Δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον
Την κρίση του 1929 θυμίζει στους οικονομικούς αναλυτές η κατάρρευση των αγορών έτσι όπως αυτές διαμορφώθηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού.
Δεν χρειάστηκε κανένας πόλεμος για να φέρει τις αγορές σ’ αυτή την κατάσταση. Ήταν αρκετός ένας «αδρανής οργανισμός» όπως ο κορωνοϊός και μόνο 100 ημέρες για να φέρει την οικονομία στο χείλος της καταστροφής.
Οι προσδοκίες για το 2020 είχαν ξεκινήσει θετικά. Η παραμονή Πρωτοχρονιάς βρήκε τα διεθνή Χρηματιστήρια να κλείνουν σε θετικό τόνο. Η αξία των μετοχών στις ΗΠΑ ανέβηκε κατά 30% κατά τη διάρκεια του 2019, ενώ στην Ιαπωνία κατά 18%. Ακόμη και στη Βρετανία, όπου το κλίμα δεν ήταν εξίσου αισιόδοξο εξαιτίας των μηνών αβεβαιότητας που είχαν προηγηθεί λόγω του Brexit, ο δείκτης FTSE 100 είχε σημειώσει αύξηση 12%.
Σε γενικές γραμμές ήταν η καλύτερη χρονιά για τα χρηματιστήρια από το 2009 και οι ειδικοί φαντάζονταν ότι το 2020 θα ακολουθούσε εξίσου θετική πορεία. Οι ΗΠΑ και η Κίνα έμοιαζαν να προσεγγίζουν την εκεχειρία του εμπορικού τους πολέμου, η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ ενίσχυε την μεγαλύτερη παγκόσμια οικονομία, ενώ η αποφασιστική νίκη του Μπόρις Τζόνσον στις βρετανικές εκλογές αφαιρούσε κάθε ίχνος αμφιβολίας σχετικά με την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την Ε.Ε.
Όμως οι αγορές δεν είχαν λάβει υπόψη τους ότι την ίδια ακριβώς μέρα η Κίνα είχε ενημερώσει τον ΠΟΥ για μια σειρά κρουσμάτων στην Ουχάν μιας ασθένειας με συμπτώματα πνευμονίας.
Ελάχιστοι από τους χρηματιστές στην Γουόλ Στριτ είχαν ακούσει για την πόλη με τους 11 εκατομμύρια κατοίκους στις όχθες του ποταμού Γιανγκτσέ. Ένα μήνα αργότερα, όλοι θα γνώριζαν πολύ καλά την ύπαρξή της.
Τρεις μήνες μετά, μια τοπική υγειονομική κρίση μετατράπηκε σε πανδημία. Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση παράλυσης, έχει υπάρξει τεράστια επέκταση της παρεμβατικότητας των κρατών, ενώ τίθενται ερωτήματα για το κατά πόσον ο παγκόσμιος καπιταλισμός θα συνεχίσει να είναι ο ίδιος στο τέλος της κρίσης.
Εκτόξευση της ανεργίας στις ΗΠΑ
Οι τρομακτικές εξελίξεις των στατιστικών θανάτων και νέων κρουσμάτων σύντομα συνοδεύτηκαν από εξίσου τρομακτικά οικονομικά στοιχεία. Η κατάρρευση ήρθε ακαριαία, πολύ πιο γρήγορα από ό,τι στην κρίση του 1929. Ήδη από τα μέσα Μαρτίου, περίπου 200.000 Αμερικανοί ανά εβδομάδα κατέθεταν τα χαρτιά τους για το ταμείο ανεργίας. Την τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου τα νούμερα εκτοξεύτηκαν στα τρία εκατομμύρια και την επόμενη εβδομάδα διπλασιάστηκαν αγγίζοντας τις 6.648.000 αιτήσεις.
Φυσικά, το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την Αμερική. Περισσότερες από 80 αναπτυσσόμενες οικονομίες ζητούν βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο προειδοποιεί για μια ύφεση “εξίσου κακή ή χειρότερη” από εκείνη του 2008.
Κίνδυνος για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Φόβοι έχουν εκφραστεί για μια νέα κρίση χρέους στην Αφρική, αλλά και για το μέλλον της Ε.Ε. όπου η αρχική αντίδραση των κρατών – μελών ήταν να κλείσουν τα σύνορα και το καθένα να εστιάσει στην υγεία των δικών του πολιτών. Η Ιταλία, η οποία ήδη αντιμετώπιζε δυσκολίες, αναζητά βοήθεια από την Ευρώπη καθώς προσπαθεί να αντιμετωπίσει το αυξανόμενο κόστος του lockdown.
Ο πρωθυπουργός της χώρας, Τζουζέπε Κόντε, δήλωσε: “Αν η Ευρώπη δεν ανταποκριθεί σε αυτή την πρωτόγνωρη πρόκληση, ολόκληρη η ευρωπαϊκή δομή θα απολέσει τον λόγο ύπαρξής της στα μάτια των πολιτών. Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή της ευρωπαϊκής ιστορίας”.
Σοκ στη βρετανική οικονομία
Στη Βρετανία έχουν ανακοινωθεί τέσσερα μεγάλα πακέτα στήριξης μέσα σε τρεις εβδομάδες, σε μια προσπάθεια να προστατευτούν οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές από την άνευ προηγουμένου πτώση των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Το Ηνωμένο Βασίλειο μπήκε στην κρίση με έναν υπουργό οικονομικών, τον Rishi Sunak, ο οποίος είχε αναλάβει καθήκοντα ένα μήνα πριν και με έναν νέο διοικητή στην τράπεζα της Αγγλίας, τον Andrew Bailey, ο οποίος διορίστηκε στα μέσα Μαρτίου με την αγορά να βρίσκεται σε κατάσταση χάους και τα επίσημα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο – μόλις 0,1%.
“Αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης”, δήλωσε ο Bailey. “Δεν πίστευα ότι την τρίτη μου μέρα στη δουλειά θα στεκόμουν σε ένα σχεδόν έρημο κτήριο. Όμως είμαστε έτοιμοι να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα”.
Οι κεντρικές τράπεζες και τα υπουργεία Οικονομικών έχουν ήδη αντιμετωπίσει την κρίση του 2008, όταν το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα βρέθηκε στο χείλος του γκρεμού. Η λύση τότε ήταν σχετικά εύκολη: διάσωση των τραπεζών, ξεμπλοκάρισμα του οικονομικού συστήματος, δανεισμός, αναθέρμανση της οικονομίας.
Όμως η φύση της κρίσης του 2020 – μια παγκόσμια πανδημία σε συνδυασμό με την οικονομική κατάρρευση – περιπλέκει πολύ την κατάσταση.
Δυσοίωνες προβλέψεις για το μέλλον της οικονομίας
Η JP Morgan σημειώνει ότι το κινεζικό ΑΕΠ ενδέχεται να μειωθεί κατά 40% για το πρώτο τρίμηνο του 2020. Η Morgan Stanley προβλέπει μια μείωση της τάξης του 30% στην αμρικανική παραγωγή για το δεύτερο τρίμηνο. Οι αριθμοί είναι σοκαριστικοί, αλλά οι άδειοι κεντρικοί δρόμοι περιγράφουν καλύτερα την κατάσταση: Η φυσιολογική ζωή έχει παγώσει. Ο κόσμος θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας.
Αυτή η αίσθηση γίνεται πιο έντονη εξαιτίας της ταχύτητας των εξελίξεων.