Αν κάτι υποτίθεται ότι ξεχωρίζει τους ανθρώπους από τα ρομπότ είναι η δημιουργικότητα και η φαντασία, όπως αυτή εκφράζεται στις τέχνες με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την συγγραφή ποίησης και μυθιστορημάτων. Την αντίληψη αυτή έρχεται τώρα να αμφισβητήσει η λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, με τα λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης (AI) να υποστηρίζεται ότι μπορούν… μια χαρά να αντικαταστήσουν έναν συγγραφέα στον τρόπο γραφής, βάζοντας υπό τάπητος το ζήτημα της αναθεώρησης της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας στο άμεσο μέλλον.
Ήδη όσοι συγγραφείς δεν είναι τεχνοφοβικοί και δεν έχουν προσκολληθεί πεισματικά στην εποχή της… γραφομηχανής βρήκαν έναν νέο συνεργάτη στην διαδικασία γραψίματος ενός μυθιστορήματός. Χαρακτηριστική είναι, σύμφωνα με τους «Times της Νέας Υόρκης», η περίπτωση του Ρόμπιν Σλόαν, ο οποίος συνεργάζεται με ένα πρόγραμμα προγραμμάτων μηχανικής και βαθιάς μάθησης υπολογιστή για να γράψει το νέο βιβλίο του. Το λογισμικό, το οποίο μάλιστα έχει αναπτυχθεί από τον ίδιο, ολοκληρώνει τις προτάσεις που ο ίδιος αρχίζει.
Πώς γίνεται αυτό; Ο κ. Σλόαν, ο οποίος κέρδισε την αναγνώριση με το ντεμπούτο του, “Mr. Το 24ωρο βιβλιοπωλείο του κ. Penumbra” δουλεύει το νέο του -άτιτλο προς το παρόν- μυθιστόρημα, το οποίο τοποθετείται στην κοντινή στο μέλλον Καλιφόρνια όπου η φύση αναζωογονείται. Γράφει, λοιπόν: “Οι βίσονες συγκεντρώνονται γύρω από το φαράγγι”. Τι ακολουθεί? Πατάει ένα πλήκτρο, ο υπολογιστής κάνει ένα θόρυβο, αναλύοντας ταυτόχρονα τις τελευταίες προτάσεις και προσθέτει τη φράση “κάτω από τον γυμνό ουρανό”.
“Φανταστικό!” αναφωνεί ο συγγραφέας. «Θα το είχα γράψει μόνος μου εγώ αυτό; Ίσως ναι, ίσως όχι…» λέει. Συνεχίζει: “Οι βίσονες ταξιδεύουν εδώ και δύο χρόνια μπρος-πίσω”… Πλήκτρο, θόρυβος και ο υπολογιστής προτείνει “μεταξύ της κύριας περιοχής της πόλης”. “Αυτό δεν ήταν καθόλου αυτό που σκεφτόμουνα, αλλά είναι ενδιαφέρον”, αναφέρει ο συγγραφέας και συνεχίζει την διαδικασία γραψίματος.
Ο όλος πειραματισμός εντάσσεται στο ευρύτερο και συνεχώς ανερχόμενο πεδίο της «υποβοηθούμενης από υπολογιστή δημιουργίας» (computer-assisted creation), που ήδη βοηθά και άλλου είδους καλλιτέχνες, όπως τους εικαστικούς. Το επάγγελμα του συγγραφέα έτσι προστίθεται σε αυτά που η τεχνητή νοημοσύνη φιλοδοξεί να αντικαταστήσει τον άνθρωπο, με τη λίστα να περιλαμβάνει ήδη τους γιατρούς, τους δικηγόρους, δημοσιογράφους κα.
Όμως, ο λόγος είναι πιο δύσκολος από την εικόνα, όσον αφορά στην επεξεργασία από τις «έξυπνες» μηχανές. Αλλά η πρόοδος είναι σαφής: τον Ιανουάριο η κινεζική Alibaba ανακοίνωσε ότι ανέπτυξε ένα λογισμικό που πέτυχε καλύτερες επιδόσεις από τους ανθρώπους στην κατανόηση του κειμένου. Αν οι μηχανές μπορούν να καταλάβουν τι διαβάζουν, τότε μπορούν και να γράψουν. Η μεγάλη πρόκληση πλέον είναι πόσο δημιουργικά μπορούν να γράψουν.
Ο καλλιτέχνης και “δημιουργικός τεχνολόγος”, όπως αυτοπροσδιορίζεται, Ρος Γκούντγουιν, υποστηρίζει ότι τα ρομπότ δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τον άνθρωπο και σε αυτόν τον τομέα. Χρησιμοποιώντας υπολογιστικά δίκτυα έχει καταφέρει να δημιουργήσει ποίηση, σενάρια και από πέρυσι προσπαθεί να φτιάξει ένα λογοτεχνικό βιβλίο με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. Με τη βοήθεια μιας κάμερας, ενός GPS, ενός μικρόφωνου συνδεδεμένων σε ένα σύστημα νευρωνικών δικτύων που ο Goodwin είχε «εκπαιδεύσει» με εκατοντάδες βιβλία και δεδομένα θέσης, φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα γραμμένο από μηχανή αμερικανικό roadtrip μυθιστόρημα, ακολουθώντας την που είχε πραγματοποιήσει και ο ίδιος ο Κέρουακ στο βιβλίο του “Στο Δρόμο”, τη “βίβλο” της “γενιάς των Μπιτ”.
“Το τετραήμερο ταξίδι νομίζω ότι είχε μεγάλη επιτυχία. Το ίδιο το αυτοκίνητο χρησιμεύει ως βασικός χαρακτήρας που δίνει ένα ρυθμό και ροή στην ιστορία. Έχω διαβάσει όλο το έργο και νομίζω ότι είναι αρκετά ενδιαφέρον. Νομίζω ότι αποτυπώνεται όμορφα και ποιητικά η σύγχρονη αμερικάνικη κοινωνία και υπάρχουν κάποιες αξέχαστες γραμμές στο έργο. Πρόκειται ωστόσο για ένα ατελές έγγραφο, ένα γρήγορο πρωτότυπο έργο. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να το συγκρίνουμε με ένα μυθιστόρημα κάποιου συγγραφέα, ούτε καν βρίσκεται κοντά”, παραδέχεται εν τέλει ο Goodwin στο Atlantic.