Έχοντας ήδη συμπληρώσει πέντε χρόνια λειτουργίας, το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας (ΓΜΤ) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, συνεχίζει την πορεία του, φιλοδοξώντας την πλήρη εξέλιξή του σε ένα hub, που θα βρίσκεται ακόμη πιο κοντά στην αγορά, ώστε σε αυτό να καταφεύγουν ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, που αναζητούν λύσεις σε προβλήματα, αλλά και ερευνητές του ιδρύματος, που θέλουν να διοχετεύσουν την έρευνά τους στην αγορά με οικονομικό όφελος.
Μέσα στην πενταετή και πλέον λειτουργία του, το γραφείο έχει διαμεσολαβήσει σε δεκάδες συνεργασίες ερευνητών με επιχειρήσεις και βιομηχανίες, που κατέληξαν σε έναν κύκλο εργασιών 29,3 εκατομμυρίων ευρώ (2014-207), σε 74 διπλώματα ευρεσιτεχνίας, πέντε εταιρείες τεχνοβλαστούς (spin-off), οι τρεις από τις οποίες συνεργάζονται με διεθνείς βιομηχανίες, 66 διαπιστεύσεις και πιστοποιήσεις εργαστηρίων, εννέα κύκλους εργαστηρίων προς μέλη του πανεπιστημίου για την ανάπτυξη και ωρίμανση των ερευνών τους, καθώς και αρκετές καίριες συνεργασίες με το οικοσύστημα καινοτομίας (Ok!Thess, NBG Business Seeds της Εθνικής Τράπεζας, iGrowLabs, venture capital “Unifund ΑΚΕΣ”, Technology Forum), με δίκτυα και συνδέσμους.
Σύμφωνα με τους υπεύθυνους του γραφείου, ακόμη και αν κανείς περίμενε περισσότερα “προϊόντα” από το πανεπιστήμιο, δεδομένου ότι στο ίδρυμα εκπονούνται κάθε χρόνο 1.000 νέες έρευνες, οι παραπάνω αριθμοί δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητοι, εξαιτίας της οικονομικής στενότητας του πανεπιστημίου να ανταποκριθεί ακόμη και στα πάγια έξοδά του, πόσο μάλλον στην ανάπτυξη του ΓΜΤ με επιπλέον ειδικό προσωπικό, αλλά και στις πρακτικές δυσκολίες που αφορούν τη σύσταση μίας επιχείρησης εντός των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων.
«Δεν είναι καθόλου εύκολο να δημιουργηθεί ένας τεχνοβλαστός, καθώς πρόκειται για ένα νέο νομικό πρόσωπο με δραστηριότητα. Ακόμη και οι τρεις εθνικές πατέντες που κατάφεραν να αξιοποιηθούν είναι ένας μεγάλος αριθμός. Στα ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια στις 100 πατέντες είναι ζήτημα εάν αξιοποιείται μία» δήλωσε στο ΑΠΕ- ΜΠΕ, η υπεύθυνη του ΓΜΤ ΑΠΘ, Σοφία Τσακίρη.
Από την πλευρά του, ο αναπληρωτής πρύτανης Οικονομικών, αρμόδιος για θέματα Μεταφοράς Τεχνολογίας, Νίκος Βαρσακέλης, υπογράμμισε ότι η πορεία ενός τέτοιου γραφείου πρέπει να είναι μακροχρόνια, και το ΑΠΘ επέλεξε να βαδίσει περισσότερο εκθετικά παρά γραμμικά.
«Οι στόχοι που έχουμε βάλει είναι να αυξάνονται εκθετικά οι τεχνοβλαστοί, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να δημιουργήσεις το γόνιμο έδαφος και την κατάλληλη κουλτούρα. Για να πούμε ότι θα δημιουργήσουμε την επόμενη πενταετία 10 νέες spin-off θα πρέπει να υπάρξει ενδιαφέρον από 1.000 ερευνητές. Και από αυτούς θα προκύψουν οι δέκα νέοι τεχνοβλαστοί. Αυτό κάνουμε τώρα και με τα Εργαστήρια Αξιοποίησης Έρευνας και Καινοτομίας (που αποσκοπούν στην κινητοποίηση της ερευνητικής κοινότητας του ΑΠΘ για να αξιοποιήσουν τις έρευνές τους) και με τα οικοσυστήματα καινοτομίας» είπε και συμπλήρωσε: «Στην ουσία το ΑΠΘ είναι το μόνο πανεπιστήμιο που έχει πραγματικό Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας με ενεργητική πολιτική, αν και λειτουργεί μόλις με δύο άτομα» όταν σε ξένα διακεκριμένα ιδρύματα ο αριθμός τους φτάνει και τα 60.
Η Microsoft θέλει να συνεργαστεί με το ΑΠΘ
Στην παρούσα φάση, το ΑΠΘ διαθέτει πέντε spin-off εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη λογισμικού προσομοίωσης για την αυτοκινητοβιομηχανία, στην καταγραφή και μοντελοποίηση οδικών ατμοσφαιρικών εκπομπών αερίων, στην κατασκευή και τον χαρακτηρισμό εξελιγμένων νανοσωματιδίων, στην ανάπτυξη λύσεων για τη συμπαραγωγή ενέργειας από οργανικά κατάλοιπα επιχειρήσεων του αγροδιατροφικού κλάδου και στην ολιστική αξιολόγηση της ποιότητας λογισμικού με βάση το πρότυπο ISO/IEC 25010.
«Οι τεχνοβλαστοί έχουν πολύ στενή σχέση με τις ερευνητικές ομάδες του πανεπιστημίου και αποτελούν στην ουσία και οχήματα για μεταφορά ερευνητικών έργων στο πανεπιστήμιο. Για παράδειγμα, η “Exothermia” και η “Emisia” από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Θερμοδυναμικής του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών είναι δύο τεχνοβλαστοί που συνεργάζονται με μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, όπως η Mercedes και η BMW, οι οποίες αναθέτουν στη συνέχεια ως υπεργολαβία στο ΑΠΘ, στο αντίστοιχο εργαστήριο, κάποιες εργασίες που δεν μπορούν να κάνουν in situ» ανέφερε ο αναπληρωτής πρύτανης.
Σε ό,τι αφορά στη βιομηχανική έρευνα (για το διάστημα 2014-17) πραγματοποιήθηκαν 2.358 έργα βιομηχανικής συνεργασίας, που χρηματοδοτήθηκαν αποκλειστικά από ιδιωτικές επιχειρήσεις, με κύκλο εργασιών 29,3 εκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 16,39% του συνολικού κύκλου εργασιών του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (ΕΛΚΕ) του ΑΠΘ.
Ενδεικτικές συνεργασίες με ελληνικές εταιρείες είναι με τις: Συνεταιριστική Ένωση Καπνοπαραγωγών, Ελλάδας, Agris AE, ΒΙΟΖΩΚΑΤ, ΑΛΟΥΜΥΛ, Γενική Χημικών Προϊόντων, Κρέτα Φαρμ, Κομποστοποίηση ΕΕ, Σουρωτή, Ντόπλερ κ.ά. Και συνεργασίες με επιχειρήσεις του εξωτερικού: Hyundai Motor, Astrazaneca, Man Truck & Bus, Novartis, CHR, Hansen A/S Toyota, Abbott, Wyeth κ.ά.
Σύμφωνα με τον αναπληρωτή πρύτανη, υπάρχει πρόταση από το Microsoft Innovation Center της Ελλάδας να δημιουργηθεί στο ΑΠΘ ένα κέντρο καινοτομίας, με την αρωγή της εταιρείας, που θα υποστηρίζει τους νέους ερευνητές να εξελίξουν το έργο τους και στη συνέχεια να έρχονται σε επαφή είτε με venture capitals, είτε με επενδυτές ή με εταιρείες που θα ήθελαν να ασχοληθούν. «Βρίσκονται σε εξέλιξη οι συζητήσεις για να διερευνήσουμε τους τρόπους που μπορεί να υλοποιηθεί κάτι τέτοιο, που βέβαια θα είναι στενά συνδεδεμένο με το ΓΜΤ, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι που μπορούμε να ανακοινώσουμε, είναι μία πρόταση από την εταιρεία προς το ΑΠΘ» δήλωσε ο κ. Βαρσακέλης.
Προστασία των ερευνητών
Το ΓΜΤ δημιουργήθηκε με τη λογική της εξωστρέφειας του ΑΠΘ, ώστε να έρθει σε επαφή με την οικονομία της πόλης, της περιφέρειας και της χώρας. Οι βασικές λειτουργίες του γραφείου εξ αρχής ήταν η καθοδήγηση των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας -καθηγητές, νέοι ερευνητές, υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί- που έχουν κάποιο ερευνητικό αποτέλεσμα και επιθυμούν να το αξιοποιήσουν οικονομικά, είτε μέσα από μία επιχείρηση είτε με κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων.
«Ένας από τους ρόλους μας είναι η προφύλαξη των ερευνητών, πέρα από τη συμβουλευτική και την καθοδήγηση, καθώς το γραφείο έχει την τεχνογνωσία της νομικής προστασίας σε διαπραγματεύσεις και συμβόλαια με εταιρείες» δήλωσε η κ. Τσακίρη.
Κατά την ίδια είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρες και οι συνεργασίες του γραφείου με οικοσυστήματα καινοτομίας, όπως το iGrowLabs, στο οποίο υπήρξαν 27 αιτήσεις συμμετοχής, εκ των οποίων έγιναν “αντιστοιχίσεις” σε 13 περιπτώσεις, και αναμένονται αποτελέσματα.
Για την κατοχύρωση της έρευνας, το ΓΜΤ παρέχει υπηρεσίες σε συνεργασία με το γραφείο Νομικής υποστήριξης του ΕΛΚΕ ΑΠΘ. Σήμερα, το ΑΠΘ διατηρεί συνολικά 74 ενεργά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εκ των οποίων 29 σε εθνικό επίπεδο, 16 σε ευρωπαϊκό και 29 σε διεθνές, καθώς και ένα βιομηχανικό σχέδιο (Μηχανισμός Αντικηθύρων). Από αυτά έχουν αξιοποιηθεί ήδη τρία διπλώματα σε εθνικό επίπεδο, τα οποία αφορούν μέθοδο παρασκευής ειδικού προσμείγματος ζωοτροφών για την παραγωγή μοσχαρίσιου κρέατος Ω3 ή κρέατος ΑΡ(3)ΜΑ, παραγωγή ορνίθειου κρέατος ΦΥΤΟΑΡΩΜΑ, μέθοδο και σύσταση ειδικού μίγματος ζωοτροφών για την παραγωγή ειδικού τύπου ωμέγα-3 αυγών ή Αω-3 αυγών.
Μηδενικά τα ταμειακά διαθέσιμα του ΑΠΘ για τις ανάγκες του 2018
Σύμφωνα με τον αναπληρωτή πρύτανη Οικονομικών, η ανάπτυξη του ΓΜΤ είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον προϋπολογισμό του πανεπιστημίου, ο οποίος εκ των πραγμάτων βρίσκεται υπό περιορισμό. Όπως είπε χαρακτηριστικά, και ο ίδιος θα ήθελε να στελεχωθεί το γραφείο με ειδικό προσωπικό (οικονομολόγο, μηχανολόγο, υπεύθυνο marketing κ.ά.), ωστόσο, κάτι τέτοιο προς το παρόν είναι ανέφικτο, αφού το ακαδημαϊκό ίδρυμα μετά βίας καλύπτει τις πάγιες ανάγκες του.
«Ο προϋπολογισμός του υπουργείου προς το ΑΠΘ είναι ελλειμματικός. Πέρσι κλείσαμε με ένα έλλειμμα 4 εκατομμυρίων. Αυτό το έλλειμμα παραδοσιακά το κλείναμε, χρησιμοποιώντας τα ταμειακά διαθέσιμα, δηλαδή τις αποταμιεύσεις μας. Φέτος, θα καλύψουμε με το υπόλοιπο των ταμειακών διαθεσίμων το έλλειμμα του 2017, που σημαίνει ότι για το 2018 το ΑΠΘ δεν θα έχει τη δυνατότητα να καλύψει αυτό το ποσό των 4-5 εκατομμυρίων» είπε, σημειώνοντας ότι ταμειακά διαθέσιμα προέρχονται από το παρελθόν, όταν με τους υψηλότερους προϋπολογισμούς περίσσευαν κάποια ποσά και αποταμιεύονταν.
Όπως εξήγησε, οι πάγιες ανάγκες του πανεπιστημίου υπολογίζονται στα 17,5 εκατομμύρια, αλλά η επιχορήγηση του υπουργείου είναι 12 εκατομμύρια. «Αυτή τη διαφορά την καλύπταμε μέχρι τώρα με τις αποταμιεύσεις μας, που για το 2018 θα είναι μηδενικές», είπε.
Αναφερόμενος στα έσοδα από την Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του ΑΠΘ, είπε ότι «ακόμη πληρώνει πολλά χρέη από το παρελθόν», αλλά ακόμη και χωρίς καθόλου χρέη δεν μπορεί να αποφέρει στο ΑΠΘ περισσότερα από 500.000 ευρώ. «Τα ακίνητα του πανεπιστημίου είναι κληροδοτήματα που δίνονται για συγκεκριμένο σκοπό π.χ. για υποτροφίες για φοιτητές, τα οποία το ΑΠΘ δεν μπορεί να αξιοποιήσει πουθενά αλλού» είπε. Για την Επιτροπή Ερευνών και τον ΕΛΚΕ, ανέφερε ότι καλύπτει ένα μέρος των λειτουργικών αναγκών των τμημάτων, με περίπου 2 εκατομμύρια το χρόνο.
«Παρά τις οικονομικές δυσκολίες το ΑΠΘ καταφέρνει να διατηρεί την ποιότητά του και αυτό φαίνεται από τις παγκόσμιες αξιολογήσεις, όπου παραμένει στις ίδιες θέσεις» κατέληξε ο κ. Βαρσακέλης.
