Μέχρι και σήμερα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αξιόπιστα πότε και πού θα συμβεί ένας σεισμός. Ωστόσο, αυτόπτες μάρτυρες έχουν αναφέρει επανειλημμένα ότι τα κάποια συμπεριφέρονται ασυνήθιστα πριν από έναν σεισμό, γεγονός που καταγράφεται και στην λαϊκή παράδοση αρκετών σεισμογενών περιοχών.
Αυτή η “έκτη αίσθηση” των ζώων μπορεί άραγε να λειτουργήσει ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης;
Σε ένα έργο διεθνούς συνεργασίας, ερευνητές από το Ινστιτούτο Συμπεριφοράς των Ζώων του Max Planck στο Konstanz / Radolfzell και το Cluster of Excellence Center for the Advanced Study of Collective Behavior στο Πανεπιστήμιο του Konstanz, μελέτησαν τον τρόπο που έξι αγελάδες, πέντε πρόβατα και δύο σκυλιά μπορούσαν να ανιχνεύσουν πρώιμα σημάδια σεισμών.
Για να το κάνουν αυτό, προσάρμοσαν αισθητήρες στα ζώα σε μια σεισμογενή περιοχή στη Βόρεια Ιταλία και κατέγραψαν τις κινήσεις τους για αρκετούς μήνες, οπότε και σημειώθηκαν περίπου 18.000 σεισμοί διαφόρων μεγεθών, εκ των οποίων οι 12 είχαν ισχύ άνω των 4 Ρίχτερ. Τα δεδομένα κίνησης δείχνουν ότι τα ζώα ήταν ασυνήθιστα ανήσυχα τις ώρες πριν από τους σεισμούς. Μάλιστα, όσο πιο κοντά τα ζώα ήταν στο επίκεντρο του επικείμενου σεισμού, τόσο νωρίτερα άρχισαν να συμπεριφέρονται ασυνήθιστα.
Τα προφίλ κίνησης διαφορετικών ζωικών ειδών σε διαφορετικές περιοχές θα μπορούσαν επομένως να παρέχουν ενδείξεις σχετικά με τον τόπο και την ώρα ενός επικείμενου σεισμού. Το πείραμα έδειξε ότι τα ζώα, όντως, ήταν ασυνήθιστα ανήσυχα ακόμη και 20 ώρες πριν από έναν σεισμό. Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι αν συνδυαστεί το «προφίλ» της κίνησης διαφορετικών ειδών ζώων σε διαφορετικές περιοχές, είναι δυνατό να εξαχθούν χρήσιμες ενδείξεις για τον χρόνο και τον τόπο ενός επικείμενου σεισμού.
Οι ειδικοί παρ’ όλα αυτά διαφωνούν για το εάν μπορούν να προβλεφθούν ακριβώς οι σεισμοί. Τα ζώα φαίνεται να νιώθουν τον επικείμενο κίνδυνο νωρίτερα,για παράδειγμα, υπάρχουν αναφορές ότι τα άγρια ζώα εγκαταλείπουν τους χώρους ύπνου και και τα ενδιαιτήματά τους αμέσως πριν από ισχυρούς σεισμούς και ότι τα κατοικίδια ζώα γίνονται ανήσυχα. Ωστόσο, αυτές οι παρατηρήσεις δεν συνιστούν αξιόπιστη επιστημονικά μέθοδος, καθώς ο ορισμός της ασυνήθιστης συμπεριφοράς είναι συχνά πολύ ασαφής και η περίοδος παρατήρησης είναι πολύ σύντομη. Άλλοι παράγοντες θα μπορούσαν επίσης να εξηγήσουν τη συμπεριφορά των ζώων.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της έρευνας, δρ Βικέλσκι, η προαίσθηση των ζώων γίνεται αισθητή κυρίως όταν κανείς έχει μία συνολική εικόνα από πολλά μαζί ζώα. «Συλλογικά τα ζώα φαίνονται να έχουν ικανότητες που δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμες σε ατομικό επίπεδο», σημείωσε. Επιπλέον, εάν αντιδρούν πράγματι σε ισχνές φυσικές αλλαγές αμέσως πριν από έναν σεισμό, πιθανότατα να αντιδρούν πιο έντονα όσο πιο κοντά βρίσκονται στο επίκεντρο του σεισμού.
Προς το παρόν, είναι ασαφές με ποιον βιολογικό μηχανισμό τα ζώα μπορούν να προαισθανθούν τους σεισμούς. Πιθανώς αντιλαμβάνονται με το τρίχωμά τους τον ιοντισμό του αέρα, ο οποίος προκαλείται από τις μεγάλες πιέσεις στα πετρώματα που δημιουργούνται πριν από έναν σεισμό. Εναλλακτικά, ίσως τα ζώα μυρίζουν τα αέρια που απελευθερώνονται από κρυστάλλους χαλαζία πριν τον σεισμό.
Αυτό που εξετάζεται από τους ερευνητές είναι η πιθανότητα δημιουργίας ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης, το οποίο θα βασίζεται σε «τσιπάκια» αισθητήρων προσαρμοσμένων σε κολάρα στον λαιμό των ζώων. Οι αισθητήρες θα στέλνουν δεδομένα για τις κινήσεις των ζώων σε έναν κεντρικό υπολογιστή κάθε τρία λεπτά. Εάν το σύστημα καταγράψει σημαντικά αυξημένη και ασυνήθιστη κινητικότητα πολλών ζώων επί τουλάχιστον 45 λεπτά, τότε θα αποστέλλεται αυτόματα ένα προειδοποιητικό σήμα για επερχόμενο σεισμό. Οι επιστήμονες δοκίμασαν ήδη ένα τέτοιο σύστημα και διαπίστωσαν ότι όντως, τρεις ώρες μετά το σήμα προειδοποίησης, ένας μικρός σεισμός έλαβε χώρα στην περιοχή, με επίκεντρο σχεδόν κάτω από τον στάβλο των ζώων.
Παρ’ όλα αυτά, πριν αξιοποιηθεί η συμπεριφορά των ζώων ως προειδοποιητικό εργαλείο στη σεισμολογία, πρέπει να γίνουν παρατηρήσεις μεγάλου αριθμού ζώων σε μεγάλα χρονικά διαστήματα σε διαφορετικές σεισμογενείς ζώνες ανά τον κόσμο. Για αυτόν τον σκοπό, θα χρησιμοποιηθεί το νέο παγκόσμιο παρατήρησης των ζώων Icarus, που έχει εγκατασταθεί στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και θα τεθεί σε λειτουργία σε λίγες εβδομάδες.
