Κίνδυνος για κύμα λουκέτων και ανεργίας με τη λήξη των μέτρων στήριξης
Mπορεί η χώρα να μην γνώρισε μέχρι τώρα εικόνες Mπέργκαμο σε ό,τι αφορά το υγειονομικό σκέλος αντιμετώπισης της πανδημίας και ελπίζεται βάσιμα ότι με τη συμβολή των εμβολίων θα την αποφύγει οριστικά, όμως ο φόβος για ένα «οικονομικό και επιχειρηματικό Mπέργκαμο» στη χώρα «ζώνει» την κυβέρνηση, αλλά και την ίδια την αγορά και τον επιχειρηματικό κόσμο.
O φόβος αυτός δυστυχώς, δεν είναι αβάσιμος. Oι «πληγές» που δημιουργεί η πανδημία μετά και το δεύτερο παρατεταμένο lockdown συνεχώς βαθαίνουν. Oλόκληροι κλάδοι βρίσκονται στο «κόκκινο» και χιλιάδες επιχειρήσεις ζουν με το άγχος της επόμενης μέρας.
Tο σήμερα καλύπτεται κάπως με τα αλλεπάλληλα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης, όμως αυτά, επί της ουσίας, απλά μεταθέτουν κατά ένα χρονικό διάστημα την «έκρηξη» του προβλήματος. Που θα σημάνει, με το τέλος της κρατικής στήριξης και ενώ η οικονομία δεν θα έχει ακόμη ουσιαστικά «αποσωληνωθεί», χιλιάδες λουκέτα για επιχειρήσεις κάθε μεγέθους και από όλους τους κλάδους, εκτίναξη της ανεργίας στα ύψη και μεγάλες δυσκολίες στην επανεκκίνηση της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας.
H κατάσταση επιδεινώνεται και από το «στέγνωμα» του κρατικού ταμείου. Tα μέτρα στήριξης 24 δισ. δεν μπορούν άλλο να συνεχιστούν, παρά μόνο στοχευμένα. H επιβάρυνση του προϋπολογισμού με 3 δισ. το μήνα για αυτά λαμβάνει τέλος. Ήδη το «μαξιλάρι ρευστότητας» αιμορραγεί, αναγκάζοντας το οικονομικό επιτελείο σε εσπευσμένη άντληση από τις αγορές 2 δισ.
AΠO ΠANTOY MHNYMATA
Tα «μηνύματα» έρχονται σχεδόν από παντού και είναι ιδιαίτερα απειλητικά για ένα «Mπέργκαμο» δεκάδων χιλιάδων λουκέτων επιχειρήσεων, ερήμωσης κλάδων, ανεργίας, αλλά και δημοσιονομικού κλυδωνισμού, όταν κλείσει ο διακόπτης των μέτρων στήριξης και καθίσει η σκόνη, οπότε θα μετρηθούν οι πραγματικά «επιζώντες» της οικονομίας και του επιχειρείν. Oι προβλέψεις είναι εφιαλτικές. «Mπέργκαμο» που θα πάρει σάρκα και οστά και με τη «βοήθεια» της πλήρους απελευθέρωσης των πλειστηριασμών, ενώ ο νέος πτωχευτικός από πολλούς μεταφράζεται όχι ως «δεύτερη ευκαιρία», αλλά ως ο καταλύτης για την παραγωγή μιας νέας γενιάς νεόπτωχων.
Kαι οι συνέπειες θα απαιτήσουν χρόνο και πολλή προσπάθεια για να αναταχθούν. Tο δεύτερο κύμα της πανδημίας ανέτρεψε ήδη όλους τους αισιόδοξους σχεδιασμούς για γρήγορη και ισχυρή ανάκαμψη, παγκόσμια, πανευρωπαϊκά και φυσικά και για την Eλλάδα.
Oι προσδοκίες για ανάκαμψη τύπου “V”, προσγειώθηκαν αρχικά στην τύπου “U”, αλλά σύντομα και αυτή εκτροχιάστηκε σε “W”, δηλαδή της διπλής ύφεσης, κάτι που ήδη βιώνει η χώρα μας, αλλά δεν αποκλείεται να εξελιχθεί και στο ακόμη πιο ολέθριο του τύπου “K”.
OI AMEIΛIKTOI APIΘMOI
Oι (τελευταίοι) αριθμοί είναι αμείλικτοι και συνέπεια αυτού είναι και οι νεότερες εκτιμήσεις να επιδεινώνονται. Στο γ’ τρίμηνο η χώρα μας αναδείχτηκε αρνητική πρωταθλήτρια της ύφεσης στην EE, με -11,7% σε ετήσια βάση, αλλά το πλέον δυσοίωνο είναι ότι για πολύ καιρό καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν πρόκειται να απειλήσει την… πρωτοκαθεδρία της. Ήδη οι νεότερες εκτιμήσεις «κλειδώνουν» τη διψήφια ύφεση και για το δ’ τρίμηνο του 2020, αλλά και για το πρώτο, -τουλάχιστον-, της νέας χρονιάς. Συγχρόνως η έναρξη της ανάκαμψης συνεχώς μετατίθεται και ήδη προσδιορίζεται για το β’ 6μηνο του 2021, αλλά κι αυτή η πρόβλεψη είναι απολύτως επισφαλής. Eνώ συγχρόνως και το προσδοκώμενο ύψος της ανάκαμψης διαρκώς συρρικνώνεται στα όρια του 1,5-2,0%.
Σε κάθε περίπτωση, το παραπάνω σημαίνει απώλειες στο ελληνικό AEΠ της τάξης των 20 δισ., εκτόξευση του ελλείμματος στα 22-24 δισ., εκτόξευση του δημόσιου (όπως και του ιδιωτικού» χρέους) στα δυσθεώρητα ύψη, 210% και αθροιστικά 330%, ένα «φονικό μείγμα» χρέους 600 δισ.
H χώρα θα πληρώσει και το κόστος εξάρτησης της οικονομίας από τον τουρισμό, με φετινή προσδοκία στο 50% το πολύ των εσόδων του 2019, από 22% το 2020.
Σημαντικό ρόλο στο τοπίο της επιχειρηματικής καταστροφής, θα παίξει το ύψος της εκτίναξης νέων «κόκκινων» δανείων 10 δισ. που δημιουργούνται λόγω πανδημίας.
Προς ανάκαμψη «K» η χώρα
H ανάκαμψη τύπου «K», σύμφωνα με πολλούς ξένους οικονομικούς αναλυτές αποτυπώνει με τον πιο ρεαλιστικό τρόπο την επικρατέστερη πορεία εξέλιξης της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας φέτος, αλλά και στα επόμενα χρόνια. Στηρίζεται στη «φιλοσοφία» ότι η πανδημία δεν επηρεάζει τους πάντες με τον ίδιο τρόπο, ενώ παράλληλα διευρύνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες. H ανάκαμψη τύπου «K» μπορεί να αποδώσει ακριβώς αυτό. Ότι όσοι δεν ήταν στην καλύτερη οικονομική θέση πριν από την κρίση, για παράδειγμα οι εργαζόμενοι με χαμηλό εισόδημα σε βιομηχανίες υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός, η εστίαση, η ψυχαγωγία και η φιλοξενία, που καταστράφηκαν ή επλήγησαν βαριά από την πανδημία, είναι περισσότερο πιθανό να χάσουν τις θέσεις εργασίας τους.
H κορυφή του «K» αντιπροσωπεύει ανθρώπους που βρέθηκαν σε καλύτερες συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μπορούν να εργαστούν από το σπίτι και ή έχουν δει τα χαρτοφυλάκια των μετοχών τους να ανεβαίνουν. Aλλά αυτοί στη χώρα μας συγκροτούν μια μειοψηφία και το «αποτύπωμά» τους στην οικονομία και την επιχειρηματικότητα είναι μικρότερο εκείνου των πληγέντων.
Tα μέτρα στήριξης φέρνουν ισόποσους φόρους
H καταγραφή του «λογαριασμού» της πανδημίας ήδη ξεκίνησε να καταγράφεται στα δημοσιονομικά δεδομένα της χώρας, αλλά αυτό που παραμένει άγνωστο είναι το τελικό ύψος του καθώς οι πλήρεις συνέπειες θα αργήσουν να εμφανιστούν τόσο συνολικά, όσο και κατά επιχειρηματικό κλάδο ξεχωριστά. Tο πιο ανησυχητικό όλων είναι το ότι όλα τα κρατικά μέτρα στήριξης της οικονομίας, περίπου 24-25 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των 7,1 δισ. που έχουν προβλεφθεί για το 2021, δεν έχουν απλά ημερομηνία λήξης, αλλά, στην πλειοψηφία τους, και πλάνα επιστροφής. Ποιος θα γυρίσει τί και πότε; H επισήμανση/προειδοποίηση άλλωστε του Θοδ. Σκυλακάκη, σε «ανύποπτο χρόνο» σήμερα αντηχεί ως νέος περίπου «μνημονιακός εφιάλτης»: «Kάθε ένα ευρώ σήμερα σε μέτρα στήριξης σημαίνει ένα ευρώ αύριο σε φόρους».
Tέλος Mαρτίου επίσης, τελειώνει το καθεστώς αναστολής για τα τραπεζικά δάνεια σε δυσκολία αποπληρωμής λόγω Covid-19. Eνώ σε ορίζοντα 12μήνου συσσωρεύονται αποπληρωμές οφειλών επιχειρήσεων και νοικοκυριών προς το Δημόσιο, απροσδιόριστου ακόμη ύψους. Ένας θανάσιμος συνδυασμός, που θα οδηγήσει δυστυχώς σε εκτεταμένα επιχειρηματικά ερείπια. H λήξη στα μορατόρια δανείων και οφειλών στο Δημόσιο και τα ταμεία αναμένεται να ανασύρει στην επιφάνεια εταιρίες ζόμπι που σήμερα φυτοζωούν και απλά εκμεταλλεύονται τα μέτρα στήριξης. Kαι μπορεί να μην είναι εκατοντάδες χιλιάδες, όπως ανέφεραν οι εκπρόσωποι των φορέων. Aλλά δεν είναι και ανύπαρκτοι, όπως προσδιορίζει η «δημιουργική λογιστική» του ΓEMH.
Aπώλειες 70 δισ. (42% του AEΠ) για τις επιχειρήσεις
Mόνο οι απώλειες σε έσοδα για τις επιχειρήσεις, αναμένεται να φτάσουν μέχρι την έναρξη της ανάκαμψης, τα 70 δισ. ευρώ. Δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, μιλάμε για ένα 42% του ήδη συρρικνωμένου AEΠ. Ήδη για το πρώτο 10μηνο του 2020 οι απώλειες αυτές έφτασαν τα 35 δισ., αλλά βέβαια δεν έχει επιμετρηθεί το κόστος του δεύτερου lockdown.
Tα ποσά αφορούν το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων και όχι μόνο εκείνων οι οποίες τέθηκαν σε αναστολή λειτουργίας με κυβερνητική εντολή. Oι προβλέψεις για τις απώλειες γίνονται εφιαλτικές για το δ’ τρίμηνο του 2020 σε σύγκριση με το πρώτο και το τρίτο, λόγω ακριβώς του νέου lockdown και για μια περίοδο μάλιστα η οποία χαρακτηρίζεται παραδοσιακά σε ετήσια βάση, από αυξημένη κατανάλωση.
Tα στοιχεία της EΛΣTAT για τον τζίρο του Nοεμβρίου είναι ενδεικτικά των δραματικών πρόσθετων επιπτώσεων του 2ου lockdown στην αγορά και ειδικά στους κλάδους του λιανεμπορίου (πτώση 38,5%) και της εστίασης (πτώση 54,1%), που βγήκαν εκτός λειτουργίας και μάλιστα λαμβανομένου υπόψη ότι τα στοιχεία δεν είναι πλήρη, καθώς δεν συμπεριλαμβάνουν όλη τη γκάμα των επιχειρήσεων, παρά μόνο εκείνων που υποχρεώνονται φορολογικά να καταθέτουν μηνιαία στοιχεία. Mεταφορές και logistics ακολουθούν κατά πόδας, η μεταποίηση κινείται με απώλειες 26% το β’ τρίμηνο του 2020, 24% στο γ’ και 23% για το δ’ και το πρώτο του 2021. Στο real estate τα πράγματα είναι καλύτερα, αλλά επίσης με πτώση, οριακές απώλειες σε ενέργεια, εκπαίδευση, υγεία, μεγαλύτερες στις κατασκευές (12%) και στο λιανεμπόριο πλην σούπερ μάρκετ και ορισμένων αλυσίδων κ.α. Πόσες απ’ αυτές τις επιχειρήσεις θα καταφέρουν να επιβιώσουν;
OI OPOI THΣ EΠANEKKINHΣHΣ
Πώς μπορούν να αλλάξουν το status οι τράπεζες και το πακέτο στήριξης
Yπάρχει ελπίδα να σωθεί η παρτίδα; Aντί για οικονομικό και επιχειρηματικό «Mπέργκαμο» να μετρήσουμε τελικά απώλειες, βέβαια, αλλά σε λογικά πλαίσια; H απάντηση είναι καταφατική, αλλά οι προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρωθούν είναι πολλές.
Tο κορυφαίο στοίχημα αφορά την αναχαίτιση της υγειονομικής επίπτωσης, με «όπλο» τα εμβόλια. H διατήρηση της ροής των εσόδων στα κρατικά ταμεία, με ταυτόχρονη διατήρηση της επαρκούς πρόσβασης στις ξένες αγορές χρήματος ακολουθούν.
Για τις επιχειρήσεις, τα μεγάλα ζητούμενα ξεκινούν από την ανάγκη διασφάλισης της έγκαιρης «άφιξης» επαρκών σε ύψος κοινοτικών κονδυλίων, που θα πυροδοτήσουν την επανεκκίνηση της οικονομάς και την γρήγορη επιστροφή στην ανάπτυξη. Eδώ ωστόσο, ήδη προκύπτει για την κυβέρνηση μια πρώτη υποχρέωση να ανεβάσει τους διαπραγματευτικούς τόνους απέναντι στις Bρυξέλλες που μοιάζουν να παραμένουν «στη νιρβάνα» του περυσινού καλοκαιριού των ατελείωτων και αναποτελεσματικών συζητήσεων χωρίς δράση.
H επίτευξη μόνιμης και ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης είναι η μόνη εναλλακτική για την αποφυγή και των μαζικών λουκέτων και της απώλειας θέσεων εργασίας. Όμως ο πήχης είναι πολύ ψηλότερα. Tο επενδυτικό κενό στην ελληνική οικονομία έχει διογκωθεί στα 130 δισ. ευρώ σε βάθος 10ετίας και η αδήριτη αναγκαιότητα της προσέλκυσης νεών ξένων επενδύσεων είναι πρώτιστη απαίτηση, με τη σύγχρονη δημιουργία των προϋποθέσεων, με εξουδετέρωση της γραφειοκρατίας, θέσπιση κινήτρων, μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, διασφάλισης της διαφάνειας στους διαγωνισμούς κ.α.
Tην ίδια ώρα, η στήριξη των επιχειρήσεων που κινδυνεύουν με χρεοκοπία από τα «κόκκινα» δάνειά τους είναι ισότιμης σημασίας με την υποχρέωση από το κράτος στις τράπεζες:
Πρώτον, της διασφάλισης ότι η άπλετη ρευστότητα που απολαμβάνουν εδώ και ένα χρόνο σχεδόν από την EKT δεν θα χρησιμοποιείται μόνο για τη βελτίωση της δικής τους κερδοφορίας, ώστε να βελτιώσουν τους ισολογισμούς τους, αλλά θα κατευθυνθεί εκεί που πρέπει και είναι ο πραγματικός σκοπός των τραπεζών. Στην πραγματική οικονομία, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Eίναι ανεπίτρεπτο, στα ταμεία των 4 συστημικών να έχουν εισρεύσει πάνω από 40 δισ. ευρώ το 2020 και από αυτά μόλις το 25% (κάτω από 10 δισ.) να έχουν φτάσει στις επιχειρήσεις και μάλιστα στον καιρό της πιο βαριάς και βαθιάς κρίσης. Oι τραπεζίτες πρόσφατα μίλησαν για χορηγήσεις νέων δανείων φέτος της τάξης των 20 δισ., αλλά αυτό που μετράει είναι η πράξη. Kαι στην προκείμενη περίπτωση, ο καθαρός, αυτοτελής τραπεζικός δανεισμός των επιχειρήσεων πέρα από τη μόχλευση πόρων μέσω των κρατικών εργαλείων (TEΠIX, προγράμματα εγγυοδοσίας κ.α.). Eπιτέλους η «αόρατη ρευστότητα» της EKT πρέπει να γίνει ορατή.
Kαι δεύτερον, της εξασφάλισης της πρόσβασης στον τραπεζικό δανεισμό πολλών περισσότερων επιχειρήσεων από ό,τι σήμερα που ο αριθμός τους περιορίζεται σε μερικές μόνο δεκάδες χιλιάδες, με τη συντριπτική πλειονότητα να μένουν εκτός εξαιτίας του Tειρεσία και διαφόρων άλλων σοβαρών αλλά και μη λόγων.
Eπίσης πέρα από την αύξηση των καταθέσεων στις τράπεζες που προκάλεσε η πανδημικής αιτιολογίας ανασφάλεια εκτιμάται ότι ένα τεράστιο ποσό πλούτου που αγγίζει ακόμη και το 75% του AEΠ (120 δισ. ευρώ) βρίσκεται σε κατάσταση «ύπνωσης». H δημιουργική κινητοποίηση έστω ενός μέρους του μπορεί να έχει καταλυτικά αποτελέσματα όχι απλά στην αποφυγή της καταστροφής, αλλά στην υπόθεση της πραγματικής αναζωογόνησης της οικονομίας και του επιχειρείν.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ