Μπορεί να αμείβονται ακόμη και με τα μισά χρήματα, από αυτά που ελάμβαναν όταν εργάζονταν στο εξωτερικό, αλλά επέλεξαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, αφενός από νοσταλγία και αφετέρου για να συνδράμουν στην ανάπτυξη της πατρίδας τους. Ο λόγος για πολλούς Έλληνες πτυχιούχους, οι οποίοι έζησαν και εργάστηκαν για κάποια χρόνια στο εξωτερικό, αλλά επέλεξαν να επιστρέψουν, ακόμη και εν μέσω κρίσης (το 2010).
«Πολλοί επέστρεψαν με την ελπίδα ότι θα συνδράμουν στην ανάπτυξη της πατρίδας τους και ήταν πολύ πρόθυμοι να το κάνουν ακόμη και σε βάρος της προσωπικής τους εξέλιξης, σε όρους μισθολογικούς ή καριέρας. Και πολλοί συνειδητοποίησαν αργότερα ότι τελικά απογοητεύτηκαν επιστρέφοντας», σημείωσε σήμερα, σε εκδήλωση της Ακαδημίας Επιχειρηματικότητας, ο οικονομικός γεωγράφος Λόης Λαμπριανίδης, του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΠΑΜΑΚ, παρουσιάζοντας τα ευρήματα έρευνας, που πραγματοποιήθηκε το 2010 σε δείγμα περίπου 2700 πτυχιούχων ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (οι οποίοι έχουν εργαστεί στο εξωτερικό για τουλάχιστον ένα χρόνο).
Περισσότερα πτυχία δεν σημαίνουν υψηλότερες αποδοχές
Το 84,1% εξ αυτών εξακολουθεί να ζει σήμερα στο εξωτερικό και το 15,9% έχει επιστρέψει, παρότι η επιστροφή σημαίνει -σε πολλές περιπτώσεις- κάθετη πτώση αποδοχών. Πρακτικά, όπως εξήγησε ο κ Λαμπριανίδης, «στην Ελλάδα περισσότερη εκπαίδευση δεν σημαίνει και υψηλότερες αποδοχές». Οι αμοιβές εργασίας αυτών που έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα είναι πολύ κατώτερες σε σχέση με όσους εξακολουθούν να δουλεύουν στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, από όσους έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα, σχεδόν τέσσερις στους δέκα (39,4%) έχουν εισόδημα μικρότερο από 25.000 ευρώ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για όσους έμειναν εκτός είναι 9,2%. Στο πάνω άκρο της κλίμακας αποδοχών, το 46,4% όσων ζουν εκτός συνόρων (κατόχων PhD) εξακολουθεί να έχει ετήσιες αποδοχές άνω των 60000 ευρώ, όταν στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό «προσγειώνεται» στο 11,4%.
Γιατί επιστρέφουν;
Τι κάνει έναν επιστημονικό και επαγγελματικό μετανάστη να επιστρέψει στην Ελλάδα; Εκτός από την επιθυμία πολλών να «παλέψουν» μέσα στη χώρα τους, στην απόφαση αυτή υπεισέρχονται στις περισσότερες περιπτώσεις προσωπικοί παράγοντες. Μεταξύ αυτών, η επιθυμία να επιστρέψουν στην οικογένεια και τους φίλους τους, η νοσταλγία για τη ζωή στην Ελλάδα και οι άσχημες καιρικές συνθήκες στο εξωτερικό.
Δεν σκέφτηκαν καν να μείνουν στην Ελλάδα
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα (ποσοστό 60,9% του συνόλου, που αυξάνεται σημαντικά για τους απόφοιτους ξένων πανεπιστημίων), δεν αναζήτησαν καν δουλειά στην Ελλάδα, προτού αποφασίσουν να φύγουν -ή να παραμείνουν- στο εξωτερικό για εργασία. Μάλιστα και οι υπόλοιποι, που αναζήτησαν εργασία, το έκαναν για μικρό σχετικά διάστημα (το 62% για λιγότερο από έξι μήνες).
Σύμφωνα με τον κ. Λαμπριανίδη, το χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας για πτυχιούχους στην Ελλάδα, που προκαλεί σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο του brain drain, οφείλεται στο γεγονός ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις και ο δημόσιος τομέας δεν ζητούν πτυχιούχους υψηλών προσόντων. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα δεν έχει μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, ώστε να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες (έντασης γνώσης/τεχνολογίας). Έτσι, υπάρχει περιορισμένη ζήτηση για πτυχιούχους, και συνεπώς η διαρροή εγκεφάλων δεν είναι κυρίως απόρροια υπερπροσφοράς πτυχιούχων.
«Απαιτείται μια αλλαγή μοντέλου στην Ελλάδα, ώστε να παράγει προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Αυτός βέβαια είναι ένας μεσομακροπρόθεσμος στόχος και η δέσμευση για την εκπλήρωσή του λείπει από την ελληνική πολιτική ελίτ. Η ελληνική πολιτεία πρέπει ν΄ αναπτύξει τη συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων της διασποράς και της πατρίδας. Έτσι, όταν σκέφτονται να γυρίσουν, θα γνωρίζουν πώς είναι η Ελλάδα σήμερα (και δεν θα διατηρούν την εικόνα που είχε 10 χρόνια πριν όταν έφυγαν), ενώ παράλληλα, όταν επιστρέψουν θα φέρουν πίσω και την τεχνογνωσία που απέκτησαν», πρόσθεσε.
Σε ποιους τομείς εργάζονται οι Έλληνες επιστημονικοί μετανάστες
Οι επιστήμονες που δουλεύουν στο εξωτερικό συγκεντρώνονται κυρίως σε τρία πεδία: α) οικονομικά, διοίκηση επιχειρήσεων, νομικά κλπ. (33%), β) προγραμματισμός ηλεκτρονικών υπολογιστών, φυσική, χημεία κλπ. (25%) και γ) μηχανικοί, μηχανικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών, κ.λπ. (23%).
Εργάζονται σε 74 χώρες, όμως το 91% συγκεντρώνεται σε 10, κυρίως σε Βρετανία και ΗΠΑ (Βρετανία: 31,7%, ΗΠΑ: 28,7%, Γερμανία: 6,6%).
Την έρευνα εκπόνησε η Ερευνητική Μονάδα Περιφερειακής Ανάπτυξης και Πολιτικής του ΠΑΜΑΚ, με επιστημονικό υπεύθυνο τον Λόη Λαμπριανίδη και βασικό συνεργάτη τον υποψήφιο διδάκτορα Νίκο Βογιατζή.
11,3 εκατ. Ευρωπαίοι δεν ζουν στην πατρίδα τους
Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Ανάπτυξης της Επιχειρηματικότητας, Αναστάσιος Βασιλειάδης, επισήμανε ότι οι Ευρωπαίοι είναι πλέον ολοένα προθυμότεροι να εγκατασταθούν σε άλλες κοινοτικές χώρες (11,3 εκατ. άτομα κατοικούν κι εργάζονται ήδη εκτός της πατρίδας τους, αριθμός αυξημένος κατά 40%, σε σχέση με το 2001).
Επίσης, βάσει ερευνών, το 10% των Ευρωπαίων δήλωσαν ότι έχουν δουλέψει σε άλλη χώρα στο παρελθόν και το 17% ότι σκοπεύει ν΄ αξιοποιήσει τις δυνατότητες της ελεύθερης επαγγελματικής κινητικότητας στο μέλλον. Ωστόσο, παρά την προθυμία τους αυτή, η συμμετοχή τους σε προγράμματα κινητικότητας παραμένει περιορισμένη: στο «Erasmus», π.χ., στόχος ήταν να συμμετάσχει τουλάχιστον το 2% των Ευρωπαίων φοιτητών, αλλά το σχετικό ποσοστό δεν ξεπερνά το 0,5%.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Εβδομάδας Επιχειρηματικότητας 2013 και του ευρωπαϊκού έργου InterJob4Youth.
