Την απόφασή του να επιστρέψει τη διερευνητική εντολή στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου ανακοίνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην συνάντησή τους στο Προεδρικό Μέγαρο. Ο πρωθυπουργός δήλωσε στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας η οποία τον κάλεσε για να του δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης όπως προβλέπει το Σύνταγμα ότι:
«Θεωρώ ότι οι χθεσινές εκλογές ήταν ένα προοδευτικό βήμα ωριμότητας από το γεγονός ότι αυξήθηκε η συμμετοχή ότι παρά τους περιορισμούς για πρώτη φορά ψήφισαν από το εξωτερικό.
Πιστεύω, τόνισε, ότι το μήνυμα της κάλπης ήταν απολύτως σαφές θεωρώ ότι δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για σχηματισμό κυβέρνησης.
Μάλιστα επισήμανε ότι με το εκλογικό σύστημα που θα ισχύσει στις επόμενες εκλογές η ΝΔ θα είχε ήδη μία ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία η οποία θα ξεπερνούσε τις 170 έδρες.
«Προτίθεμαι να σας επιστρέψω τη διερευνητική εντολή σήμερα το απόγευμα έτσι ώστε να οδηγηθούμε σε δεύτερες εκλογές εφόσον επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη μου ότι είναι αδύνατο να σχηματιστεί κυβέρνηση, το συντομότερο δυνατόν να γίνουν ενδεχομένως στις 25 Ιουνίου.
Η χώρα χρειάζεται σήμερα ισχυρή εντολή τετραετίας. Όσο πιο γρήγορα κλείσει αυτή η εκκρεμότητα τόσο καλύτερο θα είναι για τη χώρα, εύχομαι κι ελπίζω σε αυτή την δεύτερη προεκλογική περίοδο να συζητήσουμε περισσότερο και τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας για νέες θέσεις εργασίας πως θα στηρίξουμε το κοινωνικό κράτος να μιλήσουμε περισσότερο για τις μεγάλες προκλήσεις οι οποίες είχαν χαθεί από τον πολιτικό διάλογο. Όπως η κλιματική αλλαγή, η νέα γενιά. Προσβλέπω σε μία γόνιμη προεκλογική περίοδο έτσι ώστε ο λαός τελικά να αποφασίσει με τι είδους κυβέρνηση θέλει να πορευτεί την επόμενη μέρα».
Η διαδικασία – Τι προβλέπει το Σύνταγμα
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τον αρχηγό του πρώτου κόμματος σε κοινοβουλευτική δύναμη, δηλαδή τον Κυριάκο Μητσοτάκη για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.
Εάν αυτή η προσπάθεια αποδειχθεί άκαρπη, η κυρία Σακελλαροπούλου θα παρέχει την διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα δώσει την διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος.
Κάθε πολιτικός αρχηγός των τριών πρώτων κομμάτων, έχει την δυνατότητα έως τρείς ημέρες να κρατήσει την διερευνητική εντολή προκειμένου να ολοκληρώσει τις σχετικές διαβουλεύσεις με τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κόμματα για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας.
Η εξάντληση του τριημέρου, βεβαίως, δεν είναι υποχρεωτική. Εάν ένας εκ των τριών πολιτικών αρχηγών, θέλει, μπορεί να αρνηθεί την δυνατότητα άσκησης των διερευνητικών εντολών και να την παραδώσει αμέσως με την επίδοσή της από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή σε οποιαδήποτε στιγμή εντός του τριημέρου.
Να σημειώσουμε ότι το συνταγματικό όριο για τον σχηματισμό κυβέρνησης, βάσει του άρθρου 84 του Συντάγματος, είναι η δυνατότητα να λάβει ψήφο εμπιστοσύνη από την Βουλή των Ελλήνων, δηλαδή είτε 151 θετικές ψήφους είτε από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών που δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερη από τα 2/5 του συνολικού αριθμού των βουλευτών, δηλαδή 120 ψήφων, αρκεί βέβαια να είναι περισσότεροι εκείνων που θα την καταψηφίσουν.
Στην περίπτωση όμως που οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν και δεν διαφαίνεται ότι μπορεί να προκύψει κυβέρνηση, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει στο Προεδρικό Μέγαρο τους αρχηγούς όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων που έχουν προκύψει από τις εκλογές, για τη διερεύνηση του σχηματισμού Κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής. Εάν και αυτή η προσπάθεια αποδειχθεί άκαρπη, τότε η κυρία Σακελλαροπούλου θα επιδιώξει το σχηματισμό υπηρεσιακής Κυβέρνησης ευρύτερης αποδοχής από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια νέων εκλογών. Τα καθήκοντα του Πρωθυπουργού θα ανατεθούν στον Πρόεδρο του Eλεγκτικού Συνεδρίου Ιωάννη Σαρμά, ο οποίος είναι ο αρχαιότερος εκ των τριών προέδρων των τριών Ανώτατων Δικαστηρίων της χώρας.
Ορκωμοσία νέας Βουλής
Ασχέτως του αποτελέσματος σχηματισμού Κυβέρνησης (μονοκομματικής, συνεργασίας, ανοχής ή υπηρεσιακής για την διενέργεια νέων εκλογών), η Βουλή που έχει προκύψει από τις κάλπες θα συνέλθει στις 11 το πρωί της Πέμπτης 1ης Ιουνίου 2023 για την ορκωμοσία της, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Την επόμενη ημέρα, η Ολομέλεια της ΙΘ΄ Κοινοβουλευτικής Περιόδου θα συνέλθει για την εκλογή του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων. Και την επόμενη ημέρα θα πραγματοποιηθεί η εκλογή των Αντιπροέδρων της Βουλής (αναλογικά από όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα), των Γραμματέων και Κοσμητόρων της Βουλής των Ελλήνων.
Σε περίπτωση, που οι διερευνητικές εντολές και ο σχηματισμός Κυβέρνησης που να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή έχουν αποβεί άκαρπες και έχει σχηματιστεί Υπηρεσιακή Κυβέρνηση για την διενέργεια νέων εκλογών, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκδώσει νέο Προεδρικό Διάταγμα διάλυσης της ΙΘ’ Κοινοβουλευτικής Περιόδου, προκήρυξης εκλογών και την ημέρα και ώρα σύγκλισης της Κ’ Κοινοβουλευτικής Περιόδου.
Οι επόμενες εθνικές εκλογές, θα διεξαχθούν με το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής (όπου το πρώτο κόμμα λαμβάνει «μπόνους» 40 εδρών) και οι βουλευτές θα προκύψουν όχι με σταυρό προτίμησης από τους ψηφοφόρους, αλλά με βάση την λίστα των υποψηφίων που θα έχουν καταρτίσει τα κόμματα.
Η νέα προεκλογική περίοδος, μπορεί να είναι από 22 ημέρες έως ένα μήνα. Τα κόμματα και οι συνδυασμοί κομμάτων θα πρέπει να παρακαταθέσουν στον ‘Αρειο Πάγο την σχετική αίτηση συμμετοχής στις εθνικές εκλογές.