Η τραγική κατάσταση της ρευστότητας στα κρατικά ταμεία έχει οδηγήσει την υπηρεσιακή Κυβέρνηση σε κατάσταση απόγνωσης. Σε πρώτη φάση το υπουργείο Οικονομικών εξετάζει δύο βασικά σενάρια για τη διατήρηση μιας ελάχιστης ρευστότητας στα Ταμεία του Δημοσίου. Το πρώτο θέλει το δανεισμό ποσού ύψους 2-3 δισ. ευρώ από τα χρήματα που έχει διαθέσιμα το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (TXΣ) και προορίζονται για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Το εναλλακτικό σενάριο είναι η αύξηση του όγκου των εντόκων γραμματίων που εκδίδει δύο φορές το μήνα το ελληνικό Δημόσιο. Η λύση αυτή βασίζεται στο ότι τις επόμενες μέρες το πρώτο σκέλος της ανακεφαλαιοποίησης των εμπορικών τραπεζών θα έχει ολοκληρωθεί και πλέον θα είναι πιο ικανές να δανείζουν (μέσω των εντόκων) το ελληνικό δημόσιο για ένα μικρό διάστημα που θα απαιτηθεί μέχρι να συνεχιστεί η χρηματοδότηση της οικονομίας από το πρόγραμμα οικονομικής στήριξης.
Το σχέδιο αυτό όμως πάσχει στο σημείο ότι οι εμπορικές τράπεζες θα έχουν ακόμη μεγαλύτερες υποχρεώσεις να αγοράζουν έντοκα του δημοσίου και ακόμη μικρότερες δυνατότητες για τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.
Ήδη τα ταμιακά διαθέσιμα του Δημοσίου υποφέρουν από την περικοπή κατά 1 δισ. ευρώ της δόσης της 11ης Μαΐου. Ως γνωστό από τα αρχικά 5,2 δισ. ευρώ εγκρίθηκαν μόνο τα 4,2 δισ. ευρώ για την κάλυψη των αναγκών εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους και περικόπηκαν τα χρήματα που προορίζονταν για να καλύψουν το πρωτογενές έλλειμμα του προϋπολογισμού δηλαδή μισθούς συντάξεις και επιχορηγήσεις.
Το σχέδιο εκτάκτου ανάγκης εκπονείται με βάση τρία αρνητικά δεδομένα. Την εξάντληση των ταμιακών διαθεσίμων μέχρι και το τέλος του Ιουνίου, την – καταγεγραμμένη πλέον- μεγάλη υστέρηση των εσόδων και την καθυστέρηση εκταμίευσης της επόμενης δόσης του δανείου η οποία θα εξαρτηθεί και από τις διαπραγματεύσεις που θα πρέπει να κάνει η επόμενη κυβέρνηση.
Υστέρηση εσόδων
Ειδικά η υστέρηση των εσόδων αυξάνει ακόμη περισσότερο το δημόσιο έλλειμμα και κατά συνέπεια δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερες ανάγκες δανεισμού. Η αρχική εκτίμηση για υστέρηση κοντά στο 25% το Μάιο σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του 2011 αναθεωρείται και πλέον η εκτίμηση είναι η υστέρηση μπορεί να φτάσει ή και να ξεπεράσει το 30% για το Μάιο. Οι απώλειες αφορούν όχι μόνο το φόρο εισοδήματος, αλλά και κυρίως το ΦΠΑ ο οποίος σύμφωνα με εκτιμήσεις έχεις υστέρηση πάνω από 20%.
Σε ό,τι αφορά τον Ιούνιο υπάρχει παρόμοια πρόβλεψη για την πορεία των εσόδων δεδομένου ότι οι εκλογές γίνονται στα μέσα του επόμενου μήνα και κατά συνέπεια δεν υπάρχει καμία σοβαρή προσδοκία ανάκαμψης. Πολύ περισσότερο αφού το υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να δώσει παράταση και στην προθεσμία υποβολής των φορολογικών δηλώσεων η οποία λήγει την Παρασκευή 15/6 δηλαδή πριν τις εκλογές, αλλά και για τη ρύθμιση των ληξιπρόθεσμων η οποία λήγει στο τέλος Μαΐου.
Τις επόμενες μέρες ο υπουργός Οικονομικών, Γιώργος Ζανιάς θα συναντηθεί με όλες τις φορολογικές αρχές ώστε να επιταχυνθεί όπου και όποτε είναι αυτό δυνατό η είσπραξη των δημοσίων εσόδων, μέσω της αποστολής σε πρώτη φάση των εκκαθαριστικών του ΕΤΑΚ για το 2009 και σταδιακά του ΦΑΠ για το 2011 και το 2012.
Η επόμενη δόση
Η δεύτερη δυσμενής παραδοχή είναι ότι η επόμενη δόση του δανείου από ΕΕ και ΔΝΤ ακόμη και αν δοθεί στην ώρα της θα καλύψει τις ανάγκες χρηματοδότησης του χρέους και όχι το πρωτογενές έλλειμμα.
Μετά και την προχθεσινή σύνοδο κορυφής οι Ευρωπαίοι εταίροι μας κατέστησαν σαφές ότι χωρίς την υλοποίηση των δεσμεύσεων του δευτέρου μνημονίου δεν υπάρχει περίπτωση για συνέχιση της χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας από την ΕΕ και το ΔΝΤ.
Αμέσως μετά τις εκλογές θα υπάρξει επίσκεψη της τρόικας με στόχο την οριστικοποίηση των μέτρων για το 2013-2014 και ίσως και το 2015 αν τελικά εγκριθεί και από τις δύο πλευρές η επιμήκυνση της διάρκειας του προγράμματος και συμφωνηθεί η επιπλέον χρηματοδότηση του ελλείμματος.
Αν υποτεθεί ότι μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου θα σχηματιστεί κυβέρνηση η οποία θα είναι πρόθυμη να διαπραγματευτεί με τους δανειστές αυτό θα γίνει όχι νωρίτερα από τις 20-25 Ιουλίου. Εκτός από τη διαπραγμάτευση των μέτρων θα πρέπει να γίνει και η τακτική επιθεώρηση για την πρόοδο υλοποίησης των μέτρων τα οποία έχουν ήδη υιοθετηθεί.
Η εκταμίευση της επόμενης δόσης η οποία είναι δυνατό να υπερβαίνει και τα 30 δισ. με δεδομένο ότι θα περιέχει και τα 6,3 δισ. ευρώ που θα πρέπει να αποπληρωθούν σε ιδιώτες είναι δεδομένο ότι θα καθυστερήσει. Με δεδομένο όμως ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να καλύψει της ανάγκες της θα δημιουργηθεί ένα έλλειμμα χρηματοδότησης το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί είτε από περισσότερα έντοκα είτε από τα κεφάλαια του ΤΧΣ.
Άτυπη στάση πληρωμών από το Δημόσιο
Η άτυπη στάση πληρωμών η οποία έχει κηρυχθεί με στόχο την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων του τριμήνου έχει κάνει φανερές τις επιπτώσεις της.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πρόβλημα χρηματοδότησης των δημοσίων νοσοκομείων προς τους προμηθευτές τους με τελευταία περιστατικά στο Τζάνειο νοσοκομείο Πειραιά και το Δημοκρίτειο Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης τα οποία κινδύνεψαν να μην μπορούν να καλύψουν βασικά αναλώσιμα είδη, ενώ και στους ΟΤΑ εξελίσσεται αυτό το διάστημα ένα θρίλερ με συμβάσεις εργαζομένων οι οποίες λήγουν και κανείς δεν ξέρει πιο θα είναι το μέλλον τους.
Σημαντική είναι επίσης και η επίπτωση στο πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το οποίο με βάση τα στοιχεία του προϋπολογισμού έχει μεγάλη υστέρηση στις πληρωμές σε σύγκριση με τον 2011, ενώ υπολείπονται κατά 50% σε σύγκριση ακόμη και με το στόχο του αναθεωρημένου προϋπολογισμού.
Στο υπουργείο Οικονομικών δείχνουν να ανησυχούν και για την πορεία του ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας η οποία επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα, λόγω και του εκλογικού κύκλου ο οποίος μετά και τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση αναμένεται να διαρκέσει περίπου 5 μήνες, αφαιρώντας πολύτιμο χρόνο από τις προσπάθειες για δημοσιονομική προσαρμογή.
Οι τελικές αποφάσεις θα κριθούν φυσικά από την ύφεση της οικονομίας (που μπορεί να φτάσει φέτος στο 5,3% έναντι πρόβλεψης για 4,7%) και τις επιπτώσεις που θα έχει στην πραγματική οικονομία και κατ’ επέκταση στα δημόσια έσοδα.
Τα έσοδα «θύμα» των εκλογών
Σύμφωνα με πληροφορίες η εικόνα των δημοσίων εσόδων έχει πέσει θύμα του εκλογικού κύκλου. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, σε έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους επισημαίνεται αναθεώρηση του στόχου των εσόδων κατά 1,36 δισ. ευρώ επί του στόχου για έσοδα ύψους 51,4 δισ. ευρώ που προέβλεπε ο αναθεωρημένος προϋπολογισμός του περασμένου Φεβρουάριου.
Στη βασική του επιχειρηματολογία το κείμενο περιλαμβάνει αναμενόμενη υστέρηση 300 εκατ. ευρώ από το φόρο φυσικών προσώπων 231 εκατ. ευρώ από τη φορολογία κεφαλαίου 275 εκατ. ευρώ από φόρο παρελθόντων ετών (ληξιπρόθεσμα) 209 εκατ. ευρώ από φόρο συναλλαγών και τέλος την υστέρηση ύψους 230 εκατ. ευρώ από τα αναμενόμενα έσοδα από την εκχώρηση δικαιωμάτων του δημοσίου, λόγω της αναβολής της ανανέωσης της σύμβασης του Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών “Ελ Βενιζέλος”.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΓΛΚ, οι βασικές αιτίες που οδηγούν στον αναπόφευκτο εκτροχιασμό του προϋπολογισμού είναι τα μέτρα που ελήφθησαν και προκάλεσαν μεγάλες κοινωνικές αναταράξεις, όπως οι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις και η αύξηση της φορολογίας. Αναφέρεται ότι επέφεραν σημαντική μείωση στην κατανάλωση και μείωσαν δραματικά τις εισπράξεις από τους έμμεσους φόρους.
