την ύφεση να έρχεται και τα βασικά οικονομικά Iνστιτούτα να αναθεωρούν τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη του 2020, από 1,8% στο 1,1% και την ανάπτυξη του ΑΕΠ από 0,8% σε 0,5%….
ΧΑΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΗΠΑ, ΑΛΛΑ ΕΠΙΜΕΝΟΥΝ
Ο εμπορικός πόλεμος θα είναι η «σταγόνα»
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η πρακτική του εμπορικού πολέμου, της επιβολής δασμών σε εισαγόμενα προϊόντα, ως μέσο πίεσης για ευνοϊκότερη αντιμετώπιση των δικών της εξαγωγών, δεν είναι μια καινοφανής πρακτική.
Χρονολογείται, δε, από τις αρχές του 19ου αιώνα, με το “Boston Tea Party” το οποίο οδήγησε και στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Στη σημερινή εποχή, βέβαια, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Οι παγκόσμιοι φορείς, όπως το ΔΝΤ και ο ΠΟΕ, προειδοποιούν ότι από τις εμπορικές εντάσεις όλοι βγαίνουν χαμένοι.
Παρόλα αυτά, ο Αμερικανός πρόεδρος, Donald Trump, δεν διστάζει να ανοίγει πολλαπλά μέτωπα. Ενώ, λοιπόν, δεν έχει κλείσει το μέτωπο με την Κίνα, ανοίγει και αυτό της Ευρώπης, γνωρίζοντας πως η ευρωπαϊκή οικονομία είναι ευάλωτη.
Οι συνομιλίες με την Κίνα -ο νέος γύρος διαπραγματεύσεων ήδη ξεκίνησε- δεν έχουν καμία πρόοδο, παρά το γεγονός ότι το Πεκίνο διατράνωνε πως είναι διατεθειμένο να κάνει υποχωρήσεις. Αυτό, βέβαια, προκαλεί νέα απογοήτευση στους επενδυτές, οι οποίοι τώρα στρέφουν το βλέμμα τους και στις Βρυξέλλες. Η δικαίωση των ΗΠΑ για τις επιχορηγήσεις της ΕΕ στην Airbus, άνοιξαν το δρόμο για την επιβολή δασμών σε έναν κατάλογο ευρωπαϊκών προϊόντων.
Η ΕΕ απάντησε ότι θα κανει το ίδιο σε αμερικανικά προϊόντα. Και, εφόσον τώρα δεν υπάρχει δυνατότητα επιστράτευσης της διαπραγματευτικής δεινότητας του Jean-Claude Juncker, οι αναλυτές φοβούνται ότι ο εμπορικός πόλεμος Ουάσινγκτον- Βρυξελλών, θα είναι η «σταγόνα» με την οποία θα ξεκινήσει η καταιγίδα…
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΙΝΗΘΕΙ ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΦΕΣΙΑΚΟ ΚΥΚΛΟ
Ευκαιρία, ή παγίδα για την Ελλάδα;
Μπορεί η ελληνική οικονομία να καταφέρει να κινηθεί αντίστροφα στο στον επικείμενο κύκλο νέας ύφεσης στον οποίο αναμένεται να μπουν η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια οικονομία; Υπάρχει ισχυρή πιθανότητα και υπό ποιες προϋποθέσεις, να αντέξει την πολλαπλή αναταραχή από τους εμπορικούς πολέμους, το Brexit κλπ και να παραμείνει σε τροχιά ανάπτυξης και «ανερχόμενος επενδυτικός προορισμός»; Να αποφύγει τις παγίδες που επιφυλάσσει και για την ίδια η παγκόσμια επιβράδυνση και να αδράξει τις ευκαιρίες που ενδεχομένως δημιουργούνται μέσα στην κρίση;
Υπάρχουν ορισμένες κινήσεις που μπορούν να κρατήσουν την ελληνική οικονομία σε ανοδική τροχιά παρότι το διεθνές κλίμα μπορεί να μην είναι σύμμαχος της χώρα μας στους επόμενους μήνες. Κατά τους αναλυτές, η Ελλάδα πρέπει να επιμείνει στα καθαρά «μηνύματα» αποφασιστικότητας για την επιστροφή στην κανονικότητα προς τους μακροπρόθεσμους επενδυτές.
Βασικά «όπλα» η στοχευμένη στρατηγική εξόδων στις αγορές ομολόγων με στόχο να αλλάξει όλο το προφίλ της καμπύλης αποδόσεων στα κρατικά ομόλογα, η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, των διαθρωτικών αλλαγών και των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά με κύριο γνώμονα για τις τελευταίες την είσοδο νέων κεφαλαίων, τη ριζική λύση του θέματος των υπερφορτωμένων με «κόκκινα» δάνεια τραπεζών και τη συνέχιση της επενδυτικής εκστρατείας από την νέα κυβέρνηση, με την παρουσίαση των νέων πλεονεκτημάτων της χώρας για τους δυνητικούς επενδυτές. Τις φορολογικές παρεμβάσεις, τον νέο αναπτυξιακό νόμο, την επανεκκίνηση των μεγάλων projects.
Δικλείδες ασφαλείας για τους επενδυτές αποτελούν δυο πράγματα: Ότι η χώρα βρίσκεται σε καθεστώς αυξημένης επιτήρησης από τους δανειστές της, αλλά και ότι στα χέρια των τελευταίων βρίσκεται το συντριπτικό κομμάτι του ελληνικού χρέους, βιώσιμο μέχρι το 2032. H ελληνική οικονομία παρακολουθείται στενά από τη διεθνή επενδυτική κοινότητα. Και οι επενδυτές ήδη δανείζουν τη χώρα με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια.
Θα περίμενε κανείς ενόψει κρίσης, να προσφύγουν στα γνωστά «καταφύγια» όπως τον χρυσό, τα αμερικανικά ομόλογα και την απομάκρυνση από τίτλους που έχουν χαρακτηριστικά αναδυόμενων αγορών όπως τα ελληνικά ομόλογα. Όμως προφανώς πιστεύουν, ότι υπάρχουν εσωτερικές παραγωγικές δυνάμεις που έχουν στη διάθεσή τους πλέον τις συνθήκες να κινήσουν προς τα εμπρός την οικονομία οπότε κι εκείνοι θα αποκομίσουν σημαντικές αποδόσεις.
Έτσι, λοιπόν, αν και ακόμη «ρηχή» και «ευάλωτη», η ελληνική οικονομία μπορεί όχι μόνο να αποφύγει την πρόσκρουση στο «παγόβουνο» της αναδυόμενης παγκόσμιας και ευρωπαϊκής ύφεσης, αλλά και να μετατρέψει τον κίνδυνο σε ευκαιρία. Είναι μια αναδυόμενη οικονομία και αγορά, αλλά υπό τις παραπάνω προϋποθέσεις μπορεί να καταστεί «νησίδα ασφάλειας» για τους επενδυτές.
Η αναμενόμενη ύφεση θα πλήξει ευθέως και πρωτίστως τις εξαγωγικές οικονομίες. Ήδη η οικονομία της Γερμανίας είναι κοντά σε ύφεση. Η Ελλάδα όμως δεν είναι μια οικονομία εξαγωγική. Με εξαίρεση τον τουρισμό είναι «καταναλωτική».
Επίσης είναι σε πορεία ανάκαμψης που έχει σχέση περισσότερο με ενδογενείς παράγοντες (γραφειοκρατία, κόστη δημοσίου, διαφθορά, δομικές αστοχίες) παρά με εξωγενείς. Όσο οι επενδυτές βλέπουν την πορεία των μεταρρυθμίσεων να συνεχίζεται και ανακτούν την εμπιστοσύνη τους, τόσο οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις θα αυξάνονται, ενώ η χρηματοδότηση της χώρας είναι εξασφαλισμένη για τα επόμενα χρόνια.
Ίσως ο τουρισμός δεχτεί ένα πλήγμα, αλλά και αυτό προβλέπεται περιορισμένο. Το κρίσιμο «στοίχημα» ωστόσο είναι κατά τους αναλυτές η μετεξέλιξη της ελληνικής οικονομίας από καταναλωτική σε εξαγωγική. Διότι έτσι η χώρα θα διασφαλίσει διαρκή πρόσβαση σε φθηνή ρευστότητα, διευρύνοντας τα περιθώρια μιας νέας αναπτυξιακής προοπτικής.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ