Η οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η Ευρώπη έχει αποτελέσει ένα ισχυρό κίνητρο για αρκετές κυβερνήσεις προς την κατεύθυνση της λήψης μέτρων κατά της παραοικονομίας, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης των προϋπολογισμών και επιτάχυνσης της επιστροφής σε αναπτυξιακή πορεία, σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε η Visa Europe.
Το 2013, η παραοικονομία στην Ευρώπη εκτιμάται σε €2,1 τρισεκατομμύρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 18,5% της οικονομικής δραστηριότητας. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό αυτό είναι το χαμηλότερο των τελευταίων δέκα ετών, η έρευνα δείχνει ότι η παραοικονομία βασίζεται στη χρήση μετρητών και κινητήριος δύναμη αυτού του φαινομένου στην Ευρώπη είναι η αδήλωτη εργασία και οι αδήλωτες πωλήσεις.
Τα στοιχεία για την Ελλάδα
Σύμφωνα με τον Νίκο Καμπανόπουλο, αντιπρόεδρο και γενικό διευθυντή, Ελλάδας, Βουλγαρίας & Κύπρου για τη Visa Europe «το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ελλάδα παραμένει υψηλό σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο και ανέρχεται σε 24% του ΑΕΠ ή €43,2 δισεκατομμύρια. Το ποσοστό αυτό παρουσιάζει μικρή μεταβολή τα τελευταία χρόνια, καθώς δεν έχει σημειωθεί ο κατάλληλος ρυθμός ανάπτυξης των ηλεκτρονικών συναλλαγών που θα συμβάλει στην κάμψη του μεγέθους της παραοικονομίας. Όσον αφορά τις online αγορές, η έρευνα της Visa Europe έδειξε ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στον αριθμό των καταναλωτών που πραγματοποιούν online αγορές και στο μέγεθος της παραοικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, την περίοδο 2010-2012 ο αριθμός των online καταναλωτών αυξήθηκε κατά 8%, ενώ η παραοικονομία μειώθηκε κατά 1,4% του ΑΕΠ.
Η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει τις περισσότερες Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στην υιοθέτηση μέτρων κατά της παραοικονομίας. Καθώς υπάρχει κοινή αντίληψη ότι τα μετρητά τροφοδοτούν την παροικονομία, αναμένουμε αύξηση των πρωτοβουλιών που θα στοχεύουν στην αντικατάσταση των μετρητών με ηλεκτρονικές πληρωμές».
Η πανευρωπαϊκή έρευνα
Η έρευνα «Η παραοικονομία στην Ευρώπη, 2013 – Η χρήση συστημάτων ηλεκτρονικών πληρωμών για την αντιμετώπιση της παραοικονομίας» αναλύει το ύψος της παραοικονομίας, που κυμαίνεται από 8% έως 10% του ΑΕΠ στην Ελβετία, την Αυστρία, την Ολλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία, μέχρι σχεδόν 30% στη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Λιθουανία και την Εσθονία.
Πιο συγκεκριμένα, εξετάζονται οι προσπάθειες των κυβερνήσεων στην Ευρώπη να υιοθετήσουν καινοτόμους και έξυπνους τρόπους αντιμετώπισης των δημοσιονομικών τους ελλειμμάτων, περισσότερο μέσω της καταπολέμησης της παραοικονομίας, παρά μέσω της αύξησης της φορολογίας ή της μείωσης των επιδομάτων.
Ο Steve Perry, Commercial Director, Visa Europe δήλωσε: «Σε περιόδους ύφεσης, αυξανόμενης ανεργίας, μείωσης των εισοδημάτων και αβεβαιότητας για το μέλλον, οι πολίτες ενδέχεται να στρέφονται περισσότερο προς την παραοικονομία.
Παρά το γεγονός ότι πριν το 2009, η αντιμετώπιση της παραοικονομίας στο σύνολο της Ευρώπης είχε αρχίσει να φέρνει αποτελέσματα, πρόσφατα παραδείγματα από τη Δυτική, την Ανατολική και τη Βόρειο Ευρώπη παρουσιάζουν διαφορετικά ποσοστά επιτυχίας. Το κοινό στοιχείο σε όλα αυτά είναι ότι η παραοικονομία εξακολουθεί να βασίζεται στη χρήση μετρητών και να τροφοδοτείται από την αδήλωτη εργασία και την ελλιπή καταγραφή των πωλήσεων».
Η αδήλωτη εργασία αντιστοιχεί στα 2/3 της παραοικονομίας στην Ευρώπη, ενώ 1/3 προκύπτει από αδήλωτες πωλήσεις. Σύμφωνα με την έρευνα, η στοχευμένη αντιμετώπιση αυτών των δύο φαινομένων μέσω διάφορων κυβερνητικών μέτρων, με κυριότερο τη διεύρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, μπορεί να φέρει σημαντικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, η Ρουμανία έχει καθιερώσει τα τελευταία χρόνια ένα εθνικό σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών φόρων μέσω τραπεζικών καρτών, που έχει συμβάλει στην αύξηση πληρωμής φόρων μέσω καρτών κατά 34% σε ετήσια βάση.
Όταν τα μέτρα για την αντιμετώπιση της παραοικονομίας περιλαμβάνουν την υιοθέτηση ή τη διεύρυνση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, παρατηρείται σημαντική κάμψη του φαινομένου. Η έρευνα προβλέπει ότι η στοχευμένη χρήση των ηλεκτρονικών συναλλαγών μπορεί να συμβάλει σε μείωση της παραοικονομίας στην Ευρώπη κατά 1/10 (πάνω από €200 δισεκατομμύρια), κυρίως αν οι προσπάθειες εστιάσουν στις αδήλωτες πωλήσεις, στοιχείο που συνήθως υποβαθμίζεται στις περισσότερες σχετικές κυβερνητικές προσπάθειες.
Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, υπάρχει ξεκάθαρη σύνδεση ανάμεσα στο μέγεθος της παραοικονομίας και των αριθμό των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Για παράδειγμα, σε χώρες με υψηλή διείσδυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, όπως η Μεγάλη Βρετανία, το μέγεθος της παραοικονομίας είναι σημαντικά χαμηλότερο, σε σχέση με χώρες όπου οι ηλεκτρονικές πληρωμές βρίσκονται σε χαμηλά ποσοστά. Τομείς που σχετίζονται με την παραοικονομία είναι οι κατασκευές, το λιανεμπόριο, η βιομηχανία, ο τουρισμός και οι μεταφορές.
Για παράδειγμα στο λιανεμπόριο, η έρευνα δείχνει ότι οι online αγορές συμβάλλουν στη διαφάνεια των συναλλαγών και περιορίζουν τις αδήλωτες πωλήσεις.
