Η εξάπλωση του Covid-19, αρχικά στην Κίνα – η οποία, ήδη από το 2017, αποτελεί το μεγαλύτερο εισαγωγέα αργού πετρελαίου στον κόσμο – και κατόπιν στον υπόλοιπο κόσμο, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να λάβουν περιοριστικά μέτρα για τον μετριασμό της διασποράς του, αναφέρει το εβδομαδιαίο δελτίο της Alpha Bank.
Οι περιορισμοί που τέθηκαν στις μετακινήσεις (ο τομέας των μεταφορών αντιπροσωπεύει το 60% της συνολικής ζήτησης για πετρέλαιο), αλλά και στην παγκόσμια βιομηχανική δραστηριότητα (λόγω των lockdowns) είχαν ως αποτέλεσμα, όχι μόνο την κατακόρυφη πτώση της ταξιδιωτικής κίνησης σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και τη μεγάλη μείωση της ζήτησης πετρελαίου και κατά συνέπεια των τιμών του.
Μολονότι ο προσδιορισμός των τιμών του πετρελαίου γίνεται στις διεθνείς αγορές, οι επιπτώσεις των μεταβολών των τιμών του πετρελαίου δεν είναι όμοιες για όλες τις χώρες, λόγω του διαφορετικού ποσοστού εξάρτησης που έχει η καθεμία, από τις εισαγωγές πετρελαίου για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών.
Στην Ελλάδα, το ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης, που ορίζεται ως το ποσοστό των καθαρών εισαγωγών πετρελαίου στην ακαθάριστη εγχώρια διαθέσιμη ενέργεια, διαμορφώθηκε το 2018 σε 70,7% σημαντικά υψηλότερο του Ευρωπαϊκού μέσου όρου (58,2%). Επομένως, η Ελλάδα, ως καθαρός εισαγωγέας πετρελαίου και χώρα με υψηλό ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης, ευνοείται από την πτώση των τιμών του, καθώς περιορίζεται το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Επιπλέον, το χαμηλότερο κόστος παραγωγής μετακυλίεται στις τιμές των τελικών προϊόντων, ασκώντας αποπληθωριστικές πιέσεις.
Στην Ελλάδα, οι αναμενόμενες τάσεις αποπληθωρισμού, κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, αντανακλούν το συνδυαστικό αποτέλεσμα των χαμηλότερων τιμών ενέργειας που εκτιμάται ότι θα καταγραφούν τους επόμενους μήνες (δεδομένου του σχετικά υψηλού συντελεστή στάθμισης της ενέργειας στη διαμόρφωση του γενικού δείκτη τιμών) και της επιδείνωσης των προοπτικών της παγκόσμιας και της ελληνικής οικονομίας ως συνέπεια της πανδημικής κρίσης.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, τον Μάρτιο ο ΕνΔΤΚ σημείωσε οριακή, ετήσια αύξηση 0,2%, έναντι αντίστοιχης αύξησης 1,0% τον Μάρτιο 2019. Η υποχώρηση του εγχώριου πληθωρισμού, που ξεκίνησε από τις αρχές του έτους, αναμένεται να συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, καθώς τα μέτρα αναστολής της λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων και του περιορισμού των μετακινήσεων αναμένεται να έχουν ισχυρή αρνητική επίπτωση στην ιδιωτική κατανάλωση, σε σύγκριση με πέρυσι, επενεργώντας πτωτικά στις τιμές.
Πανδημία του κορωνοϊού και διεθνές εμπόριο
Tο 2020, υπό την απειλή μιας παγκόσμιας πανδημίας (Covid-19), κάθε χώρα αντιμετωπίζει την υγειονομική και συνάμα οικονομική κρίση με το δικό της τρόπο. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) σε πρόσφατη έκθεσή του (World Economic Outlook, April 2020) προβλέπει, ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 3% το 2020, επισημαίνοντας τη σημαντική επίπτωση της συγκεκριμένης πανδημικής κρίσης στις ανεπτυγμένες οικονομίες (ΑΕΠ 2020: -6,1%), καθώς αυτές θα επηρεαστούν περισσότερο από τις υπόλοιπες.
O βαθμός παγκοσμιοποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων βρέθηκε το 2008 στο ανώτατο επίπεδό του, καθώς το διεθνές εμπόριο, ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ, διαμορφώθηκε στο 61%, από 43% το 1995. Ωστόσο, η χρηματοπιστωτική κρίση που ακολούθησε ήρθε να διακόψει αυτή την ανοδική τάση. Η αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών συνοδεύτηκε και με αύξηση των διασυνοριακών κινήσεων κεφαλαίου. Ειδικότερα, σημαντική ήταν η εξέλιξη της πορείας των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), η οποία ακολούθησε την πορεία του διεθνούς εμπορίου.
Κατά κανόνα, οι ΑΞΕ, όπως και οι εγχώριες επενδύσεις, παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα μεταβλητότητας και απαιτούν ένα σταθερό οικονομικό περιβάλλον και ως εκ τούτου αλλαγές στον οικονομικό κύκλο, νομισματικές διακυμάνσεις και αλλαγές στην επιχειρηματική εμπιστοσύνη δημιουργούν αβεβαιότητα η οποία λειτουργεί αποτρεπτικά. Άλλωστε, πάρα την ανάκαμψη που σημειώθηκε μετά την οικονομική κρίση του 2008-09, οι ΑΞΕ σύμφωνα με την έκθεση World Investment Report 2019 – UNCTAD εμφανίζουν μέσο ρυθμό αύξησης 1%, για την περίοδο 2008-18, έναντι 8% που είχαν επιτύχει την περίοδο 2000-07.
Είναι αναμφισβήτητο ότι η ενίσχυση του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης συνέβαλε σημαντικά στη μείωση του πληθωρισμού με την πάροδο του χρόνου, ενώ επιταχύνθηκε σημαντικά όταν η Κίνα εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001. Αν και διαφαίνεται ότι ο Covid-19 θα λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα αποπληθωριστικά (μείωση κατανάλωσης, χαμηλές τιμές ενέργειας), το ερώτημα που γεννάται είναι εάν ενδεχόμενη επιβράδυνση του ρυθμού της παγκοσμιοποίησης θα προκαλέσει αύξηση του πληθωρισμού μακροπρόθεσμα.
Η κύρια επίδραση του Covid-19 εστιάζεται στην πλευρά της προσφοράς. Ο τερματισμός λειτουργίας οικονομικών μονάδων, η επιβράδυνση των παραδόσεων παραγγελιών και οι περιορισμοί στα ταξίδια θα μειώσουν την παραγωγή και θα αυξήσουν το κόστος των αγαθών. Μια διαταραχή ανεφοδιασμού, δεν αποκλείεται να οδηγήσει σε στασιμοπληθωρισμό, καθώς είναι πιθανό να υπάρξει τόσο μείωση της παραγωγής, όσο και αύξηση των τιμών.
Μπορεί ο COVID-19 να αντιστρέψει τις τάσεις παγκοσμιοποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων;
Οι προσπάθειες αντιμετώπισης της πανδημίας, μέχρι σήμερα, έχουν προέλθει, κυρίως, από τα κράτη και τους αντίστοιχους θεσμούς αυτών. Παρότι το κράτος έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας, δεν θα πρέπει να αγνοηθεί η σημασία της διακρατικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση των οικονομικών, πολιτικών και υγειονομικών συνεπειών του κορωνοϊού. Η συνεχιζόμενη πανδημία του Covid-19 είναι πιθανό να προκαλέσει μια δοκιμασία αντοχών, αναγκάζοντας επιχειρήσεις και κράτη να περιορίσουν τα ταξίδια και το εμπόριο, χωρίς ωστόσο να αποκλείεται να οδηγηθούμε σε μια επανεκτίμηση του διεθνούς συστήματος.
Η Ευρώπη έχει προβεί σε κλείσιμο των συνόρων της προκειμένου να σταματήσει την εξάπλωση του Covid-19, διακόπτοντας τα ταξίδια μεταξύ των χωρών. Παράλληλα, οι παρενέργειες αυτών των περιορισμών στις ταξιδιωτικές μετακινήσεις και των συνοριακών ελέγχων δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστες τις αλυσίδες εφοδιασμού, στις οποίες βασίζεται ο κόσμος για πολλά διαφορετικά αγαθά. Η παγκοσμιοποίηση θα επιστρέψει μετά το τέλος της πανδημικής κρίσης, καθώς η σύγχρονη τεχνολογία Πληροφορικής και Επικοινωνιών θα διαδραματίζει βασικό ρόλο στα καταναλωτικά πρότυπα και την επιχειρηματική δράση και συμπεριφορά.
Στην μετά Covid19 εποχή θα συνεχιστεί η ταχεία οικονομική μεγέθυνση οικονομιών όπως της Ινδίας, της Κίνας και της Ινδονησίας.
Άλλωστε, το ΔΝΤ σε πρόσφατη έκθεσή του (World Economic Outlook, April 2020), προβλέπει ότι η οικονομική μεγέθυνση στις αναδυόμενες και στις αναπτυσσόμενες ασιατικές οικονομίες θα διατηρήσει το 2020 το θετικό της πρόσημο (+1%), πάρα την υφεσιακή κατάσταση που θα επικρατήσει σε διεθνές επίπεδο. Οι οικονομίες της Ασίας είναι άμεσα εξαρτώμενες από τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης, με αποτέλεσμα με δυσκολία να θελήσουν να την εγκαταλείψουν. Στην Ευρώπη, η μετά Covid-19 εποχή θα είναι αρκετά διαφορετική από ότι ήταν στο πρόσφατο παρελθόν.
Η διαδικασία του Brexit θα είναι υπό εξέλιξη, οι διαφωνίες μεταξύ των χωρών σχετικά με τη μετανάστευση θα βρίσκονται στην πολιτική ατζέντα, η οικονομική ισχύς της Γερμανίας, ενδεχομένως, να έχει δεχτεί σημαντικό πλήγμα, ενώ δεν αποκλείεται να αρχίσει να δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στο εθνικό συμφέρον.
Η πανδημική κρίση ήδη ώθησε τις χώρες στο να εξαρτώνται περισσότερο από την εθνική τους βιομηχανία για την κάλυψη των αναγκών τους, καθώς έχουν διακοπεί οι αλυσίδες εφοδιασμού. Οι χώρες θα αναδιαμορφώσουν τις οικονομίες τους, προκειμένου να εξετάσουν τη δυνατότητα υποκατάστασης των εισαγωγών, εστιάζοντας περισσότερο στις εγχώριες δεξιότητες, καθώς οι κίνδυνοι και οι παγίδες της υπερβολικής εξάρτησης από τις ξένες προμήθειες καθίστανται πλέον εμφανείς.
Διατηρείται η μεταβλητότητα στην αγορά συναλλάγματος, καθώς η συνεχής ενημέρωση αναφορικά με τις εξελίξεις και τις επιπτώσεις του Covid-19 στην παγκόσμια οικονομία ασκεί καταλυτική επίδραση στην επενδυτική συμπεριφορά.
Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου, ως απόρροια της μειωμένης ζήτησης, αναμένεται να προκαλέσει εκ νέου κλυδωνισμούς στις χρηματαγορές, αυξάνοντας περαιτέρω το βαθμό αποστροφής επενδυτικού κινδύνου. Το δολάριο, λειτουργώντας σε περιόδους κρίσεων ως ασφαλές καταφύγιο, ευνοείται από τη διατήρηση και την αύξηση της αβεβαιότητας.
Επιπλέον, ενισχυτικά λειτουργεί για το αμερικανικό νόμισμα η πρόθεση της κυβέρνησης των ΗΠΑ να προβεί σε σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων, προκειμένου να ξεκινήσει η ομαλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας.