Απαισιόδοξες φαίνεται να είναι οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στη διαδικτυακή έρευνα γνώμης που διεξήγαγε το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, μέσω του κοινωνικού δικτύου Facebook, καθώς το 79,9% των ερωτηθέντων απάντησε ότι η οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία θα διαρκέσει 2 χρόνια.
Η έρευνα που ήταν πολυθεματική έγινε σε δείγμα 4.122 ατόμων το διάστημα μεταξύ 29 Δεκεμβρίου 2020 και 27 Ιανουαρίου 2021. Τα ευρήματα της θα δημοσιευτούν σε διακριτές ενότητες. Η παρούσα δημοσίευση αποτελεί την πρώτη ενότητα σε ερωτήσεις που έγιναν στο σύνολο του δείγματος.
Σκοπός της έρευνας ήταν να αποτυπωθούν οι επιπτώσεις της πανδημικής κρίσης στην οικονομία και την κοινωνία καθώς και οι απόψεις που έχουν διαμορφωθεί τόσο για βασικές πολιτικές επιλογές όσο και για τις μεταβολές που προκαλεί η πανδημία η οποία σε αρκετά ζητήματα φαίνεται πως λειτουργεί σαν ψηφιακός επιταχυντής.
Ένα γενικό συμπέρασμα που θα μπορούσε να εξαχθεί είναι ότι η πανδημία τείνει να πλήττει περισσότερο τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα που έχουν χαμηλότερο εκπαιδευτικό και οικονομικό υπόβαθρο, κάτι που επηρεάζει τόσο τις απόψεις τους τόσο για το υγειονομικό σκέλος της κρίσης όσο και για το οικονομικό, αλλά και σε σχέση με τους μετασχηματισμούς που φαίνεται πως προκαλεί η πανδημική κρίση.
Τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, όπως προκύπτει και από την έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ για το εισόδημα και τις δαπάνες διαβίωσης των νοικοκυριών του 2020 , βρίσκονται σε εξαιρετικά δύσκολη οικονομική κατάσταση για μεγάλο χρονικό διάστημα δεδομένου ότι η ελληνική οικονομία πρόσφατα εξήλθε από τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Με άλλα λόγια δεν πρόλαβαν να ωφεληθούν από την αναπτυξιακή δυναμική της προ covid-19 περιόδου της ελληνικής οικονομίας. Όπως μάλιστα φαίνεται από την έρευνα εισοδήματος η πανδημική κρίση διευρύνει τις ανισότητες.
Κάτι τέτοιο φαίνεται και από τα ευρήματα της παρούσας έρευνας καθώς εκτός από τις ανισότητες που δημιουργεί η κάθε οικονομική κρίση ανεξάρτητα από το αίτιο που την προκαλεί, αυτές φαίνεται πως διευρύνονται και από την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού που αποτελεί μια ακόμα από τις παρενέργειες της υγειονομικής κρίσης στην οικονομία.
Τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα:
• 6 στους 10 ερωτώμενους (62,5%) δήλωσαν πως η ανησυχία για την πανδημία είναι δικαιολογημένη/μάλλον δικαιολογημένη. Από την άλλη μεριά καταγράφηκε ένα υψηλό ποσοστό του δείγματος (36,9%) που δήλωσε πως η ανησυχία για την πανδημία είναι υπερβολική/μάλλον υπερβολική, με τους τελευταίους να συγκεντρώνονται κυρίως στις βαθμίδες χαμηλότερου εκπαιδευτικού επιπέδου, χαμηλότερου εισοδήματος, κατοίκους χωριών, και στους ανέργους.
• Περίπου οι ίδιες διαπιστώσεις ισχύουν και για την πρόθεση των ερωτώμενων να εμβολιαστούν καθώς περίπου οι ίδιοι που δήλωσαν ότι δεν ανησυχούν για την πανδημία δήλωσαν ότι δεν προτίθεται εμβολιαστούν.
• Συγκεκριμένα, σχεδόν 6 στους 10 ερωτώμενους (59,7%) δήλωσαν την πρόθεση τους να εμβολιαστούν, έναντι του 34,4% που δήλωσε πως δεν είναι διατεθειμένο να κάνει το εμβόλιο για τον Covid – 19, ενώ καταγράφεται και ένα σημαντικό ποσοστό (6%) που δεν έχει αποφασίσει ή δεν απάντησε στην ερώτηση.
• Όσον αφορά την επάρκεια των μέτρων στήριξης της οικονομίας που έχει λάβει η κυβέρνηση το 76,1% θεωρεί πως τα μέτρα είναι ανεπαρκή ή μάλλον ανεπαρκή, με τους ανέργους να εμφανίζουν το μεγαλύτερο ποσοστό αρνητικής αξιολόγησης.
• Αντίστοιχα αρνητική είναι η αξιολόγηση σχετικά με τον τρόπο που άνοιξε ο τουρισμός το προηγούμενο καλοκαίρι (76,5%) αλλά και την μέθοδο του click away (71,1%).
• Διάχυτη απαισιοδοξία καταγράφεται σχετικά με τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που προκλήθηκε από την πανδημία καθώς περίπου 8 στους 10 (79,9%) ερωτώμενους θεωρούν ότι η κρίση θα διαρκέσει για τουλάχιστον 2 χρόνια.
• Όσον αφορά τα μέτρα που πρέπει να υιοθετηθούν για την αντιμετώπιση των συνεπειών της υγειονομικής κρίσης στην οικονομία το 42,2% του δείγματος θεωρεί πως τα μέτρα θα πρέπει να στοχεύουν στην τόνωση της κατανάλωσης, το 27,5% σε μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας των επιχειρήσεων, ενώ το 17,4% σε μέτρα αναπτυξιακής πολιτικής.
• Η πανδημική κρίση φαίνεται πως επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας. Από την έρευνα φαίνεται ότι επικρατεί αισιοδοξία αφού το 59,8% του δείγματος θεωρεί ότι οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης θα είναι θετικές. Αυτοί που ανήκουν στις υψηλότερες εισοδηματικά κατηγορίες και έχουν υψηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο είναι περισσότερο αισιόδοξοι. Αντίθετα, φαίνεται ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός ανησυχεί περισσότερο αυτούς που είναι λιγότερο προετοιμασμένοι να προσαρμοστούν σε αυτόν.
• Ωστόσο, παρά την αισιοδοξία που επικρατεί για τον ψηφιακό μετασχηματισμόγενικά, σχεδόν 7 στους 10 (68%) ερωτώμενους πιστεύουν ότι θα μειώσει τις θέσεις εργασίας, με τους ανέργους, τους συνταξιούχους και αυτούς που με χαμηλότερο εκπαιδευτικό υπόβαθρο να είναι πιο απαισιόδοξοι.
• Η πανδημία φαίνεται πως αλλάζει τη συμπεριφορά των ατόμων στις οικονομικές τους συναλλαγές. Σχεδόν 4 στους 10 (36,6%) ερωτώμενους αύξησαν τις ηλεκτρονικές τους αγορές ενώ πάνω από 5 στους 10 (54,7%) αύξησαν τις ηλεκτρονικές τους πληρωμές. Και οι δύο συμπεριφορές φαίνεται να σχετίζονται θετικά με το εκπαιδευτικό επίπεδο και το εισόδημα.
• Η πανδημία φαίνεται επίσης να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε επικοινωνούμε και ψυχαγωγούμαστε. Οι μισοί ερωτώμενοι (49,7%) αποκρίθηκαν ότι αύξησαν τη χρήση εφαρμογών τηλεδιασκέψεων με αυτούς που βρίσκονται στα υψηλότερα εκπαιδευτικά επίπεδα, τους φοιτητές, τους κατοίκους μεγάλων αστικών κέντρων και τους υψηλότερα αμειβόμενους να εμφανίζουν την τάση αυτή πιο έντονα. Αντίστοιχα σχεδόν οι μισοί (46,3%) έχουν αυξήσει τη χρήση εφαρμογών streaming, ειδικά οι νεότεροι σε ηλικία και οι υψηλότερα αμειβόμενοι.
Αναλυτική παρουσίαση – Αποτελέσματα έρευνας
• Ανησυχία για την πανδημία
Η αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης του Covid-19 με τα εκτεταμένα μέτρα περιορισμού και ατομικής προστασίας που υιοθετήθηκαν έχουν μεταβάλει τις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Στην οικονομία οι επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης εκδηλώνονται με την μορφή της βαθιάς ύφεσης επηρεάζοντας αρνητικά την οικονομική κατάσταση των επιχειρήσεων, την απασχόληση και τα δημοσιονομικά μεγέθη. Επιπλέον οι εκτεταμένοι περιορισμοί και τα μέτρα αποστασιοποίησης έχουν επηρεάσει και την κοινωνική και καταναλωτική συμπεριφορά των πολιτών.
Μετά από σχεδόν ένα χρόνο από την εκδήλωση της πανδημικής κρίσης η γνώση που έχει αποκτηθεί σχετικά με τον κορωνοιό με αποκορύφωμα την ανάπτυξη και διάθεση εμβολίων κατά του covid-19 αποτελεί μια εξέλιξη που σε ένα βαθμό δημιουργεί προσδοκίες για επιστροφή στην «κανονικότητα», ενώ μετριάζει και τον φόβο που υπάρχει από το ενδεχόμενο έκθεσης στην νόσο. Από την άλλη μεριά οι παρατεταμένοι περιορισμοί και οι συνεχείς μεταβολές στην ένταση τους είναι προφανές πως έχουν δημιουργήσει ένα αίσθημα κόπωσης το οποίο κυρίως εκδηλώνεται με την χαλάρωση που παρατηρείται ως προς την συμμόρφωση στα μέτρα περιορισμού.
Αυτό φαίνεται και από τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή η ανησυχία για την πανδημία από τους ερωτώμενους στην έρευνα.
Η πλειοψηφία του δείγματος θεωρεί δικαιολογημένη ή μάλλον δικαιολογημένη την ανησυχία που υπάρχει για την πανδημία κάτι που αντανακλάται και στην πρόθεση του να εμβολιαστεί. Ωστόσο καταγράφεται και ένα υψηλό ποσοστό του δείγματος το οποίο θεωρεί πως η ανησυχία για την πανδημία είναι υπερβολική ή μάλλον υπερβολική.
Συγκεκριμένα το 45,6% του δείγματος θεωρεί πως η ανησυχία για την πανδημία είναι δικαιολογημένη, ενώ το 16,9% θεωρεί πως είναι μάλλον δικαιολογημένη. Από την άλλη μεριά το 19,1% του δείγματος θεωρεί πως η ανησυχία για την πανδημία είναι μάλλον υπερβολική, ενώ το 17,8% θεωρεί πως είναι υπερβολική