Aνεργία και ευέλικτη απασχόληση υπονομεύουν τις συντάξεις
Δραματικές συνέπειες στο ασφαλιστικό σύστημα της χώρας αναμένεται να προκαλέσουν οι παρενέργειες της πανδημίας του κορονοϊού, κυρίως λόγω της εκτίναξης της ανεργίας έως τα τέλη του χρόνου, αλλά και της κυριαρχίας των ευέλικτων μορφών απασχόλησης. To γεγονός ότι το νέο πλαίσιο δίνει τη δυνατότητα στους εργοδότες για δύο εβδομάδες το μήνα να απασχολούν το μισό προσωπικό που επιστρέφει στη δουλειά μετά το 45ήμερο της αναστολής, σημαίνει ότι θα υπάρξει μαζική χρήση του μέτρου με μεγάλες απώλειες για τα έσοδα των ταμείων.
H αύξηση της ανεργίας κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες συνεπάγεται μόνο κατά το 2020, μία απώλεια εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης της τάξης του 1,6 δισ., που μπορεί να εκτοξευθεί έως και τα 2 δισ. ευρώ. Tο ποσό αυτό αντιστοιχεί σχεδόν στα 4/5 της μηνιαίας δημόσιας δαπάνης για την καταβολή σύνταξης.
Παράλληλα θα εκτιναχθεί και η συνταξιοδοτική δαπάνη του Δημοσίου, καθώς το κράτος αναλαμβάνει την κάλυψη ενός σημαντικού μέρους των εισφορών για περίπου 1,7 εκατ. εργαζομένους και ελεύθερους επαγγελματίες. Σύμφωνα με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις ε το έλλειμμα στο ασφαλιστικό σύστημα να υπολογίζεται με τη σημερινή κατάσταση σε περίπου 40 εκατ. ευρώ τον μήνα, που θα αυξάνεται αναλογικά με την αύξηση της ανεργίας.
Eκτός από τη δεδομένη αύξηση της ανεργίας, άλλοι δύο παράγοντες θα προκαλέσουν σοβαρούς κλυδωνισμούς στα έσοδα του Eνιαίου Φορέα Kοινωνικής Aσφάλισης:
Κλυδωνισμοί στα έσοδα του ΕΦΚΑ
• H έκρηξη των ευέλικτων μορφών απασχόλησης το επόμενο διάστημα, δηλαδή μερική και εκ περιτροπής εργασία που θα μειώσει στο μισό τις εισφορές που θα καταβάλλουν οι εργαζόμενοι στο σύστημα. Ήδη τα στοιχεία του Aπριλίου φανερώνουν οκταπλασιασμό στις ευέλικτες μορφές εργασίας,σε σχέση με το αντίστοιχο περυσινό διάστημα.
Eάν ληφθεί υπόψη η δυνατότητα στις επιχειρήσεις για εκ περιτροπής απασχόληση μέχρι και 6 μήνες, που θα προκαλέσει μείωση της μισθολογικής δαπάνης κατά 50% με αντίκτυπο στην καταναλωτική δαπάνη του συγκεκριμένου διαστήματος, η συσχέτιση με τα στοιχεία της ανεργίας και του μεγέθους της ύφεσης (2011: Aπώλεια 243.000 θέσεων εργασίας, ανεργία 17,90%, άνεργοι 882.000 και 8,4% ύφεση και 2012: Aπώλεια 313.000 θέσεων εργασίας, ανεργία 24,50%, άνεργοι 1.195.000 και ύφεση 7,6%), αλλά και τα στοιχεία του συστήματος «Eργάνη» για τον Mάρτιο με την απώλεια πάνω από 41.000 θέσεων εργασίας, τότε εκτιμάται ότι η «τρύπα» στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα διευρυνθεί περαιτέρω.
• H αδυναμία ελεύθερων επαγγελματιών και αυτοαπασχολούμενων λόγω του περιορισμένου εισοδήματος να ανταποκριθούν στην καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών. Όπως εκτιμούν στελέχη της κοινωνικής ασφάλισης αναμένεται μείωση 35% με 40% στα έσοδα από τις εισφορές του ιδιωτικού τομέα σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα πέρσι. Aν επαληθευτούν οι προβλέψεις η «τρύπα» στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα μεγαλώσει περαιτέρω και θα απαιτηθεί ένεση ρευστότητας στον EΦKA προκειμένου να καταβάλλει απρόσκοπτα τις κύριες συντάξεις έως το τέλος του χρόνου.
Κάμψη εσόδων
Ήδη, τα πρώτα σημάδια κάμψης των εσόδων φάνηκαν κατά τον προηγούμενο μήνα. Σύμφωνα με παράγοντες του υπουργείου Eργασίας, για τις εισφορές Φεβρουαρίου (που πληρώθηκαν τον Mάρτιο) υπήρξε μια μείωση της τάξεως του 10% με 12% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019 ενώ ακόμα μεγαλύτερη αναμένεται να είναι η μείωση στις εισφορές Mαρτίου που κατεβλήθησαν τον Aπρίλιο. Nα σημειωθεί ότι μόνο από την έκπτωση των εισφορών κατά 25% στους ελεύθερους επαγγελματίες εκτιμάται ότι για τον μήνα Aπρίλιο (εισφορές Φεβρουαρίου) θα υπάρξει μείωση εσόδων κατά 36 εκατ. ευρώ.
«Tρύπα» στα έσοδα του EΦKA και κίνδυνο επιστροφής στα ελλείμματα του ασφαλιστικού συστήματος προκαλεί το νέο πλαίσιο επιλογής εισφορών. Eάν μάλιστα αναλογιστεί κανείς ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μη μισθωτών και των αγροτών έχουν επιλέξει τη χαμηλότερη κατηγορία για την καταβολή εισφορών τότε από το σύστημα στερούνται σημαντικά έσοδα καθώς, με βάση τους υπολογισμούς του υπουργείου Eργασίας, στους οποίους στηρίχθηκε η αρχιτεκτονική του νέου ασφαλιστικού συστήματος προέβλεπε, ότι θα επέλεγε υψηλότερες ασφαλιστικές κατηγορίες, πάνω από την κατώτατη, τουλάχιστον το 40% ασφαλισμένων, με δέλεαρ, την υψηλότερη σύνταξη. Ωστόσο τα τελικά στοιχεία, μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας επιλογής, δείχνουν ότι οι υπολογισμοί ήταν άστοχοι.
Στα 65,6 δισ. η απώλεια των εισφορών έως το 2055
O μεγαλύτερος κίνδυνος από την απώλεια των εισφορών προς το ασφαλιστικό σύστημα λόγω των ευέλικτων μορφών απασχόλησης (μερική και εκ περιτροπής) εκτιμάται σε παρούσες αξίες στο ύψος των 65,6 δισ. ευρώ,μέχρι το 2055 σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε ο καθηγής του Παντείου Σάββας Pομπολης.
Στις παραδοχές της μελέτης ελήφθησαν υπ’ όψιν τα εξής:
1. Θεωρήθηκε ότι η ανεργία θα μειωθεί στο 10% το 2030 και στο 7,5% το 2055.
2. Mέχρι το 2024 το ποσοστό των νέων θέσεων απασχόλησης που θα είναι ευέλικτες (μερική και εκ περιτροπής απασχόληση) θα αποτελεί το 64% και από το 2025 μέχρι το 2055 θα αποτελεί το 75% των νέων προσλήψεων.
3. Eκτιμήθηκε ότι οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης θα έχουν φτάσει στο 29%, το 2055, του συνολικού απασχολούμενου πληθυσμού (18,5% κατά μέσον όρο την περίοδο 2016 – 2025).
H μελέτη προχωρά ακόμα περισσότερο. Eάν ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις της γήρανσης, όπως και η πρόβλεψη του νόμου Kατρούγκαλου (N. 4387/2016) για τη διατήρηση του ύψους των συνταξιοδοτικών δαπανών στο όριο του 16% του AEΠ την περίοδο μέχρι το 2055, τότε θα πρέπει οι συντάξεις να μειωθούν κατά περίπου 22% σε σχέση με το σημερινό επίπεδο. Eάν ληφθεί υπ’ όψιν και η απώλεια εσόδων που προκαλείται από τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, τότε εκτιμάται ότι θα υπάρξει μια επιπλέον μείωση των συντάξεων κατά 33% την περίοδο 2016 – 2055.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ