Υπάρχει θετική πλευρά σε ιστορικά γεγονότα που χαρακτηρίστηκαν από υψηλή θνησιμότητα, όπως οι πόλεμοι και οι επιδημίες πανώλης; Πιθανά ναι, όπως προκύπτει από μελέτη Αμερικανών πανεπιστημιακών, που διαπίστωσαν ότι κατά τη διάρκεια αυτών των γεγονότων μεγάλες περιοχές αγροτολιβαδικών εκτάσεων εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους, το χορτάρι και καμιά φορά τα δάση ξαναφύτρωσαν, απορροφώντας και πάλι διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Από τα βάθη της ιστορίας ο άνθρωπος αποψίλωνε τα δάση, επεκτείνοντας αγρούς και λιβάδια για να τραφεί ο ολοένα αυξανόμενος πληθυσμός του πλανήτη. Κατέστρεφε έτσι τα δάση, τον φυσικό ταμιευτήρα του διοξειδίου του άνθρακα, συμβάλλοντας, άθελα τότε που δεν υπήρχε η γνώση, στην αλλαγή του κλίματος.
«Είναι συνηθισμένη παρανόηση η αντίληψη ότι η επίδραση του ανθρώπου στο κλίμα άρχισε με τη μεγάλης κλίμακας καύση κάρβουνου και πετρελαίου στη βιομηχανική εποχή», τονίζει η Τζούλια Πόνγκρατζ, στο Τμήμα Παγκόσμιας Οικολογίας του Ινστιτούτου Κάρνεγκι για την Επιστήμη και επικεφαλής συγγραφέας νέας μελέτης για τις επιπτώσεις ιστορικών γεγονότων στην αλλαγή του κλίματος. Η μελέτη, στην οποία εκτός του Τμήματος Παγκόσμιας Οικολογίας που φιλοξενείται στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ συμμετείχε και το ίδιο το Ινστιτούτο Κάρνεγκι για την Επιστήμη, καθώς και το γερμανικό Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ Μετεωρολογίας, δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της αμερικανικής επιστημονικής επιθεώρησης «The Holocene (Η Ολόκαινος Περίοδος)».
«Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι αρχίσαμε να επηρεάζουμε το περιβάλλον πριν από χιλιάδες χρόνια, αλλάζοντας την κάλυψη της επιφάνειας της Γης με βλάστηση, όταν αποψιλώσαμε δάση για αγροτικές καλλιέργειες», επισημαίνει η Πόνγκρατζ. Η αύξηση, πριν την εποχή των ορυκτών καυσίμων, της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα λόγω αποδάσωσης είναι αναγνωρίσιμη σε πάγους που εκσκάφτηκαν σε μεγάλα βάθη στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική.
Η Πόνγκρατζ και οι συνάδελφοί της αποφάσισαν να μελετήσουν την επίπτωση ιστορικών γεγονότων με υψηλή θνησιμότητα στη γενική τάση αύξησης των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα. Ανασυνέθεσαν λεπτομερώς την παγκόσμια κάλυψη εδάφους, το διάστημα 800 μΧ έως σήμερα και χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο παγκόσμιου κύκλου κλίματος-άνθρακα για να ιχνηλατήσουν την επίδραση της αλλαγής χρήσης γης στο κλίμα του πλανήτη. Ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για τέσσερα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, κατά τα οποία ερημώθηκαν εκτεταμένες περιοχές. Αυτά ήταν οι εισβολές των Μογγόλων στην Ασία (1220 μΧ έως 1380 μΧ), ο Μαύρος Θάνατος στην Ευρώπη (1347 μΧ-1400 μΧ), η κατάκτηση της Αμερικής (1519 μΧ-1700 μΧ) και η πτώση της δυναστείας των Μινγκ στην Κίνα (1600 μΧ-1650 μΧ).
«Διαπιστώσαμε ότι κατά τη διάρκεια των συντομότερων ιστορικών γεγονότων, όπως ο Μαύρος Θάνατος, ή η πτώση της δυναστείας Μινγκ, η φυσική αναδάσωση δεν ήταν επαρκής για να υπερβεί τις εκπομπές από την ύλη που σάπιζε στο χώμα», είπε η Πόνγκρατζ. «Κατά τη διάρκεια, όμως, των γεγονότων με μεγαλύτερη διάρκεια, όπως οι εισβολές των Μογγόλων ή η κατάκτηση της Αμερικής, υπήρχε αρκετός χρόνος για να ξαναμεγαλώσουν τα δάση και να απορροφήσουν σημαντικές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα», πρόσθεσε. Στην περίπτωση των εισβολών των Μογγόλων, η εκ νέου βλάστηση στις ερημωμένες περιοχές απορρόφησε περίπου 700 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.
Τα διδάγματα που μπορούν να αντληθούν από τη μελέτη για τα σημερινά ζητήματα κλιματικής αλλαγής είναι προφανή. «Σήμερα, το ένα τέταρτο περίπου της πρωτογενούς καθαρής παραγωγής στις χερσαίες εκτάσεις του πλανήτη χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κυρίως μέσω των αγροκαλλιεργειών. Κατά συνέπεια, υπάρχει τεράστιο δυναμικό στις επιλογές που κάνουμε ως προς τη χρήση γης για να αλλάξουμε τον παγκόσμιο κύκλο άνθρακα», επισημαίνει η Πόνγκρατζ. «Στο παρελθόν, είχαμε σημαντική επίδραση στο κλίμα του πλανήτη και τον κύκλο άνθρακα, αλλά χωρίς πρόθεση. Στη βάση της γνώσης που αντλήσαμε από το παρελθόν, είμαστε σήμερα σε θέση να πάρουμε αποφάσεις για τη χρήση γης που θα ελαττώσουν αυτή την επίδραση. Δεν μπορούμε να αγνοούμε τη γνώση που έχουμε αποκτήσει», προειδοποιεί η Τζούλια Πόνγκρατζ.
