Το θερμότερο έτος των τελευταίων 30 χρόνων ήταν για την Ελλάδα το 2023, όπως επισήμανε η επιστημονική ομάδα του climatebook.gr, κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της κλιματικής αποτίμησης του 2023 στη χώρα μας.
Όπως τονίστηκε, η περασμένη χρονιά χαρακτηρίστηκε από ακραία συμπεριφορά σε πάρα πολλά στοιχεία, όπως δασικές πυρκαγιές, καύσωνες, πλημμύρες, καταστάσεις που όπως υπογραμμίστηκε, «δείχνουν καθαρά το αποτύπωμα της κλιματικής αλλαγής». Σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης του Climatebook, παρατηρείται συνεχής αυξητική τάση της μέσης θερμοκρασίας στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.
Ειδικότερα, το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος στη χώρα μας, με μέση ετήσια τιμή της θερμοκρασίας για το σύνολο της Ελλάδας στους 15.2 βαθμούς. «Η θερμοκρασία από δεκαετία σε δεκαετία ολοένα και αυξάνεται. Η τάση από 13,5 βαθμούς έχει φτάσει στο 14,8 βαθμούς, δηλαδή σαν σύνολο χώρας έχουμε αύξηση κατά περίπου 1,5 βαθμό μέσα σε 30 χρόνια. Πρόκειται για μία πολύ μεγάλη τιμή», ανέφερε το μέλος της ομάδας του climatebook.gr, διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Δρ Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος.
Αναφορικά με το 2023, σε παγκόσμιο επίπεδο από άποψη θερμοκρασίας, η διευθύντρια Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και μέλος του climatebook.gr, Δρ. Βασιλική Κοτρώνη, επισήμανε ότι το 2023 ήταν το θερμότερο έτος παγκοσμίως, προσθέτοντας ότι η μέση θερμοκρασία ήταν κατά 1,48 βαθμούς υψηλότερη από τη μέση τιμή της προβιομηχανικής περιόδου. Παράλληλα, επισήμανε ότι «συνεχίζουν να αυξάνονται οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα», καθώς όπως είπε, η μέση ετήσια τιμή συγκεντρώσεων του 2023 ήταν 4,19 ppm – 2,6 ppm περισσότερο από το 2022, σε μία συνεχώς αυξανόμενη συγκέντρωση. Σύμφωνα με την κ. Κοτρώνη, παρατηρείται μια διαρκώς αυξανόμενη συγκέντρωση σε παγκόσμιο επίπεδο, που συμβάλλει στην θερμή εικόνα που διαπιστώνεται παγκοσμίως.
«Τα τελευταία 9 χρόνια, από το 2015-2023, σημειώθηκαν τα 9 θερμότερα χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με τις καταγραφές που έχουμε. Επίσης, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας είναι στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί λόγω της συνεχούς υπερθέρμανσης και του λιωσίματος των πάγων και ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας τα τελευταία 10 χρόνια είναι υπερδιπλάσιος από ό,τι αυτός της πρώτης δεκαετίας καταγραφής, από το 1993-2003. Όλα τα μεγέθη τείνουν αυξανόμενα, αυτή είναι η παγκόσμια εικόνα», σημείωσε η κ. Κοτρώνη.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, η μέση μέγιστη θερμοκρασία το 2023 ήταν σε όλες τις περιοχές υψηλότερη από τη μέση τιμή της κλιματικής περιόδου 1991-2020. Παράλληλα, όπως υπογραμμίστηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, παρατηρείται ότι η Βόρεια Ελλάδα θερμαίνεται με ταχύτερο ρυθμό από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της χώρας και κυρίως οι ηπειρωτικές περιοχές. Αναφορικά με τους μήνες που παρουσίασαν σημαντικές αποκλίσεις, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση, ο Δεκέμβρης του 2023 ήταν ο θερμότερος από το 1991, με αποκλίσεις από 4 έως 5 βαθμούς.
Σχετικά με τις βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν το 2023, οι ερευνητές τόνισαν ότι το 2023 ήταν από τα σχετικά ξηρά έτη των τελευταίων 30 ετών. Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν λιγότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή, ήταν η Ανατολική Μακεδονία και η Θράκη, πολλά τμήματα της ανατολικής χώρας (συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής), τα νησιά και η Κρήτη. Οι περιοχές όπου σημειώθηκαν περισσότερες βροχές σχετικά με την κλιματική τιμή, ήταν κυρίως η Θεσσαλία (με πολύ μεγάλη απόκλιση λόγω των ακραίων βροχοπτώσεων του Σεπτεμβρίου) και μεγάλα τμήματα της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας. Μάλιστα, όπως σημείωσαν οι ερευνητές, ο περσινός Φεβρουάριος ήταν ο 2ος πιο ξηρός που έχει καταγραφεί από το 1991 και έπειτα.
Αναφορικά με τη θερμοκρασία της θάλασσας στην Ελλάδα, το 2023 ήταν το πιο θερμό έτος από το 1991. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έκθεση, η θερμοκρασία της θάλασσας ήταν σε όλα τα πελάγη υψηλότερη από την κλιματική τιμή της περιόδου 1991 – 2020. Ειδικά σε περιοχές του νοτιοανατολικού Αιγαίου, η θετική απόκλιση έφτασε τους +1.2-1.4 βαθμούς, κάτι που, όπως σχολίασε ο κ. Λαγουβάρδος, αποτελεί πολύ σημαντικό γεγονός, διότι αυτή η απόκλιση «πιέζει πάρα πολύ τα θαλάσσια οικοσυστήματα». Επιπλέον, τον Ιούλιο και Αύγουστο του 2023, η θερμοκρασία της θάλασσας ξεπέρασε τους 28 βαθμούς στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου καθώς και σε περιοχές του Ιονίου, ενώ η χαμηλότερη θερμοκρασία, 11 βαθμοί, σημειώθηκε στο Θρακικό Πέλαγος και στο Βόρειο Αιγαίο τον Μάρτιο του 2023.
Σχετικά με τους ανέμους, σύμφωνα με την έκθεση, η ένταση του ανέμου ήταν χαμηλότερη από τη μέση τιμή της περιόδου 1991-2020 στο Αιγαίο και στο Ιόνιο. Οι μεγαλύτερες αρνητικές αποκλίσεις (δηλαδή άνεμοι ασθενέστεροι από την κλιματική τιμή) εντοπίζονται στο νότιο Αιγαίο με τιμές που ξεπερνούν το -1,6 km/h. Όσον αφορά την καλοκαιρινή περίοδο (Ιούνιος-Ιούλιος-Αύγουστος) η ταχύτητα του ανέμου ήταν κατά μέσο όρο 2,5 έως 3 km/h ασθενέστερη από την κλιματική τιμή, κυρίως λόγω των εξασθενημένων μελτεμιών τον Ιούλιο.
Όσον αφορά τις ημέρες χιονοκάλυψης, σύμφωνα με την έκθεση, στην Βόρεια Ελλάδα και στην Πίνδο κυμάνθηκαν κατά 15-20 ημέρες κάτω από το μέση τιμή του 2005-2022. Οι συνολικές ημέρες χιονοκάλυψης ήταν πάνω από την μέση τιμή στην Στερεά Ελλάδα και σε περιοχές της Κρήτης λόγω της κακοκαιρίας «Βαρβάρα» τον Φεβρουάριο του 2023.
Δασικές πυρκαγιές, καύσωνες και πλημμύρες του 2023
Τη δεύτερη χειρότερη αντιπυρική περίοδο μετά από αυτήν του 2007 βίωσε η Ελλάδα το 2023, σύμφωνα με τους ερευνητές του climatebook.gr, με απολογισμό 1.740.000 καμένα στρέμματα. Όπως εξήγησαν οι ερευνητές, οι δασικές πυρκαγιές δεν αποτελούν καιρικό φαινόμενο, επηρεάζονται όμως πολύ από τις μετεωρολογικές και κλιματικές συνθήκες. «Οι δύο μεγάλοι καύσωνες του 2021 και του 2023, είχαν σαν αποτέλεσμα πολλή έντονη ξηρασία στα δάση, υψηλές θερμοκρασίες, δημιουργώντας έτσι συνθήκες ευφλεκτότητας οι οποίες ήταν σε ακραίο σημείο, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται κυρίως το 2021, ακόμα και με συνθήκες ασθενών ανέμων», σημείωσε ο κ. Λαγουβάρδος. Μάλιστα, από το 2017 έως το 2023, οι πυρκαγιές αυτές έκαψαν περίπου το 33% των δασών της Αττικής.
Παράλληλα, οι ερευνητές στάθηκαν στη δασική πυρκαγιά του Έβρου τον Αύγουστο του 2023 που έκαψε συνολικά περισσότερα από 900.000 στρέμματα, αποτελώντας, όπως τόνισαν, «τη μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει ποτέ καταγραφεί σε ευρωπαϊκό έδαφος από το 2000 μέχρι και σήμερα». Όπως είπαν, καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της συγκεκριμένης πυρκαγιάς έπαιξαν οι πολύ ξηρές ατμοσφαιρικές συνθήκες, που επέτρεψαν τη σημαντική επιτάχυνση του ρυθμού εξάπλωσης της φωτιάς. Σημείωσαν μάλιστα, ότι από το 2019 στην περιοχή του Έβρου παρατηρείται «μια ακραία κατάσταση μεγάλων αποκλίσεων του ύψους βροχής στον Έβρο». Επιπλέον, επισήμανε ότι η πυρκαγιά στον Έβρο αποτελεί μία από τις 16 mega πυρκαγιές που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα από το 2000 και έπειτα, οι τρεις εκ των οποίων έχουν σημειωθεί τα τελευταία 3 χρόνια.
Αναφορικά με τον καύσωνα του περασμένου Ιουλίου, ο ερευνητής, Δρ Σταύρος Ντάφης επισήμανε ότι επρόκειτο για έναν πρωτοφανή καύσωνα, καθώς όπως είπε, ήταν ο μεγαλύτερος σε διάρκεια καύσωνας που έχει σημειωθεί ποτέ, η διάρκεια του οποίου αφορούσε στην περίοδο 12 ως 26 Ιουλίου. «Δεν έχουμε ξαναδεί το Λεκανοπέδιο των Αθηνών να βιώνει επί περίπου 300 συνεχόμενες ώρες, θερμοκρασίες άνω των 30 βαθμών Κελσίου» υπογράμμισε και τόνισε ότι υπήρξε τεράστια καταπόνηση του πληθυσμού. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν, την 23η Ιουλίου 2023, πάνω από 150 περιοχές της χώρας είχαν μέγιστες τιμές θερμοκρασίας που ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς, με την υψηλότερη θερμοκρασία να σημειώνεται στο Γύθειο με μέγιστη τιμή 46,4 βαθμούς. «Τα καυσωνικά επεισόδια αναμένεται να είναι όλο και πιο έντονα και με μεγαλύτερη διάρκεια στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής», σχολίασε η κ. Κοτρώνη.
Σχετικά με τις καταστροφικές πλημμύρες του Σεπτεμβρίου 2023 λόγω της κακοκαιρίας “Daniel”, ο κ. Ντάφης είπε ότι η κλιματική αλλαγή έπαιξε ρόλο σε αυτές, προσθέτοντας ότι υπάρχουν σε εξέλιξη μελέτες. «Τα δεδομένα δείχνουν ότι το καλοκαίρι που προηγήθηκε, είχε υψηλή ευθύνη για ό,τι συνέβη τον Σεπτέμβρη. Υψηλές θερμοκρασίες στη θάλασσα, δεύτερο καύσωνα τον Αύγουστο στην περιοχή μας, επομένως η θερμότητα που εκλύει η θάλασσα με τους υδρατμούς που συσσωρεύονται και τα βαρομετρικά συστήματα που έρχονται από τη Βόρεια Ευρώπη και βρίσκουν διαθέσιμη ενέργεια στην Κεντρική Μεσόγειο, έχουν ως αποτέλεσμα φαινόμενα σαν τον Daniel», σημείωσε ο κ. Ντάφης, χαρακτηρίζοντας τις πλημμύρες ως τις πιο καταστροφικές του τελευταίου αιώνα στην Ελλάδα.
Όπως επισήμανε ο κ. Ντάφης, ο μετεωρολογικός σταθμός του meteo.gr του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, κατέγραψε 760 mm μέγιστο ημερήσιο ύψος βροχής στη Ζαγορά Πηλίου και συνολικά κατά την κακοκαιρία «Δανιήλ» 1235 mm στη Μακρινίτσα Πηλίου. Μεγάλα ύψη βροχής κατεγράφησαν και στις πόλεις της Καρδίτσας (659 mm) και του Βόλου (617 mm). Αποτέλεσμα των βροχοπτώσεων ρεκόρ στη Θεσσαλία, ήταν η κατάκλιση του θεσσαλικού κάμπου από νερό, με περίπου 720.000 στρέμματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων να πλημμυρίζουν.
Σχετικά με το αν υπάρχει κάποια εκτίμηση για το φετινό καλοκαίρι, ο κ. Λαγουβάρδος είπε ότι αν και οι εποχικές προγνώσεις είναι δύσκολες, υπάρχει διαφορά από χρονιά σε χρονιά, αυξάνεται η πιθανότητα να έχουμε υψηλές θερμοκρασίες. «Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν θα έχουμε καύσωνες φέτος το καλοκαίρι, αλλά γίνεται όλο και πιο πιθανό να έχουμε», επισήμανε ο κ. Λαγουβάρδος.
Αναφορικά με το όριο που έχει τεθεί να μην αυξηθεί η θερμοκρασία πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου έως το 2050, η κ. Κοτρώνη σχολίασε ότι αποτελεί ένα «μη ρεαλιστικό σενάριο, καθώς το έχουμε ήδη φτάσει». «Αυτό που οι επιστήμονες προσπαθούν να επιτύχουν, είναι να μην ξεπεράσουμε το +2, γιατί τότε θα μιλήσουμε για την ολική κλιματική κατάρρευση. Οι επιστήμονες μπορούν να παρουσιάσουν τις μεταβολές που αναμένουμε στο μελλοντικό κλίμα με διάφορα κοινωνικοοικονομικά σενάρια, τα οποία όμως, οι πολιτικές και οι πολιτικοί είναι αυτοί που θα τα καθορίσουν», σημείωσε η κ. Κοτρώνη ενώ τόνισε ότι «οι επιστήμονες είδαν ότι είμαστε ήδη 11 χρόνια πίσω».
«Το 2037 υπολογίζεται να φτάσουμε σε αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από 2 βαθμούς», είπε ο κ. Ντάφης.
