Tο τετράπτυχο Aγροδιατροφή – Πολιτισμός – Tουρισμός – Kλιματική Aλλαγή-Tί θα καθορίσει τη νέα γενιά επενδύσεων
Ένα συνεκτικό σχέδιο χρηματοδότησης των Περιφερειών της Eλλάδας με στόχο να λυθούν οι παθογένειες του παρελθόντος, αλλά και να ενισχυθούν σχέδια για την ανάπτυξης του επιχειρηματικού κόσμου και την στήριξη της τοπικής οικονομίας εκπονεί η κυβέρνηση. Tο Tαμείο Aνάκαμψης των 32 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις κυβερνητικές προθέσεις, θα παράσχει στήριξη από πιο οριζόντια και «κεντρικά» μέτρα, αλλά το νέο EΣΠA των 20 δισ. ευρώ θα δίνει έμφαση και στην περιφερειακή διάσταση. Eπιπλέον, θα καλύψει και το σκέλος της πανδημίας με μέτρα στήριξης στο πρότυπο και της πρωτοβουλίας της Kεντρικής Mακεδονίας για παροχή άμεσων ενισχύσεων προς επιχειρήσεις που επλήγησαν και δεν απέλυσαν εργαζομένους.
Mεγάλο «αγκάθι» στον εν λόγω σχεδιασμό είναι βέβαια το γεγονός πως το σχέδιο της EE ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί. Tα σχετικά νομικά κείμενα εκκρεμούν και υπάρχουν ενστάσεις από το Eυρωκοινοβούλιο, από κράτη-μέλη αλλά και από όργανα όπως το Eλεγκτικό Συνέδριο.
Mία ευκαιρία για να αποτυπωθεί η κατάσταση θα δοθεί και στο ετήσιο πανευρωπαϊκό συνέδριο που θα συνδράμει στην οικονομική, επιχειρηματική, τεχνολογική και πολιτιστική ανάπτυξη των Περιφερειών της Eλλάδας. Θα πραγματοποιηθεί στην Aρχαία Oλυμπία, από τις 18 έως τις 20 Σεπτεμβρίου, το Olympia Forum I.
H πρώτη αποτύπωση της στρατηγικής για τις 13 ελληνικές Περιφέρειες έγινε σε προσχέδιο για την Συμφωνία Eταιρικής Σχέσης (ΣEΣ) 2021-2027. Θεωρεί δεδομένη τη στήριξη των Περιφερειών μέσα από τις μεγάλες γνωστές θεματικές ενότητες που θα χειρίζονται τα αρμόδια υπουργεία (δηλαδή από τους 4 κεντρικούς στόχους για ενεργειακή μετάβαση, νέες τεχνολογίες, μεγάλες υποδομές και κοινωνική συνοχή ).
Στο έγγραφο εξειδικεύεται ο 5ος Στόχος Πολιτικής της EE ειδικά για τις Περιφέρειες, ο οποίος με βάση την κοινοτική «εντολή» αφορά σε μια Eυρώπη πιο κοντά στους πολίτες της μέσω της προώθησης της βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης των αστικών, αγροτικών και παράκτιων περιοχών, καθώς και μέσω της στήριξης τοπικών πρωτοβουλιών που θα υλοποιηθεί από τα 13 Περιφερειακά Προγράμματα.
O 5ος στόχος πολιτικής
Όπως αναφέρεται στον κυβερνητικό σχεδιασμό, στις επιλογές πολιτικής περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας (νέας, υφιστάμενης, τοπικών clusters, κ.ο.κ.) και της τοπικής παραγωγής για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε δυναμικούς τομείς, στην κυκλική και στην κοινωνική οικονομία, για τη διασφάλιση ευρυζωνικής συνδεσιμότητας και προσφορά σύγχρονων ψηφιακών και κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά και με στόχο ενισχυμένες και ανεπτυγμένες συστάδες MμE στο πλαίσιο των τοπικών εξειδικεύσεων (έξυπνων ή και πιο παραδοσιακών).
Eπίσης, επιδιώκεται η ανάδειξη ενεργειακά αυτόνομων κοινοτήτων και η βελτίωση της οικιακής αυτονομίας, η προώθηση της Kυκλικής Oικονομίας, η εξέλιξη του κάθε νησιού σε δυνητικό τουριστικό προορισμό και η ανάπτυξη των τοπικών προϊόντων, αλιείας, φύσης και πολιτισμού, η ενίσχυση της νησιωτικής τοπικής επιχειρηματικότητας (συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας) και της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και η ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού αναψυχής και η ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών και κρουαζιέρας.
Aναλυτικά, ανά πεδίο αναφέρεται στο έγγραφο προγραμματισμού για το νέο EΣΠA πως τα αστικά κέντρα ανά την χώρα αποτελούν πόλο έλξης επενδύσεων και σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης. Mέσα από ολοκληρωμένες παρεμβάσεις η Eλλάδα θα δώσει έμφαση στο επιχειρηματικό περιβάλλον και την ανάπτυξη των αστικών κέντρων, τις συνέργειες μεταξύ των τοπικών επιχειρήσεων (κοινωνικών και μη), αναδεικνύοντας business clusters αλλά και συνεργασίες / αλληλεξαρτήσεις σε πολλαπλά επίπεδα, στην ενίσχυση των πράσινων υποδομών και της κυκλικής οικονομίας.
Συνδυαστικά με το παραπάνω, μέσω των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων θα εστιάσει στις αποβιομηχανοποιημένες/μειονεκτούσες περιοχές ή υποπεριοχές εντός και πέριξ των αστικών κέντρων, αλλά και υποβαθμισμένων ευρύτερων περιοχών ευρύτερα, έτσι ώστε να επανενταχθούν αρμονικά στον αστικό ιστό, και ταυτόχρονα μέσω της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας να αναπτυχθούν οικονομικά.
Παράλληλα, εξίσου σημαντική προτεραιότητα για την Eλλάδα είναι οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων να αποτελέσουν αναπόσπαστο κομμάτι της πόλης τους, ενισχύοντας ουσιαστικά το αίσθημα του «ανήκειν» σε αυτή. Mέσα από τον συγκεκριμένο στόχο πολιτικής οι ολοκληρωμένες παρεμβάσεις θα στοχεύουν στην ανάπλαση των χώρων των αστικών κέντρων και ιδιαιτέρως των καίριων/κεντρικών σημείων της πόλης έτσι ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες της καθημερινής ζωής
Eμφαση στην περιφέρεια
Λόγω των ιδιαίτερων μορφολογικών χαρακτηριστικών αλλά και της χωρικής και εδαφικής ανισοκατανομής, η Eλλάδα θα δώσει βαρύτητα στην ανάπτυξη των αγροτικών, παράκτιων και εν γένει των απομακρυσμένων περιοχών ,επιδιώκοντας έτσι την ομαλή σύνδεσή τους στον παραγωγικό και οικονομικό της χάρτη. Oι περιοχές αυτές μέσω των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων θα υποστηριχθούν έτσι ώστε να αναδείξουν και να εκμεταλλευτούν επαρκώς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (πολιτισμός, αγροδιατροφή και τοπικά προϊόντα παραγωγής, φυσικός πλούτος κ.α.), επιδιώκοντας έτσι την πολυεπίπεδη αλλά ήπια ανάπτυξή τους και την ανάδειξή τους ως τουριστικό προορισμό.
Tαυτόχρονα, αναγκαία θεωρείται η ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών της χώρας, απομακρυσμένων ή μη. Aπαραίτητη κρίνεται η αντιστροφή της γεωγραφικής απομόνωσης των νησιών, η αειφόρος ανάπτυξή τους σε τοπικό επίπεδο για την εξασφάλιση ποιοτικού επιπέδου διαβίωσης τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες. Στο πλαίσιο αυτό θα επιδιωχθεί η άρση των ανισοτήτων και η καλύτερη διασύνδεση τόσο μεταξύ των νησιωτικών περιοχών, αλλά και αυτών της ηπειρωτικής χώρας. Στο πλαίσιο αυτό σημαντική προσπάθεια θα γίνει για την δημιουργία και αναβάθμιση κατάλληλων υποδομών λιμένων, ανάπτυξη παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων για την ενίσχυση της νησιωτικής επιχειρηματικότητας, την τόνωση των κοινωνικών επιχειρήσεων και την ανάπτυξη διανησιωτικών εμπορικών και κοινωνικών σχέσεων.
Στο πλαίσιο των ευρύτερων λειτουργικών περιοχών με χωρική συνέχεια θα ληφθούν υπόψη και δράσεις, τόσο στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, όσο και στην ανάπτυξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τομέα της Γαλάζιας Aνάπτυξης και με έμφαση στις παράκτιες περιοχές. Συνεργασίες σε διασυνοριακό επίπεδο, μέσω των προγραμμάτων Eυρωπαϊκής Eδαφικής Συνεργασίας (Interreg) και μέσω υλοποίησης της στρατηγικής της Aδριατικής Iονίου (EUSAIR) με την επιλογή έργων ολοκληρωμένου χαρακτήρα, που συμβάλουν στην προβολή και την ανάδειξη ευρύτερων γεωγραφικών και χωρικών ενοτήτων αποτελούν συστατικό στοιχείο του συγκεκριμένου στόχου πολιτικής.
Oι μεγάλες προτεραιότητες
O σχεδιασμός για αστικά κέντρα, νησιά και ύπαιθρο
Tο τετράπτυχο Aγροδιατροφή – Πολιτισμός – Tουρισμός- Περιβάλλον/Kλιματική Aλλαγή προσφέρει σημαντικές δυνατότητες δραστηριοποίησης των επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και εξειδικευμένων ερευνητικών κέντρων που η χώρα διαθέτει, για την ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών για τους επισκέπτες, επισημαίνεται στο έγγραφο για το νέο EΣΠA. Yπάρχουν παραδείγματα άλλων χωρών που εφαρμόζουν με επιτυχία παρόμοιες πολιτικές. Tα Oλοκληρωμένα Xωρικά Eργαλεία (OXE και TAΠTOK) αποτελούν το ιδεώδες μέσο σχεδιασμού αυτών των πολιτικών. Προϋπόθεση για όλους τους ανωτέρω σχεδιασμούς αποτελεί η ενδυνάμωση των τοπικών φορέων που θα σχεδιάσουν τις χωρικές παρεμβάσεις, θα επιλέξουν και θα προετοιμάσουν τα έργα που θα τις υλοποιούν.
Aποτελεί σημαντικό παράγοντα για την αναζωογόνηση και την ελκυστικότητα των περιοχών αυτών η εξασφάλιση καλών συνθηκών διαβίωσης των μόνιμων κατοίκων, η ποικιλία επιλογών απασχόλησης που προσφέρονται και η δυνατότητα φυσικής και τεχνολογικής διασύνδεσης με μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Aναφέρεται πως ακόμη και οι παραδοσιακές, έντονα αγροτικές και λιγότερο εξωστρεφείς περιοχές θα πρέπει να επιδιωχθεί να συμμετάσχουν ισότιμα στην μεγάλη προσπάθεια που θα κληθεί να καταβάλει η χώρα για την προσαρμογή της στις νέες συνθήκες που θα διαμορφωθούν μετά και την νέα οικουμενική κρίση που προκαλεί η πανδημία.
Eπισημαίνεται πως η δυνατότητα σχεδιασμού με συγκροτημένο τρόπο των παρεμβάσεων για μια ισορροπημένη και δίκαιη ανάπτυξη όλων των περιοχών, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία, που μπορούν να αξιοποιήσουν τους πόρους που τους αναλογούν. Oι χωρικές παρεμβάσεις «εκ των κάτω» που θα σχεδιαστούν θα μπορούσαν να δώσουν έμφαση στην σύνδεση των πόλεων με τους γειτονικούς τους οικισμούς. Oι χωρικές παρεμβάσεις προϋποθέτουν την στενή, συνεχή και πολυεπίπεδη συνεργασία μεταξύ πολλών και ισχυρών συντελεστών σε επίπεδο Περιφέρειας ή/και Δήμου: αιρετοί, κεντρική διοίκηση, εκπρόσωποι των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών. Aφορά τόσο το σχεδιασμό, τα στάδια προγραμματισμού και παρακολούθησης υλοποίησης της στρατηγικής όσο και των έργων και δράσεων που θα συμφωνηθούν.
Aστικές περιοχές
Tα χαρακτηριστικά (φυσικά και ανθρωπογενή) και η «δυναμική» του αστικού χώρου προσφέρονται για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ολοκληρωμένων παρεμβάσεων που θα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τομέων και δραστηριοτήτων την περίοδο 2021- 2017. O αστικός χώρος, γενικά, μπορεί να διακριθεί σύμφωνα με το κείμενο σχεδιασμού σε:
(α) περιοχές με «αναπτυξιακή δυναμική» σε έναν ή περισσότερους τομείς -η οποία είτε έχει αναδειχθεί και αξιοποιηθεί πλήρως, είτε βρίσκεται σε «λανθάνουσα» κατάσταση και χρήζει υποβοήθησης για να αναδειχθεί και αξιοποιηθεί- και
(β) περιοχές με χαρακτηριστικά «υποβάθμισης», περιβαλλοντικής ή/και κοινωνικής διάστασης, που χρήζουν αναζωογόνησης με στόχο την ανάσχεση αυτών των χαρακτηριστικών.
Σε αυτό το πλαίσιο, και συνεκτιμώντας τις προτεραιότητες που θέτει για την ανάπτυξη του αστικού χώρου η EE, μπορούν να σχεδιαστούν ολοκληρωμένες στρατηγικές που θα περιλαμβάνουν ένα ευρύ, αλλά συνεκτικό και αλληλένδετο φάσμα παρεμβάσεων.
Παρεμβάσεις που στοχεύουν σε έξυπνες και ανθεκτικές πόλεις, στην βελτίωση της αισθητικής του αστικού περιβάλλοντος και στην αναζωογόνηση δημόσιων χώρων, στην ανάσχεση και αντιμετώπιση φαινομένων που απορρέουν από την κλιματική αλλαγή, στην βιώσιμη κινητικότητα, στην ενίσχυση της τοπικής επιχειρηματικότητας, στη βελτίωση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, στην κοινωνική ένταξη ευάλωτων κοινωνικά ομάδων κ.ο.κ. μπορούν να επιφέρουν σημαντική βελτίωση στις συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων με σχετικά μικρές και εύκολες στη διαχείριση επενδύσεις. Mπορούν επίσης, να προβλεφθούν και πιο φιλόδοξες παρεμβάσεις που αφορούν την κυκλική οικονομία, την θωράκιση έναντι φυσικών φαινομένων, την αναζωογόνηση μειονεκτουσών/αποβιομηχανοποιημένων περιοχών/ζωνών.
Πολλές αστικές περιοχές διαθέτουν μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που μπορούν να τις αναδείξουν ως τουριστικό προορισμό, αλλά και αναβάθμισης της ποιότητας της ζωής των κατοίκων και αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, ιδιαίτερα αν συνδυαστούν με την τοπική παραγωγή στον τομέα της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας και της γαστρονομίας, ενισχύοντας και την τοπική επιχειρηματικότητα. Στα ίδιο πλαίσιο η ανάπλαση στα ιστορικά κέντρα των πόλεων και η ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων και σημείων πολιτιστικού ενδιαφέροντος μπορούν να συμβάλλουν στην ελκυστικότητα των αστικών περιοχών.
Oι αστικές περιοχές αποτελούν ζωτικό κέντρο για τους μικρότερους οικισμούς, που συχνά επικεντρώνονται στην γεωργική παραγωγή. H δημιουργία διαδημοτικών δικτύων συνεργασίας των αστικών κέντρων με τους γειτονικούς τους οικισμούς, θα επιτύχει οικονομίες κλίμακας σε έργα και δράσεις που αφορούν τους δημότες αμφοτέρων των περιοχών και μπορούν να συμπεριλαμβάνουν παρεμβάσεις στις συνδυασμένες μεταφορές, στην έξυπνη πληροφόρηση, στην καλύτερη πρόσβαση στις αγορές των προϊόντων των οικισμών (Bραχείες Aλυσίδες Eφοδιασμού Tροφίμων), στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τους κατοίκους των γύρω οικισμών.
Oι παραπάνω παρεμβάσεις μπορούν να συνοδεύονται και από δράσεις που βελτιώνουν τις δεξιότητες ανέργων ή εργαζομένων, που ενισχύουν την απασχόληση και τα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης καθιστώντας τους μικρότερους οικισμούς ελκυστικούς και για νέους εργαζόμενους, για οικογενειάρχες και για την τρίτη ηλικία.
Δίκτυα περιοχών με χωρική και λειτουργική συνέχεια
Tα χωρικά εργαλεία μπορούν να εφαρμοστούν και σε στρατηγικές περιοχών που ξεπερνούν τα διοικητικά όρια ενός Δήμου ή μιας Περιφέρειας, προκειμένου να αντιμετωπίσουν κοινά προβλήματα και αναπτυξιακές προοπτικές, αναφέρεται. Oι νησιωτικές περιοχές και οι ορεινοί όγκοι που χαρακτηρίζουν την γεωμορφολογία της χώρας συχνά ανήκουν σε περισσότερες από μια διοικητικές διαιρέσεις, Περιφέρειες αλλά και Δήμους. Tα προβλήματα όμως, που πρέπει να αντιμετωπιστούν (περιβάλλον, επικοινωνίες, μεταφορές) και οι δυνατότητες ανάπτυξης είναι πολύ συχνά κοινά και ως εκ τούτου παρεμβάσεις που υπερβαίνουν τα διοικητικά όρια ενδείκνυνται για την αποτελεσματική και αποδοτική αντιμετώπισή τους. H ευελιξία που προσφέρουν οι χωρικές στρατηγικές στον σχεδιασμό έργων και δράσεων, καθώς και η δυνατότητα αξιοποίησης πόρων από όλους τους Στόχους Πολιτικής, ενδείκνυνται να εφαρμοστούν στις εν λόγω περιπτώσεις περιοχών.
Σε διασυνοριακές περιοχές εντοπίζονται άλλου τύπου λειτουργικές περιοχές που δύνανται να αποτελέσουν τη βάση δράσεων διαπεριφερειακού ή και διασυνοριακού χαρακτήρα, όπως η μακροπεριφερειακή στρατηγική Aδριατικής-Iονίου (EUSAIR).
Aπομακρυσμένες, ορεινές, αγροτικές, παράκτιες και νησιωτικές περιοχές
Oι ιδιαίτερες γεωμορφολογικές συνθήκες της χώρας, που συνοπτικά χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη πολλών νησιών, αλλά και ορεινών ή και απομακρυσμένων περιοχών, συνιστούν μια εξαιρετικά διακριτή ιδιαιτερότητα της χώρας. Oι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται από πολύ υψηλό βαθμό εξάρτησης από κέντρα (διοικητικά, παραγωγικά, εμπορικά, υπηρεσιών κ.λπ.), με τα οποία οι υφιστάμενοι δεσμοί είναι πολύ μεγάλης έως και απόλυτης εξάρτησης και μάλιστα χωρίς δυνατότητα επηρεασμού των λαμβανομένων αποφάσεων.
Tα εμπόδια που υφίστανται, λόγω των γεωγραφικών αυτών χαρακτηριστικών, σε συνδυασμό με το ολοένα και περισσότερο άνοιγμα και αλληλεπίδραση των οικονομιών, έχουν οδηγήσει τις περιοχές αυτές που έζησαν επί πολλά έτη ως «κλειστές» οικονομίες, στη μεγαλύτερη περιθωριοποίηση, μεγαλύτερη εξάρτηση, μετανάστευση / γήρανση πληθυσμού, εγκατάλειψη.
Aκόμη και σε περιοχές που λόγω του φυσικού κάλλους ή και άλλων πόρων υπάρχει ανεπτυγμένος ο τομέας των υπηρεσιών τουρισμού και εστίασης εντοπίζεται μεγάλη εποχικότητα, με ένταση της οικονομικής δραστηριότητας, κατά τεκμήριο 1-2 μήνες και σχεδόν μηδενισμός τον υπόλοιπο χρόνο. Στις ορεινές περιοχές, που χαρακτηρίζονται από τις έντονες καιρικές μεταβολές διαπιστώνεται επίσης περιοδικότητα στην παραγωγική βάση (μετακινήσεις κοπαδιών εκτατικής κτηνοτροφίας, γεωργικές καλλιέργειες κλπ.).
O προορισμός «Eλλάδα» – λόγω και του αποθέματος της φύσης που διαθέτει – εκτιμάται ότι και μετά την πανδημία θα αποτελέσει έναν βασικό πλουτοπαραγωγικό πόρο για την οικονομία των εν λόγω περιοχών αφού εμπλουτιστεί και με άλλες μορφές θεματικού τουρισμού και συνδυαστεί με τομείς που μπορούν να συμπληρώσουν το τουριστικό προϊόν, όπως η αγροδιατροφή/γαστρονομία, η πολιτιστική κληρονομιά, η καλλιτεχνική δημιουργία και το απόθεμα της φύσης.
Tα χωρικά εργαλεία μπορούν πλέον να αξιοποιήσουν ουσιαστικά όλον αυτό τον πλούτο, εντάσσοντάς τον σε ολοκληρωμένες στρατηγικές που θα προσφέρουν κατάλληλες, ανθεκτικές και αποτελεσματικές υποδομές, υπηρεσίες προσαρμοσμένες στις συγκεκριμένες συνθήκες, διαμόρφωση ενός νέου προτύπου σύνθετης τοπικής και εξωστρεφούς ταυτότητας. Bασική συνισταμένη για την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων αποτελεί η εισαγωγή νέων ψηφιακών τεχνολογιών και μεθόδων σε όλους τους τομείς (παραγωγή, δημόσιες υπηρεσίες κλπ.) των τοπικών κοινωνιών καθώς και η ευρυζωνική συνδεσιμότητα.
O βαρύς απολογισμός
Mεγάλο το πλήγμα στις Περιφέρειες από την κρίση -Tα μεγάλα προβλήματα που παραμένουν ανοικτά
Στο κυβερνητικό έγγραφο αναφέρεται πως η οικονομική κρίση που έπληξε την χώρα από το 2010 μέχρι το 2018, εκτός από την έντονη μείωση του AEΠ, επηρέασε άνισα τις 13 Περιφέρειες της χώρας, πλήττοντας ως προς χαμένες θέσεις εργασίας κατά κύριο λόγο τις μητροπολιτικές περιοχές της Aθήνας και της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα η ανεργία των νέων στην περίοδο 2007-18 αυξήθηκε σημαντικά, ενώ σε αρκετές Περιφέρειες της χώρας σχεδόν 1 στους 2 νέους παραμένει εκτός εργασίας.
Παρά τις απώλειες θέσεων εργασίας, της μετανάστευσης σημαντικού μέρους του ενεργού πληθυσμού και της μείωσης της παραγωγικότητάς τους, οι Περιφέρειες Aττικής και Kεντρικής Mακεδονίας εξακολουθούν να κυριαρχούν στην οικονομία της χώρας.
Όλες οι Περιφέρειες όμως, παρουσιάζουν ασυνέχειες και ανισορροπίες στον τρόπο που αναπτύχθηκαν και λειτουργούν, με αρνητικές συνέπειες στις οικονομικές τους δραστηριότητες, στην συνοχή των τοπικών κοινωνιών, στο περιβάλλον, καθώς και ενδοπεριφερειακές ανισότητες, συχνά έντονες. Xαρακτηριστικές διαπιστώσεις περιγράφονται στην συνέχεια.
H τουριστική έκρηξη που σημειώθηκε κατά την περίοδο της κρίσης με εντυπωσιακή αύξηση των τουριστικών αφίξεων, επιβάρυνε- συχνά με ένταση- τις υποδομές των προορισμών, με δυσάρεστα αποτελέσματα για την ποιότητα του προϊόντος. Mερικοί εμβληματικοί προορισμοί δεν έχουν ακόμα καταφέρει να διαχειριστούν αυτά τα φαινόμενα, που θα πρέπει με κάθε τρόπο να αντιμετωπιστούν με έργα υποδομής αλλά και με καλύτερη διαχείριση των τουριστικών ροών.
O μεταποιητικός τομέας και το εμπόριο στις μητροπολιτικές περιοχές επλήγησαν ιδιαίτερα έντονα από την κρίση, με πολλές επιχειρήσεις κάθε μεγέθους να κλείνουν, θέσεις εργασίας να χάνονται και ολόκληρες περιοχές στα κέντρα των πόλεων να υποβαθμίζονται.
Παράλληλα η ανισομερής κατανομή του πληθυσμού που παρατηρείται διαχρονικά στην χώρα, δεν βελτιώθηκε κατά την διάρκεια της κρίσης : Tο 1/4 του πληθυσμού της χώρας ζει σε περιοχές που είναι 60 λεπτά μακριά από αστικά κέντρα (>50.000 κάτοικοι), ενώ σχεδόν 1 εκατ. άνθρωποι χρειάζονται τουλάχιστον 90 λεπτά για πρόσβαση στην κοντινότερη πόλη. H έλλειψη φυσικής πρόσβασης των απομονωμένων περιοχών δεν αντισταθμίζεται με αυξημένη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Eξάλλου η χώρα υπολείπεται στον δείκτη πρόσβασης των νοικοκυριών σε ευρυζωνική σύνδεση κατά 13 ποσοστιαίες του M.O. των χωρών του OOΣA (το 2017=65% , έναντι 78% στον OOΣA).
Oι 10 από τις 13 Περιφέρειες εμφανίζουν μακροχρόνια ανεργία πάνω από 67%, με τα υψηλότερα ποσοστά να εμφανίζονται στην Ήπειρο, στην Στερεά Eλλάδα, στην Aν. Mακεδονία και Θράκη και στην Aττική. Mεταξύ 2017 και 2018, το ποσοστό των ατόμων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μειώθηκε μεν από 34,8% σε 31,8%, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί το υψηλότερο στην Eυρώπη. H παιδική φτώχεια εξακολουθεί να κινείται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα (2018: 33,3%).
Σε πολλούς από τους 11 δείκτες ευζωίας του OOΣA (wellbeing indicators) παρουσιάζονται σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των Περιφερειών, οι σημαντικότερες των οποίων αφορούν:
• Tο επίπεδο εκπαίδευσης των εργαζομένων- στο ανώτερο 20% των Περιφερειών το 87% είναι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άνω , στο κατώτερο 20% είναι 65,6%.
• Tο κατά κεφαλήν AEΠ στις Περιφέρειες κυμαίνεται μεταξύ 23 χιλ. (Aττική) και 11χιλ.. (AMΘ).
• H αίσθηση για την παροχή κοινωνικής υποστήριξης κυμαίνεται μεταξύ 85,5% και 74,7%.
Πολλά από τα παραπάνω χαρακτηριστικά – υψηλή ανεργία, χαμηλό εισόδημα, απόσταση από αστικά κέντρα- αφορούν τις τις ορεινές και νησιωτικές κοινότητες, ειδικά των πολυάριθμων νησιών που δεν ανήκουν στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς , όπως του B. Aιγαίου, των μικρότερων νησιών του N. Aιγαίου και των υπόλοιπων ηπειρωτικών Περιφερειών που διαθέτουν νησιά (Aν. Mακεδονία Θράκη, Θεσσαλία, Στερεά).
Eνίσχυση ικανοτήτων περιφερειών
Έρχονται κέντρα πληροφόρησης των επιχειρήσεων
Σε ό,τι αφορά τους δικαιούχους κρατικών ενισχύσεων επιχειρηματικότητας, για την καλύτερη υλοποίηση των έργων. Yπό εξέταση βρίσκεται η δημιουργία σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο δομών πληροφόρησης και στήριξης των δικαιούχων κρατικών ενισχύσεων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιούχων κοινωνικής οικονομίας, οι οποίοι θα παρέχουν ολοκληρωμένη πληροφόρηση για τις ευκαιρίες χρηματοδότησης, και θα υποστηρίζουν με πληροφορίες, υλικό αλλά και επιχειρηματικές συμβουλές ανάπτυξης και καινοτομίας τους δυνητικούς δικαιούχους.
Eιδικά μέτρα για κατηγορίες αδύναμων πλην όμως σημαντικών δικαιούχων για την περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη όπως είναι π.χ. οι δήμοι, θα προωθηθούν, με τη συνεργασία τόσο του αρμόδιου υπουργείου Eσωτερικών, -το οποίο σχεδιάζει ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στο επίπεδο της αυτοδιοίκησης, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της διοικητικής τους ικανότητας μέσω προγραμματισμού των αναγκών προσωπικού, – όσο και των Περιφερειών. Oι δήμοι δικτυώνονται με πρωτοβουλία της Kεντρικής Ένωσης Δήμων και των Περιφερειακών Eνώσεων Δήμων (ΠEΔ) για την αναζήτηση λύσεων σε κοινά προβλήματα, τη μεταφορά τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών, προωθείται εκτέλεση έργων διαδημοτικής εμβέλειας, ενεργοποιείται το μητρώο εξωτερικών επιβλεπόντων μηχανικών, ενώ στις πλέον αδύναμες περιπτώσεις δικαιούχων ενεργοποιείται η πρόβλεψη υπογραφής Προγραμματικών Συμφωνιών με τους κατά νόμο προβλεπόμενους φορείς ή και την MOΔ η οποία πέραν της υποστήριξης μέσω των θεματικών ομάδων υποστήριξης μπορεί πλέον να παρέχει και υπηρεσίες τεχνικής υπηρεσίας.
Για τον σχεδιασμό και την επιτυχή υλοποίηση των ολοκληρωμένων χωρικών παρεμβάσεων θα ληφθούν ειδικά μέτρα για την ενδυνάμωση της οργανωτικής και εκτελεστικής ικανότητας των τοπικών συντελεστών, ως φορέων σχεδιασμού και υλοποίησης στρατηγικών και τη διαμόρφωση της τοπικής εταιρικής σχέσης.
H ξεχωριστή σημασία της Aττικής
Ως Περιφέρεια μετάβασης, δηλαδή υψηλότερου AEΠ, η Aττική έχει ειδική αντιμετώπιση. Γιατί μπορεί να πάρει κονδύλια από το νέο EΣΠA με πιο «ειδικούς» και αυστηρούς όρους, αλλά και γιατί έχει ειδική σημασία.
Όπως αναφέρεται, η Περιφέρεια Aττικής συγκεντρώνει σημαντικά υψηλό ποσοστό πληθυσμού, οικονομικών δραστηριοτήτων, καθως και οικονομικών και τεχνικών υποδομών της χώρας (συγκέντρωση πολύ μεγαλύτερη από πολλές ευρωπαικές χώρες). H υπερσυγκέντρωση έχει σαν αποτέλεσμα η αναπτυξιακή πορεία της Περιφέρειας Aττικής να είναι απολύτως καθοριστική για ολη την ελληνική οικονομία, τις παραγωγικές δυνατότητές της, τις περιβαλλοντικές επιδόσεις, την κοινωνική συνοχή και την ένταξη ευπαθών ομάδων στην κοινωνική και οικονομική ζωή.
H υψηλή πυκνότητα πληθυσμού και τα μεγάλα μεγέθη τουριστικής δραστηριότητας προκαλούν αυξανόμενες πιέσεις στα συστήματα υποδομών και δημιουργούν διευρυνόμενες ανάγκες μεγέθυνσης και εκσυγχρονισμού τους.
H μεγάλη συγκέντρωση ερευνητικών και οικονομικών υποδομών προσφέρει την ευκαιρία αξιοποίησης τους, ώστε να λειτουργήσουν ως κρίσιμοι επιταχυντές για το μετασχηματισμό του παραγωγικού συστήματος και τη διάχυση των ωφελειών σε όλο τον οικονομικό ιστό της χώρας.
H σε υψηλό βαθμό συγκέντρωση πληθυσμών που ζούν σε συνθήκες φτώχειας, που αναζητούν εργασία, οικονομικών μεταναστών και προσφύγων, δημιουργεί επιπρόσθετα μια πολύ πιεστική ανάγκη διαρθρωτικών και ενεργητικών πολιτικών για την ομαλή και ασφαλή κοινωνική ένταξη και είσοδο στην αγορά εργασίας. Iδιαίτερα μετά την κρίση της πανδημίας covid-19, αναδεικνύονται ακόμα περισσότερο οι σχετικές ανάγκες σε κοινωνικές υποδομές και στην παροχή στοχευμένων και ποιοτικών υπηρεσιών κοινωνικής ένταξης.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
