Στη μέγγενη μιας σφοδρής αντιπαράθεσης μεταξύ ΕΕ και ΔΝΤ για την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, με την Ελλάδα να ξαναβρίσκεται στο επίκεντρο των σεναρίων, συνειδητοποιεί ότι βρίσκεται ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς.
Οι ευρωπαϊκές ανησυχίες, καθώς και οι δυσμενείς προβλέψεις των οίκων και των αναλυτών για την πορεία της Ελλάδας εν μέσω της επιδεινούμενης συνολικής ευρωπαϊκής κρίσης, βρίσκονται και πάλι στο απόγειο.
Αλλά και με το ταυτόχρονο «αγκάθι» των συνομιλιών με την «αγριεμένη» τρόικα για την κατάρτιση του πακέτου των μέτρων των 14,6 δισ. ευρώ, πρόσθετων για φέτος και τη διετία 2013-14, ο πρωθυπουργός εισήλθε ήδη στην πρώτη μεγάλη προσωπική του δοκιμασία. Ψάχνοντας την επιτυχή και ει δυνατόν πιο ανώδυνη διέξοδο για τη χώρα.
Οι εξελίξεις στην ευρωζώνη αποτελούν τον αστάθμητο παράγοντα που προβληματίζει τον πρωθυπουργό. Τα μηνύματα που έλαβε από τις πολλές συνομιλίες του με τους επικεφαλής αξιωματούχους των Βρυξελών (Μπαρόζο, κατ’ ιδίαν), της ΕΚΤ (Ντράγκι), αλλά και του ΔΝΤ (Λαγκάρντ), αλλά και οι εξαντλητικές αναλύσεις που γίνονται στο Μαξίμου για τις δυσμενείς ευρωπαϊκές εξελίξεις, τον οδήγησαν σε τέσσερα βασικά συμπεράσματα:
Πρώτον, η ελληνική διάσωση βρίσκεται στο επίκεντρο μιας σοβαρής αντιπαράθεσης μεταξύ ΔΝΤ και ΕΕ. Κυρίως για το ρόλο της ΕΚΤ, για την οποία το ΔΝΤ πιέζει να αποδεχτεί απώλειες από τα ελληνικά ομόλογα που κατέχει, τονίζοντας ότι αν αυτό δεν συμβεί τίθεται σε αμφιβολία η συνολική προσπάθεια διάσωσης της Ισπανίας και της Ιταλίας.
Το ΔΝΤ ζητάει ουσιαστικά νέα αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, που θα απομακρύνει τα σενάρια εξόδου της χώρας μας από την ευρωζώνη, -ενδεικτικά, χθες η Citi ανέβασε τον κίνδυνο στο 90% για τους επόμενους 12 μήνες-, και θα βοηθήσει στην αποκλιμάκωση του κόστους δανεισμού των δυο άλλων χωρών, που ήδη βρίσκονται «στο κόκκινο».
Δεύτερον, την ίδια ώρα η πλευρά του ΔΝΤ πιέζει ασφυκτικά για την επίτευξη και του ποσοστιαίου στόχου του ελληνικού ελλείμματος για το 2012, στο 7,1% όπως έχει συμφωνηθεί, ανεξαρτήτως ύφεσης. Δεν αρκείται στον ονομαστικό στόχο του περιορισμού του ελλείμματος στα 14,9 δισ. ευρώ.
Στο πλαίσιο του ρήγματος ΔΝΤ – Βρυξελών, προβάλει και η απειλή της κ. Λαγκάρντ ακόμα και για αποχώρηση από το ελληνικό πρόγραμμα, αν δεν υιοθετηθούν επαρκείς διορθωτικές αλλαγές σ’ αυτό.
Αυτές όμως θα δημιουργήσουν πρόσθετο πολιτικό και κοινωνικό κόστος στην Ελλάδα, καθώς εμπεριέχουν τις αθρόες απολύσεις στο στενό δημόσιο τομέα και την κατάργηση κάθε δημόσιου «στεγανού» στις υπό αποκρατικοποίηση ΔΕΚΟ και επιχειρήσεις. Ενώ επ’ ουδενί δεν εγγυώνται την αναστροφή της ύφεσης.
Για τα παραπάνω ο κ. Σαμαράς έλαβε το πρώτο, -«διπλωματικό» είναι αλήθεια- μήνυμα από την τηλεφωνική επικοινωνία που είχε στα τέλη της περασμένης εβδομάδας με την Κρ. Λαγάκρντ.
Το επιβεβαίωσε όμως, με δραματικό τρόπο κατά τη χθεσινή του συνάντηση με τον Ζοσέ Μπαρόζο. «Μόνο σε εμάς μπορείς να υπολογίζεις με σιγουριά» ήταν τα λόγια του Πορτογάλου επικεφαλής της Κομισιόν. «Αλλά μην ξεχνάς, ότι κι εμείς είμαστε υπόλογοι σε 26 ακόμα κυβερνήσεις. Επομένως, πρέπει να βοηθήσετε κι εσείς» ήταν τα λόγια του. Με αυστηρή εφαρμογή του προγράμματος που έχει συμφωνηθεί.
Τρίτον, την ώρα που η ευρωζώνη «φλέγεται», η γερμανική απραξία και ακινησία είναι εντυπωσιακή. Το Βερολίνο αδιαφορεί για την εφαρμογή των αποφάσεων της τελευταίας Συνόδου Κορυφής.
Ολάντ, Μόντι και Ραχόι ζουν στην κυριολεξία «το μαρτύριο της σταγόνας», αλλά οι Μέρκελ και Σόιμπλε ξεκίνησαν επιδεικτικά τις καλοκαιρινές διακοπές τους. Αφήνοντας με την έλλειψη πρωτοβουλιών, χώρο στις αγορές για να επιτεθούν στην ευρωζώνη και να κερδοσκοπήσουν, επενδύοντας ακριβώς σ’ αυτό. Την παράταση της αστάθειας στην ευρωζώνη.
Τέταρτον, ο πρωθυπουργός αρχίζει να συνειδητοποιεί πως η συνεχιζόμενη αντιπαράθεση Βορρά – Νότου για το σχέδιο αντιμετώπισης της ευρωκρίσης, μπορεί να έχει παράπλευρη απώλεια την Ελλάδα.
Το έχει επισημάνει και ο Ευ. Βενιζέλος, βάζοντας και τη διάσταση της κόντρας συντηρητικών – σοσιαλιστών, κάτι στο οποίο ο κ. Σαμαράς δεν συμφωνεί πλήρως, καθώς θεωρεί πως τα όρια έχον καταργηθεί. Όμως η πιθανότητα η Ελλάδα να έχει επιλεγεί ως η «Ιφιγένεια» της συνολικής διάσωσης της (υπόλοιπης) ευρωζώνης δεν είναι πλέον καθόλου μικρή, στο μυαλό τουλάχιστον του Έλληνα πρωθυπουργού.
Δραματικά μηνύματα από τις επαφές
Το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής και μόλις ανακοινώθηκε η απόφαση της ΕΚΤ να σταματήσει προσωρινά την αποδοχή ελληνικών ομολόγων ως εγγυήσεις για τον δανεισμό των ελληνικών τραπεζών, ο Γιώργος Προβόπουλος έκανε το αυτονόητο.
Τηλεφώνησε στον Μ. Ντράγκι. «Γιατί έτσι ξαφνικά;» τον ρώτησε, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες της DEALnews. «Κοίταξε, το πρόγραμμα της Ελλάδας έχει εκτροχιαστεί και πρέπει να επανέλθει. Στο μεταξύ όμως, η ΕΚΤ πρέπει αν αυτοπροστατευτεί» του απάντησε ο κεντρικός ευρωπαίος τραπεζίτης. Σε άλλη περίπτωση ο κ. Προβόπουλος μπορεί να συνέχιζε την κουβέντα στα… «γαλλικά». Πόσω μάλλον ο Α. Σαμαράς που ακολούθησε στις κλήσεις από Αθήνα στο τηλέφωνο του Ντράγκι. Όμως ο κυνισμός του επικεφαλής της ΕΚΤ εξέπληξε και τους δυο.
«Το κάνουμε για να σας πιέσουμε, ”να σας βάλουμε το μαχαίρι στο λαιμό” μήπως και καταλάβετε ότι με ημίμετρα και συνεχείς αναβολές αποτέλεσμα δεν βγαίνει για κανέναν» ήταν η αποκωδικοποίηση. Ο εκβιασμός πεντακάθαρος. Αλλά και η αδυναμία επαρκούς απάντησης από την ελληνική πλευρά, που επανειλημμένα έχει συλληφθεί ασυνεπής στις δεσμεύσεις της, επίσης εμφανής.
Από τη χθεσινή συνάντησή του με τον πρόεδρο της Κομισιόν, ο πρωθυπουργός αντελήφθη πήρε ένα ενθαρρυντικό, όσο όμως και ένα δυσοίωνο μήνυμα. Καταρχήν ότι «η ΕΕ είναι εδώ» για να βοηθήσει την Ελλάδα και δεν προτίθεται να την εγκαταλείψει. Και ότι αναγνωρίζει τις θυσίες των Ελλήνων και τις αστοχίες του προγράμματος. Και ακόμα την ειλικρινή διάθεση της νέας κυβέρνησης.
Όμως ταυτόχρονα και το ότι όλα αυτά δεν αρκούν. Χρειάζονται πράξεις για να αποδεικνύουν τη διάθεση της Ελλάδας να παραμείνει στην ευρωζώνη. Δηλαδή, ευρείας κλίμακας αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Που ξεκινούν από τη λειτουργία του κράτους, του οποίου ζητείται η πέραν κάθε ορίου μείωση του κόστους λειτουργίας του. Επεκτείνονται στην τάχιστη προώθηση των αποκρατικοποιήσεων που ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει. Και καταλήγουν στην καθιέρωση ενός νέου πλαισίου για τη λειτουργία των αγορών αφενός και των εργασιακών σχέσεων αφετέρου, που όμως να γίνει πράξη.
Δεν υπάρχει άλλος χρόνος
Η αρνητική πρώτη αξιολόγηση της τρόικας για την πορεία του ελληνικού προγράμματος είναι δεδομένη. Ωστόσο η επιλογή των ιθυνόντων της είναι να δοθεί «διορθωτικός χρόνος» περίπου έξι εβδομάδων στην νέα κυβέρνηση. Η οριστική αξιολόγηση μετατίθεται για τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Αυτό από μόνο σημαίνει πολλά και τίποτα. Πολλά διότι η κυβέρνηση έχει την «ευχέρεια» να προχωρήσει σε ριζικές κινήσεις και να ανατρέψει το κλίμα. Όμως το μήνυμα των Βρυξελών είναι σαφές: «Ή επιλέγετε να υπερβείτε τις συντεχνιακές παγίδες και θα συρρικνώσετε αποφασιστικά τις κρατικές δαπάνες ή θα αρκεστείτε στην ψευτοδιαχείριση της κατάστασης και των ελλειμμάτων, μέσω φοροεισπρακτικών μέτρων και οριζόντιων περικοπών».
Σε κάθε περίπτωση οι Βρυξέλες θα στηρίξουν το δρόμο που θα επιλέξει η Αθήνα. Όμως στη δεύτερη περίπτωση, εκτιμούν ότι θα παραταθεί, αλλά στη συνέχεια και θα μεγεθυνθεί το αδιέξοδο της ελληνικής οικονομίας. Η διαφορά όμως θα είναι στο ότι η ευθύνη της αποτυχίας θα έχει πλέον μετακυληθεί ολοκληρωτικά στην Αθήνα.
Ο κ. Μπαρόζο ήταν σαφέστερος χθες προς τον Έλληνα πρωθυπουργό: «πρέπει να μπορώ να υπερασπιστώ την ελληνική υπόθεση και στο κολέγιο των επιτρόπων και στους ”σκληρούς” ηγέτες» του είπε, απηχώντας το δύσκολο έως και δραματικό κλίμα για την Ελλάδα στην έδρα της Κομισιόν αλλά και τις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Με απλά λόγια, όπως αναφέρει και καλά πληροφορημένη κυβερνητική πηγή στη DEALnews «οι Βρυξέλες ζητούν αποδείξεις και όχι άλλες εξαγγελίες. Ζητούν έναρξη των αποκρατικοποιήσεων μέσα στον Αύγουστο. Άμεση και πλήρη άρση των εμποδίων στην απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων. Πλήρη απελευθέρωση όλων των επιμέρους αγορών.
Υλοποίηση των προτάσεων της task force για τη γραφειοκρατία, τις κρατικές δομές, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, την αναμόρφωση της τοπικής αυτοδιοίκησης κ.α. Φορολογική μεταρρύθμιση τώρα. Και πάνω απ’ όλα, πολύ γρήγορα, πολύ λιγότερο και πολύ πιο αποτελεσματικό κράτος.
Κατά την ίδια πηγή, η κυβέρνηση και οι εταίροι της βρίσκονται ενώπιον ιστοριών ευθυνών. Κάθε νέα χρηματοδότηση μέχρι την αξιολόγηση της τρόικας και την συμφωνία για την επικαιροποίηση του οικονομικού προγράμματος αποκλείεται. Ούτε λόγος βέβαια επίσης, μέχρι τότε, για επιμήκυνση της δημοσιονομικής προσαρμογής και ελάφρυνση του προγράμματος.
Υπάρχει ενδιάμεσος χρόνος ενάμιση μήνα σχεδόν. Όμως παράλληλα, αδυνατίζει δραματικά η πολυδιαφημισμένη θεωρία των τριών κυβερνητικών εταίρων για «ισοδύναμα μέτρα». Αποδεικνύεται λάθος. Κατά την τρόικα και ειδικά τις Βρυξέλες, υποκρύπτουν αδυναμία, -ίσως και μη πρόθεση-, της κυβέρνησης να τα βάλει με τις πανίσχυρες ελληνικές συντεχνίες.
Αλλά η εγκατάλειψη αυτής της θεωρίας, σημαίνει αποφασιστικές ρήξεις με παραδοσιακές δομές στο ελληνικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα σε χρόνο μηδέν. Σε συνδυασμό δε με την προσωρινή έστω απώλεια του «όπλου» της επαναδιαπραγμάτευσης ενδέχεται να οδηγήσουν σε τάχιστη απώλεια στήριξης της κυβέρνησης από την πλειοψηφία που την εξέλεξε. Ίσως ακόμα και από τη Βουλή, όπου πολλοί βουλευτές διαλαλούν ότι δεν πρόκειται να ξαναψηφίσουν οριζόντιες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις κ.ο.κ., δυσχεραίνοντας εν τω γεννάσθαι κάθε διάθεση της κυβέρνησης για αποφασιστικές κινήσεις.
Σ’ όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και η προχθεσινή «βόμβα» Ρουμελιώτη, ότι το ΔΝΤ γνώριζε εξαρχής ότι το οικονομικό πρόγραμμα για την Ελλάδα θα αποτύγχανε. Επιβεβαιώνοντας την καχυποψία πολλών στην Αθήνα για τη θεωρία του ελληνικού πειραματόζωου». Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό κλίμα, το ερώτημα αν η κυβέρνηση και οι τρεις αρχηγοί θα αντέξουν μια τέτοια δοκιμασία δεν μπορεί επί του παρόντος να απαντηθεί με ασφάλεια.
Επιβίωση μέχρι τον Σεπτέμβριο
Η Ελλάδα πρέπει να βρει τρόπους οικονομικής επιβίωσης μέχρι τον Σεπτέμβριο. Ο κ. Σαμαράς ελπίζει ότι μέσα από τις προσωπικές συναντήσεις που θα έχει νωρίτερα με τους κορυφαίους ομολόγους του θα βρει το κανάλι που θα οδηγήσει τελικά στο «ξέφωτο» της επαναδιαπραγμάτευσης. Αλλά αυτό είναι θέμα κεντρικού πολιτικών χειρισμών και αφορά αποκλειστικά τον ίδιο.
Ο Μπαρόζο τον διαβεβαίωσε, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι η επιμήκυνση είναι εντός πλαισίου, αλλά ανεπίκαιρη. Επίσης, οι πληροφορίες που φτάνουν στην Αθήνα, μιλούν για σχεδόν βέβαιο τρίτο πακέτο διάσωσης, ύψους 40 – 50 δισ. ευρώ, ώστε σε συνδυασμό με την εφαρμογή και για Την Ελλάδα της απόφασης για Ισπανία και Ιταλία, θα οδηγήσει σε ασφαλή διαχείριση τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Αυτά όμως κι αν είναι που δεν πρόκειται να ανακοινωθούν πριν από τον Δεκέμβριο, ακόμα κι αν έχουν ωριμάσει στα ευρωπαϊκά τουλάχιστον κέντρα αποφάσεων.
Άρα η πολιτική θέση της κυβέρνησης στο εσωτερικό εξ αντικειμένου θα αδυνατίσει. Ο στόχος του κ. Σαμαρά είναι η παραμονή των τριών κυβερνητικών εταίρων προσηλωμένων στον αρχικό στόχο.
Παράλληλα όμως, η χώρα πρέπει να επιβιώσει οικονομικά. Πέραν του ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, όπου θα διοχετεύονταν τα 24 περίπου δισ. ευρώ από τις 31,3 της υπό αναστολή εκταμίευσης δόσης, θα καθυστερήσει δραματικά, με τις γνωστές συνέπειες (ανασφάλεια τραπεζών ίσον ασφυξία στην αγορά), καθίσταται επισφαλής η αποπληρωμή του ομολόγου προς την ΕΚΤ στις 20 Αυγούστου (3,1 δισ. ευρώ) και φυσικά η πληρωμή των πάγιων υποχρεώσεων του δημοσίου, καθώς τα ταμειακά διαθέσιμα εξαντλούνται στο τέλος του επόμενου μήνα. Στο μεταξύ τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα μετά την γνωστή απόφαση της ΕΚΤ μπορούν στο εξής και μέχρι την αναστολή της, να αντλούν ρευστότητα μόνο από τον μηχανισμό ELA της Ελλάδας.
Στην κυβέρνηση θεωρούν εξωφρενικό οι πολιτικές αρχές της τρόικας να αφήσουν τη χώρα να οδηγηθεί σε στάση πληρωμών. Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Σ. Κόνορ αναφέρεται σε τεχνικές λύσεις που αναζητούνται, ώστε η Ελλάδα να «βγάλει» οικονομικά και το Αύγουστο και ο Ζ. Μπαρόζο χθες ήταν καθησυχαστικός προς τον κ. Σαμαρά, συνδυάζοντας όμως ακόμα κι αυτό με τις αδήριτες υποχρεώσεις της χώρας.
