Αντίδοτο στην αύξηση των ορίων ηλικίας που επήλθαν με το νέο ασφαλιστικό νόμο αποτελεί η δυνατότητα εξαγοράς χρόνου ασφάλισης, που παρέχονται στον ασφαλιστικό νόμο (ν. 3863/2010) αλλά και στο πρόσφατο νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του ΣΕΠΕ. Με την αναγνώριση των πλασματικών χρόνων παρέχεται η δυνατότητα στον εργαζόμενο να θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα νωρίτερα, αποφεύγοντας την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ή των επιπλέον ετών εργασίας.
Οι αλλαγές αφορούν τους ασφαλισμένους οι οποίοι θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα από 1/1/2011 και μετά. Αντίθετα όσοι θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα μέχρι 31/12/2010 αναγνωρίζουν τους πλασματικούς χρόνους με τις ρυθμίσεις προηγούμενων νόμων.
Ένας εργαζόμενος που θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα το 2011, μπορεί να αναγνωρίσει μέχρι 4 χρόνια. Όποιος θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα το 2012 μπορεί να αναγνωρίσει μέχρι 5 χρόνια, το 2013 μέχρι 6 χρόνια και από το 2014 και μετά μέχρι 7 χρόνια.
Τα πλασματικά χρόνια μπορούν να προσμετρούνται είτε για τη θεμελίωση δικαιώματος συνταξιοδότησης είτε και για την προσαύξηση της σύνταξης. Με την αναγνώρισή τους ο ασφαλισμένος μπορεί να εξαγοράσει οποιοδήποτε χρόνο ανεργίας ή κενού ασφάλισης που δημιουργήθηκε μετά την πρώτη ασφάλιση σε οποιοδήποτε φορέα, καταβάλλοντας την ανάλογη εισφορά.
Κάθε πλήρες έτος αναγνωριζόμενου χρόνου, εκτός του χρόνου στρατιωτικής υπηρεσίας, αντιστοιχεί σε 300 ημέρες ή 12 μήνες ασφάλισης και για κάθε μήνα υπολογίζονται 25 ημέρες ασφάλισης.
Το κόστος εξαγοράς για κάθε αναγνωριζόμενο μήνα είναι το ποσό το οποίο προκύπτει από τον υπολογισμό ποσοστού 20% για τους φορείς κύριας ασφάλισης και ποσοστού 6% για τους φορείς επικουρικής ασφάλισης, υπολογιζόμενων στο 25πλάσιο του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη, όπως αυτό ισχύει κατά την ημερομηνία υποβολής της αίτησης.
Για τους δημόσιους υπαλλήλους το κόστος εξαγοράς υπολογίζεται στο 6,67% επί των συντάξιμων αποδοχών, ενώ για τους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες η εισφορά για κάθε μήνα που αναγνωρίζεται είναι ίση με την εισφορά που καταβάλλει ο ασφαλισμένος στον κλάδο σύνταξης.
Χωρίς εξαγορά μπορεί να αναγνωρισθεί πλασματικός χρόνος έως 300 ημερών (1 έτος) για επιδότηση ασθενείας και 300 ημερών για το χρόνο της επιδοτούμενης ανεργίας Για την προσμέτρηση χρόνου επιδότησης λόγω ασθένειας και ανεργίας θα μπορούν να συνυπολογισθούν συνολικά 600 ημέρες επιδότησης λόγω ασθένειας και τακτικής ανεργίας, 300 για κάθε αιτία.
Το ίδιο ισχύει και για την αναγνώριση του χρόνου απουσίας από την εργασία λόγω κύησης και λοχείας. Η ρύθμιση αυτή περιλαμβάνεται στο πρόσφατο νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του ΣΕΠΕ. Ο χρόνος αυτός υπολογίζεται μόνο για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος λόγω γήρατος και δεν μπορεί να υπερβαίνει τον χρόνο που προβλέπεται κάθε φορά από την Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (119 ημέρες).
Χωρίς ασφαλιστικές εισφορές αναγνωρίζεται και ο χρόνος συνταξιοδότησης με αναπηρική σύνταξη. Για όλες τις άλλες περιπτώσεις τους άλλους χρόνους που αναγνωρίζονται καταβάλλονται εισφορές.
Ο χρόνος της στρατιωτικής θητείας αναγνωρίζεται ολόκληρος (έως 2 χρόνια), σε όλα τα ασφαλιστικά Ταμεία. Η εξαγορά γίνεται με την καταβολή εισφοράς η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις μισθωτών του ιδιωτικού τομέα αντιστοιχεί το 20% επί των συντάξιμων αποδοχών. Υπολογίζονται οι αποδοχές (ως την ανώτατη ασφαλιστική κλάση 2.433 ευρώ) Χ 20% Χ μήνες στρατιωτικής θητείας.
Στους ασφαλισμένους οι οποίοι θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα από 1/1/2011 μέχρι 31/12/2014, παρέχεται έκπτωση 30%, και 50% σε όσους θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα από 1/1/2015 και μετά. Η εξαγορά μπορεί να γίνει με δόσεις. Για όσους καταβάλλουν εφάπαξ το ποσό της εξαγοράς παρέχεται έκπτωση 15%.
Παράδειγμα:
Μισθωτός ασφαλισμένος θεμελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωμα το έτος 2012, με αναγνώριση ενός (1) έτους στρατιωτικής υπηρεσίας. Αν οι αποδοχές του τελευταίου μήνα πλήρους απασχόλησής του πριν την υποβολή της αίτησης αναγνώρισης ανέρχονται σε 1.100,00 ευρώ, το ποσό της εξαγοράς της στρατιωτικής υπηρεσίας, βάσει των διατάξεων του ν.1358/1983, θα ανέλθει σε 1.100,00 X 20% X 12 μήνες= 2.640,00 ευρώ, και μετά τη μείωσή του κατά 30% σε 1.848,00 ευρώ. Εφόσον, όμως, το ποσό αυτό υπολείπεται του ποσού που προκύπτει αν ο υπολογισμός του προβλεπόμενου ποσοστού (20%) γίνει επί του 25πλάσιου του ημερομισθίου ανειδίκευτου εργάτη που θα ισχύει το 2012, θα καταβληθεί το μεγαλύτερο ποσό.
Η εξαγορά του χρόνου γονικής άδειας για την ανατροφή του παιδιού. Αναγνωρίζεται ολόκληρος ο χρόνος της άδειας, με την καταβολή εισφορών που αντιστοιχεί στο 20% του 25πλάσιου του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη για κάθε μήνα που αναγνωρίζεται.
Με σημερινά δεδομένα ο υπολογισμός γίνεται ως εξής: 25 Χ 33,04 Χ 20% = 165,2 ευρώ για κάθε μήνα. Σήμερα 25 Χ 33,04 Χ 20% = 165,2 ευρώ για κάθε μήνα με δόσεις για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ, 25 Χ 33,04 Χ 37,5% = 309,75 ευρώ για κάθε μήνα με δόσεις για τους ασφαλισμένους της Εθνικής Τράπεζας και 25 Χ 33,04 Χ 37% = 305,6 ευρώ για κάθε μήνα με δόσεις για τους ασφαλισμένους της Τράπεζας Ελλάδος. Η καταβολή και στην περίπτωση αυτή μπορεί να γίνει με δόσεις ή εφάπαξ με έκπτωση 15%.
Εξαγορά χρόνου σπουδών. Προσμετρείται ο χρόνος σπουδών σε ανώτατες ανώτερες και σε μέσες επαγγελματικές σχολές, δημόσιες ή ιδιωτικές που έχουν αναγνωρισθεί από το κράτος, μετά τη συμπλήρωση του 17ου έτους της ηλικίας μετά το 17ο έτος της ηλικίας. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η απόκτηση πτυχίου ή διπλώματος, καθώς σε αντίθετη περίπτωση δεν μπορεί να αναγνωριστεί ο χρόνος.
Για την εξαγορά του χρόνου σπουδών, αναγνωρίζονται συνολικά 4 χρόνια σπουδών και ο υπολογισμός γίνεται, για τον φορέα κύριας ασφάλισης σε ποσοστό 20% του 25πλάσιου του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη, όπως αυτό ισχύει κατά την ημέρα της υποβολής της αίτησης για αναγνώριση και σε ποσοστό 6% για το επικουρικό. Δηλαδή, για την κύρια 25πλάσιο Χ ΗΑΕ Χ 20% Χ μήνες σπουδών = Ποσό εξαγοράς και για την επικουρική: 25 Χ 33,04 Χ 6%.
Το ποσό μπορεί να καταβληθεί με δόσεις, ενώ προβλέπεται έκπτωση 15% για εφάπαξ καταβολή για την κύρια σύνταξη.
Οι εργαζόμενες μητέρες μπορούν να αναγνωρίσουν μέχρι 5 έτη πλασματικού χρόνου για την ανατροφή των παιδιών που αποκτούν από 1.1.2000 και εφεξής. Αναγνωρίζεται 1 χρόνος για 1 παιδί, 3 χρόνια για 2 παιδιά και έως 5 χρόνια για περισσότερα από 3 παιδιά. Η εξαγορά πλασματικού χρόνου από τις ασφαλισμένες μητέρες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού δικαιώματος όσο και για προσαύξηση του ποσού της σύνταξης διευκρινίζει το ΙΚΑ. Ο αναγνωριζόμενος χρόνος, πάντως, δεν συνυπολογίζεται για τη συμπλήρωση των 37 ετών ασφάλισης, των 4.500 και 3.500 ημερών ασφάλισης, του ελάχιστου απαιτούμενου χρόνου για συνταξιοδότηση των μητέρων ανηλίκων ή αναπήρων παιδιών, καθώς και των ελάχιστων απαιτούμενων ημερών ασφάλισης στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα.
Αν η μητέρα δεν κάνει χρήση του πλασματικού χρόνου, τότε ο πλασματικός χρόνος μπορεί να προσμετρηθεί από τον πατέρα.
Αναγνωρίζεται επίσης ο χρόνος ανεργίας, πέραν του χρόνου εγγραφής στα μητρώα του ΟΑΕΔ. Υπολογίζεται κάθε χρονικό διάστημα μετά την υπαγωγή του ασφαλισμένου στην ασφάλιση οποιουδήποτε φορέα κύριας ασφάλισης ή του Δημοσίου για το οποίο δεν υπάρχει ασφάλιση. Ο υπολογισμός της εξαγοράς γίνεται σε ποσοστό 20% επί του 25πλάσιου του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη για τον φορέα κύριας ασφάλισης και 6% για το επικουρικό.
Η αναγνώριση του χρόνου εκπαιδευτικής άδειας (άνευ αποδοχών) έως 2 χρόνια, γίνεται με κοινή εισφορά εργαζόμενου και εργοδότη στον οικείο φορέα στον οικείο φορέα κατά τον χρόνο υποβολής της αίτησης.
Ο υπολογισμός γίνεται με τις αποδοχές ημερομηνίας αίτησης Χ ποσοστό εισφοράς, συνεισφοράς κάθε Ταμείου (%) Χ μήνες εξαγοράς = Ποσό εξαγοράς.
Με τον ίδιο τρόπο γίνεται ο υπολογισμός του ποσού για την αναγνώριση του χρόνου απεργίας η οποία καταβάλλεται με κοινή εισφορά εργαζόμενου και εργοδότη στον οικείο φορέα στον οποίον ήταν ασφαλισμένος ο εργαζόμενος κατά τον χρόνο που πραγματοποιήθηκε η απεργία.
Ο χρόνος μαθητείας μπορεί να αναγνωρισθεί σαν συντάξιμος έως ένα έτος, Συνυπολογίζονται προγράμματα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας (stage). Το ποσόν της εξαγοράς αντιστοιχεί στο 20% του 25πλασίου του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη κατά την υποβολή της αίτησης.
Τέλος οι ασφαλισμένοι του ΟΑΕΕ, μπορούν να αναγνωρίσουν πλασματικό χρόνο μέχρι 5 έτη αποδεδειγμένης άσκησης επαγγελματικής δραστηριότητας, πριν την εγγραφή στα μητρώα του οικείου οργανισμού, εφόσον δεν έχουν καταβληθεί οι αναλογούσες εισφορές. Η ρύθμιση αφορά επαγγελματίες οι οποίοι ασκούσαν δραστηριότητα σε περιοχές κάτω των 1.000 κατοίκων και η ασφάλιση ήταν προαιρετική, εφόσον δεν υπερέβαινε συγκεκριμένο τζίρο. Στην περίπτωση αυτή το ποσόν το οποίο καταβάλλεται η εξαγορά υπολογίζεται με βάση τη μηνιαία εισφορά του ασφαλισμένου με το τελευταίο ασφαλιστικό κλιμάκιο πριν την υποβολή της αίτησης. Δεν δικαιούνται να αναγνωρίσουν πλασματικό χρόνο όσοι ασφαλίστηκαν για το ίδιο διάστημα σε άλλο ασφαλιστικό οργανισμό κύριας ασφάλισης ή το Δημόσιο καθώς και όσοι με δική τους αίτηση έλαβαν εξαίρεση νόμιμα για οποιαδήποτε αιτία από την ασφάλιση του οικείου φορέα (πρώην TEBE, TAE, TΣA) για το διάστημα του οποίου ζητείται η αναγνώριση.
Με τις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου για την αναμόρφωση του ΣΕΠΕ δίνεται η δυνατότητα σε ασφαλισμένους του ΤΑΙΣΥΤ και του ΤΣΕΠΕΑΘ του κλάδου κύριας ασφάλισης του ΕΤΑΠ – ΜΜΕ που έχουν υπαχθεί στην ασφάλιση οποιουδήποτε φορέα μέχρι 31-12-1992, να αναγνωρίσουν πλασματικό χρόνο έως 3 χρόνια για χρονικό διάστημα που απασχολήθηκαν με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, συντάκτη ή του υπαλλήλου και εφόσον για την απασχόλησή τους αυτή, υπείχαν υποχρέωση ασφάλισης στον εν λόγω Τομέα.
Η ίδια διάταξη (αρ.42), δίνει τη δυνατότητα σε ασφαλισμένους των φορέων κύριας και επικουρικής ασφάλισης αρμοδιότητας του Υπουργείου Εργασίας να αναγνωρίσουν ως πλασματικό χρόνο ασφάλισης, το χρόνο προσωρινής κράτησης ή φυλάκισης που εξέτισαν μέχρι την έναρξη ισχύος του ν. 2510/1997 για το στρατιωτικό αδίκημα της ανυπακοής ή της ανυποταξίας του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα, στο οποίο υπέπεσαν στρατεύσιμοι που αρνήθηκαν την εκπλήρωση της στρατιωτικής υπηρεσίας επικαλούμενοι τις θρησκευτικές ή ιδεολογικές τους πεποιθήσεις.
Η καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών για την εξαγορά πλασματικού χρόνου, γίνεται στα Ταμεία μετά από ειδοποίηση. Μπορεί να γίνει εφάπαξ με έκπτωση 15% επί του συνολικού ποσού, με δόσεις ενώ στην περίπτωση που ο ασφαλισμένος ήδη συνταξιοδοτείται η δόση παρακρατείται από τη σύνταξη.