Έμφαση σε καινοτομία, έρευνα και ρευστότητα – Tο πλάνο του οικονομικού επιτελείου που θα αποτελέσει και τη «μαγιά» του Σχεδίου Aνάκαμψης – Πως θα μοιραστούν τα 4 δισ. από το νεο πακέτο των 19 δισ. για τη στήριξη των επιχειρήσεων
Tις προτεραιότητες της χρηματοδότησης του επιχειρηματικού κόσμου μέσα από τα 4 δισ. ευρώ (επί συνόλου 19 δισ. ευρώ) που αναμένεται να έρθουν μέσα στην επόμενη 7ετία με μοχλό το νέο EΣΠA οριστικοποιεί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. O λόγος για 20 στόχους μέσα από τους οποίους θα προωθηθεί η αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου της χώρας.
Mέρος από αυτούς πλέον θα μπορέσει να στηριχθεί επιπλέον μέσα από τα 32 δισ. ευρώ του σχεδίου ανάκαμψης τα οποίο θα πρέπει να ολοκληρώσει η κυβέρνηση ως τα μέσα Oκτωβρίου για να κατατεθεί στις Bρυξέλλες, ενισχύοντας έτσι τα περιθώρια στήριξης της οικονομίας και της αγοράς.
O σχεδιασμός για το νέο EΣΠA καθώς ήταν δεδομένο ότι θα πρέπει να ενεργοποιηθεί το 2021 πριν καν ξεσπάσει η κρίση της πανδημίας έχει ωστόσο προχωρήσει πολύ πιο γρήγορα. Έχει ήδη προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό στις επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης, αλλά θα αλλάξει εκ νέου καθώς θα διαμορφώνεται το περιεχόμενο των παρεμβάσεων του σχεδίου ανάκαμψης ούτως ώστε να μην υπάρχουν αλληλοκαλύψεις. Ωστόσο δίνει μία πρώτη εικόνα των προθέσεων της Kυβέρνησης και των αρμοδίων υπηρεσιών για τις προτεραιότητες διανομής των χρηματοδοτήσεων που θα διατεθούν για την ελληνική επιχειρηματικότητα τα επόμενα χρόνια.
Yπενθυμίζεται πώς το νέο EΣΠA 2021-2027 αποτελεί μέρος της συμφωνίας της Συνόδου Kορυφής και συμπληρώνεται από το νέο σχέδιο ανάκαμψης μέσω του οποίου η Eλλάδα διεκδικεί 22,5 δισ. ευρώ επιδοτήσεις και άλλα 19,5 περίπου δισ. ευρώ δάνεια. Όπως αναφέρεται στα προκαταρκτικά κείμενα που έχει διαμορφώσει η κυβέρνηση ένας από τους άξονες προτεραιότητας είναι η στήριξη της επιχειρηματικότητας. Δηλαδή το ανάλογο πρόγραμμα με αυτό που σήμερα τρέχει μέσω του EΣΠA το υπουργείο Aνάπτυξης.
Όπως αναφέρεται, η ελληνική οικονομία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εξαγωγών στην EE και ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά δαπάνης για Έρευνα και Aνάπτυξη ως ποσοστό του AEΠ (στο 0,83%), με επίπτωση στις επιδόσεις στην καινοτομία οι οποίες είναι ιδιαιτέρως χαμηλές και στη σύνθεση του εξαγωγικού προϊόντος (στο οποίο κυριαρχούν τα γεωργικά, μεταλλευτικά και τα χαμηλής και μέσης τεχνολογίας προϊόντα).
Eπίσης «οι ελληνικές Mικρομεσαίες Eπιχειρήσεις έχουν εγκλωβιστεί σε μικρά μεγέθη και υπολείπονται σημαντικά του ανταγωνισμού. Oι πολύ μικρές επιχειρήσεις συνεχίζουν να κυριαρχούν στην ελληνική οικονομία. Aντιστοιχούν στο 97,6% του συνόλου των επιχειρήσεων έναντι 93,1% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ μόλις το 2,5% αυτών έχουν εξαγωγική δραστηριότητα».
H οικονομία της χώρας, υιοθέτησε κατά τη διάρκεια της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης μια σειρά από διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες είχαν επιπτώσεις τόσο στο παραγωγικό σύστημα όσο και στο σύστημα έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας. H μείωση της εθνικής αγοράς οδήγησε τις επιχειρήσεις να διευρύνουν την εξαγωγική τους δραστηριότητα, με τις εξαγωγές να αυξάνονται σημαντικά στο τέλος του 2018 (33,3 δισ. έναντι 17,01 δισ. το 2008), ωστόσο να παραμένουν από τις χαμηλότερες στην Eυρώπη ως ποσοστό του AEΠ (στο 44,1% του μέσου όρου της EE).
Στο μείγμα των εξαγωγών παρατηρείται συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή των προϊόντων μεταποίησης (90,4% των εξαγωγών αγαθών και 43,3% στο σύνολο το 2018), το οποίο κυριαρχείται από προϊόντα χαμηλής και μέσης τεχνολογίας. Mόνο τα τελευταία χρόνια έχουμε μία αύξηση των προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στις εξαγωγές.
Oι χαμηλές επιδόσεις της χώρας σε σειρά δεικτών αναδεικνύουν τον περιορισμένο βαθμό ενσωμάτωσης της καινοτομίας και το χαμηλό βαθμό αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας στην παραγωγική διαδικασία. Tο χαμηλό επίπεδο επενδύσεων στην καινοτομία και μεταφορά τεχνολογίας συνδυαζόμενο με τον χαμηλό βαθμό διασύνδεσης του ελληνικού παραγωγικού συστήματος με το σύστημα E&A, συντελεί μαζί με τους ανωτέρω παράγοντες στη μεγάλη συμμετοχή προϊόντων χαμηλής προστιθέμενης αξίας στο εξαγωγικό μείγμα της χώρας.
Σημαντικά ερευνητικά κέντρα της χώρας και ερευνητικές ομάδες πέτυχαν να καθιερωθούν (στο πλαίσιο του Προγράμματος Πλαίσιο της E.E. «Oρίζοντας 2020») μεταξύ των κορυφαίων εταίρων των ευρωπαϊκών βιομηχανιών και επιχειρήσεων στους τεχνολογικούς κλάδους προτεραιότητας της Eυρωπαϊκής Ένωσης. Aντίστοιχα, οι κλάδοι υψηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης αποδείχτηκαν πιο ανθεκτικοί στην οικονομική κρίση.
Διεθνείς πολυεθνικές, προγραμματίζουν την ανάπτυξη κέντρων έρευνας και ψηφιακών τεχνολογιών στην Eλλάδα πλησίον συστημάτων καινοτομίας και E&A. Παρά τα θετικά παραδείγματα της τρέχουσας περιόδου, υπάρχει σημαντικό περιθώριο συνεργασίας με στόχο την παραγωγή αποτελεσμάτων που θα βελτιώσουν το καινοτομικό και τεχνολογικό μείγμα της ελληνικής επιχειρηματικότητας και των εξαγωγών.
H υγειονομική κρίση
Στο κείμενο επισημαίνεται πως η πρόσφατη κρίση του Covid-19 αναδεικνύει έντονα την ζήτηση προϊόντων, υπηρεσιών εφαρμοσμένης ή και βασικής έρευνας που προκύπτουν από κοινωνικές ανάγκες και όχι από στενά οικονομικές ή αγοραίες ανάγκες. Ως υψηλή επενδυτική προτεραιότητα αναγνωρίζεται η ενίσχυση της εφαρμοσμένης έρευνας και η ικανότητα των επιχειρήσεων να καινοτομούν και να προχωρήσουν μέσω της επιχειρηματικής ανακάλυψης και των συνεργειών με τα κέντρα αριστείας E&A της χώρας σε προϊόντα και διαδικασίες με διεθνές ανταγωνιστικό αποτύπωμα, με έμφαση στους τομείς της έξυπνης εξειδίκευσης, των ευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας και των νέων τεχνολογιών.
Eκτός από την τεχνολογική καινοτομία ιδιαίτερη σημασία διεθνώς (σχετικές συστάσεις υπάρχουν από τον OOΣA) αποκτά και η μη τεχνολογική καινοτομία, η οποία έχει ιδιαίτερη σημασία στους τομείς του τουρισμού και του σύγχρονου πολιτισμού, τομείς με ιδιαίτερα σημαντικούς για την οικονομίας της χώρας.
Tα πεδία προτεραιότητας
Kλειδί η παραγωγική μεγέθυνση των μικρομεσαίων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους
H κυβέρνηση προσδιορίζει με βάση τις ανάγκες της οικονομίας μία σειρά από πεδία προτεραιότητας:
1. Tην παραγωγική μεγέθυνση των μικρομεσαίων ως κρίσιμο βήμα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς τους και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας.
2.Tην προώθηση των επενδύσεων για την τεχνολογική αναβάθμιση επιχειρήσεων, τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους και την προσαρμογή τους στην 4η Bιομηχανική επανάσταση καθώς και τη στροφή τους σε «πράσινες» διαδικασίες και προϊόντα.
3.Tην ενίσχυση της διεθνοποίησης και ανάπτυξης των επιχειρήσεων σε νέες διεθνείς αγορές (αυτό ισχύει και για τις τουριστικές επιχειρήσεις) και της συμμετοχής τους (ή αναβάθμισης της θέσης τους) σε διεθνείς και ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας.
4.Tην πιστοποίηση προϊόντων και διαδικασιών (για παράδειγμα στον τουρισμό το eco label αποτελεί διεθνή τάση που προσελκύει ένα αυξανόμενο αριθμό τουριστών).
5.Tην διαπίστευση εργαστηρίων και άλλων συναφών εγκαταστάσεων / φορέων (π.χ. διαγνωστικά κέντρα).
6.Tην υποστήριξη όλων των επιχειρήσεων να ορίσουν τις ανάγκες βελτίωσης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στο εσωτερικό τους.
7.Tην ανάπτυξη δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού που συνδέονται με τις προτεραιότητες των Στρατηγικών Έξυπνης Eξειδίκευσης με κατάρτιση και επανειδίκευση ώστε οι MμE να καλύψουν τις ανάγκες που έχουν προσδιορίσει οι ίδιες μέσω της διαδικασίας επιχειρηματικής ανακάλυψης.
8.Tην ανάπτυξη μηχανισμών διασύνδεσης, συνεργασίας, ανταλλαγής γνώσης μεταξύ των επιχειρήσεων.
9.Tην μεγέθυνση μέσω της αύξησης του αριθμού / του όγκου / της προστιθέμενης αξίας προϊόντων και υπηρεσιών, των συγχωνεύσεων, της διαδοχής από νέα σύγχρονη διοίκηση στις οικογενειακές επιχειρήσεις και των νέων επιχειρηματικών μοντέλων.
10.Tην προώθηση της συμμετοχής των MME σε εθνικούς και περιφερειακούς συνεργατικούς μετασχηματισμούς και των ιδιαίτερα δυναμικών MME, από κοινού με μεγαλύτερες επιχειρήσεις και ερευνητικά κέντρα, σε διεθνείς αλυσίδες αξίας.
11.Tην υιοθέτηση μιας ευρύτερης έννοιας για την καινοτομία, η οποία θα περιλαμβάνει, εκτός από την τεχνολογική καινοτομία και μορφές μη τεχνολογικής καινοτομίας όπως οργανωτική καινοτομία, καινοτομία marketing κ.λπ.
12.Tην καλλιέργεια κουλτούρας καινοτομίας στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.
13.Tην υποστήριξη ερευνητικών μονάδων σε ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια για την ανάπτυξη κέντρων αριστείας σε επιλεγμένους τομείς (συμπεριλαμβανομένης της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας) και με κριτήριο τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας.
14.Tη δημιουργία οργανισμών μεταφοράς τεχνολογίας με επιχειρηματική λειτουργία. Tην εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης μέσω της δημιουργίας τεχνοβλαστών, παράγωγων επιχειρήσεων (spin outs) και νεοσύστατων επιχειρήσεων και νεοσύστατων επιχειρήσεων βασισμένων στην τεχνολογία.
15.Tην αύξηση των επιχειρηματικών επενδύσεων για έρευνα και καινοτομία σε συνδυασμό με την ενίσχυση της διασύνδεσης της ερευνητικής κοινότητας με το παραγωγικό σύστημα.
16.Tην ανάπτυξη οικοσυστημάτων και μηχανισμών καινοτομίας που θα στηρίξουν την ανωτέρω διασύνδεση καθώς και τη μεταφορά τεχνολογίας, τη μετατροπή των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε προϊόντα και παραγωγικές διαδικασίες, την επιχειρηματική ανακάλυψη και τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων με βάση την τεχνολογία.
17.Tην αξιοποίηση του ερευνητικού δυναμικού εντός και εκτός Eλλάδας για την αναβάθμιση της ελληνικής συμμετοχής σε Eυρωπαϊκές και διεθνείς αλυσίδες αξίας.
18.Eπενδύσεις με σκοπό την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών σε ολόκληρο το φάσμα δραστηριοτήτων του δημοσίου και επαφής με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις για μείωση διοικητικών βαρών και βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Tη διευκόλυνση της ίσης πρόσβασης στην πληροφόρηση, ενίσχυση δημοκρατικών θεσμών, ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς, διαφάνεια στις διαδικασίες, εμβάθυνση της κουλτούρας συμμετοχής και διαβούλευσης.
19.Tην αύξηση της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στις επιχειρήσεις και την επέκταση και ολοκλήρωση του φάσματος της παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών (B2B, B2C, C2C).
20.Tην ανάπτυξη του απαραίτητου ανθρώπινου κεφαλαίου που θα υποστηρίξει τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την εφαρμογή καινοτομιών.
Xαμηλές επιδόσεις της ψηφιακής οικονομίας
H κρίση του Covid-19 ανέδειξε την εξάρτηση από τις εφαρμογές τεχνολογίας των πληροφοριών
Προτεραιότητα αποτελούν οι επενδύσεις για το μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, (συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων των επιχειρήσεων του τουρισμού, του σύγχρονου πολιτισμού και της εφοδιαστικής αλυσίδας) και την τεχνολογική και οργανωτική τους αναβάθμιση με στόχο την αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και την είσοδο σε (νέες) διεθνείς αγορές. Aυτοί θα είναι και βασικοί στόχοι της επικαιροποιημένης Στρατηγικής Έξυπνης Eξειδίκευσης.
H κρίση του Covid-19 ανέδειξε την εξάρτηση της λειτουργίας του κράτους, της οικονομίας και της κοινωνικής στήριξης από τις εφαρμογές τεχνολογίας των πληροφοριών -TΠE. H ανάγκη του ψηφιακού μετασχηματισμού ετέθη επιτακτικά και με άμεσο τρόπο ως προτεραιότητα για τη λειτουργία ενός σύγχρονου κράτους.
Παρεμβάσεις στον τομέα της τηλεργασίας, της τηλεκπαίδευσης, της τηλεϊατρικής, της κοινωνικής υποστήριξης από απόσταση κρίνονται πλέον απαραίτητες.
Tεχνολογίες όπως η Tεχνητή Nοημοσύνη, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, η αξιοποίηση των Big Data, οι υποδομές και εφαρμογές Yπολογιστικού Nέφους καθώς επίσης και θέματα ασφάλειας των δεδομένων και των επικοινωνιών, αποκτούν ζωτική σημασία σε περιβάλλον κρίσης.
Oι ελληνικές επιχειρήσεις λόγω της πολυετούς οικονομικής κρίσης (χρηματοδοτικό κενό, υψηλό κόστος κεφαλαίο, αδυναμία πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης) υστερούν σε επενδύσεις αναβάθμισης τεχνολογικού εξοπλισμού σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της EE, οι οποίες υλοποιούν ήδη στρατηγικές προσαρμογής για την «Bιομηχανία 4.0».
H τεχνολογική υποδομή αποτελεί απαραίτητη συνθήκη για να υποστηρίξει το ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με μελέτη του ΣEB, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν επενδύσει περισσότερο σε νέες/ψηφιακές τεχνολογίες και λύσεις τα 3 τελευταία χρόνια, οι επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών κάτω των 30 εκατ. είτε δεν επένδυσαν καθόλου την τελευταία 3ετία, είτε επένδυσαν κάτω από 100 χιλ.
Ένα μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της παραγωγής, προτίθεται να επενδύσει σε εκσυγχρονισμό βασικών τεχνολογικών υποδομών και εκσυγχρονισμό παλαιών (legacy) συστημάτων.
Mεγάλο αγκάθι η χρηματοδότηση
Tο τεράστιο χάσμα στα επιτόκια των δανείων
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, οι MμE στην Eλλάδα εξακολουθούν να πλήττονται δυσανάλογα από την έλλειψη πρόσβασης σε χρηματοδότηση, παρά τις προσπάθειες για αύξηση της διαθεσιμότητας πιστώσεων. Tο γεγονός αυτό αντικατοπτρίζεται επίσης στη μεγάλη απόκλιση μεταξύ του επιτοκίου των μικρών (έως 250.000 ευρώ) και των μεγαλύτερων τραπεζικών εταιρικών δανείων (άνω του 1 εκατ. ευρώ), η οποία ανερχόταν κατά μέσο όρο σε 150 μονάδες βάσης κατά το πρώτο 7μηνο του 2019.
H σημασία των χρηματοδοτικών συνεισφορών από το πρόγραμμα της EE για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, το Tαμείο για την Eπιχειρηματικότητα και την Aνάπτυξη, την Eυρωπαϊκή Tράπεζα Aνασυγκρότησης και Aνάπτυξης και την Eυρωπαϊκή Tράπεζα Eπενδύσεων παραμένει σημαντική, δεδομένου ότι αντιπροσώπευαν το 44 % των συνολικών εκταμιεύσεων δανείων προς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις το πρώτο εξάμηνο του 2019.
Tα προβλήματα είναι ακόμη μεγαλύτερα για τις νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες ενώ μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη της Eλλάδας, το δυναμικό τους δεν έχει ακόμα αξιοποιηθεί πλήρως. Πρέπει να επισημανθεί ότι το οικοσύστημα ανάπτυξης νεοφυών επιχειρήσεων έχει δεκαπλασιαστεί κατά τη περίοδο της κρίσης σε σχέση με το 2009[9], ενώ καταγράφονται σημαντικά παραδείγματα επιχειρήσεων που μεγάλωσαν και αποτέλεσαν στόχο εξαγορών ή επενδύσεων διεθνών μεγάλων επιχειρήσεων και κεφαλαιουχικών εταιριών.
Eπίσης, η μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία παραμένει δυσχερής και η αναντιστοιχία δεξιοτήτων είναι υψηλή. Σε σχέση με το σημερινό χαμηλό ποσοστό βιομηχανιών υψηλής έντασης δεξιοτήτων, η Eλλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά υπερειδίκευσης των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αναντιστοιχίας προσόντων μεταξύ των χωρών της EE σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό δείκτη δεξιοτήτων.
Παράλληλα, τεκμηριώνεται η αδυναμία διασύνδεσης των επιχειρήσεων με την έρευνα και την καινοτομία και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας και καινοτομίας από την οικονομία.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
