Συμπεράσματα από την πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις και την ετήσια μελέτη της MedCruise
Αν και θα μπορούσε ν’ αποτελεί μια από τις κινητήριες δυνάμεις του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, με παράπλευρες μάλιστα ωφέλειες και σε άλλους κλάδους, επιφέροντας σημαντικά έσοδα και ενισχύοντας την απασχόληση, δυστυχώς η κρουαζιέρα δεν αποδίδει τα αναμενόμενα.
Κι αυτό διότι τα προβλήματα και οι ελλείψεις στο κομμάτι των υποδομών, των υπηρεσιών και των υποστηρικτικών κλάδων, σε συνδυασμό με την απουσία συγκροτημένου θεσμικού και νομοθετικού πλισίου, μετατρέπουν την κρουαζιέρα σε ακόμη μία ανεκμετάλλευτη ευκαιρία.
Αυτό επισημαίνει η πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, η οποία -μεταξύ άλλων- επισημαίνει το παράδοξο ότι, ενώ σε επίπεδο αφίξεων η Ελλάδα έχει 17% της ευρωπαϊκής Αγοράς, σε επίπεδο τζίρου το αντίστοιχο μερίδιο είναι μόλις 4%.
Σύμφωνα με την έρευνα, το κυριότερο πρόβλημα εντοπίζεται στις σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά τις παροχές προς τις εταιρείες κρουαζιέρας στα ελληνικά λιμάνια. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά στην έλλειψη berth allocation systems, δηλαδή των συστημάτων προκράτησης θέσης πρόσδεσης από τα πλοία. Το απλό αυτό εργαλείο υπάρχει διαθέσιμο μόνο στο λιμάνι της Κέρκυρας. Υπάρχουν και άλλα πιο σύνθετα εμπόδια όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι το αεροδρόμιο της Αθήνας, βρίσκεται μακριά από το λιμάνι του Πειραιά, όπου υπάρχουν σοβαρά προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης. Άλλες δυσλειτουργίες αφορούν ακόμη και στο κομμάτι της τροφοδοσίας όπου συχνά είναι πιο φτηνό για μια εταιρεία να φέρει προϊόντα από το εξωτερικό με φορτηγά.
Όπως επισημαίνει η διαΝΕΟσις, η στέρηση υποδομών, δεν αφορά μόνο στα τεχνικά χαρακτηριστικά των λιμανιών αλλά συνολικά σε 35 κριτήρια που πρέπει να πληροί ένα λιμάνι για να μπορεί να είναι ελκυστικό home port και τα οποία περιλαμβάνουν από το βάθος του λιμανιού και το μήκος του προβλήτα, μέχρι την πολιτική σταθερότητα και το ύψος των λιμενικών τελών.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πέντε λιμάνια που, θεωρητικά, θα μπορούσαν να αναμορφωθούν, ώστε να πληρούν αρκετά από αυτά τα κριτήρια: του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, της Κέρκυρας, της Ρόδου και του Ηρακλείου. Αυτά έχουν κάποια βασικά χαρακτηριστικά (επαρκή χώρο για υποδομές, πρόσβαση σε διεθνές αεροδρόμιο, αξιοθέατα πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος και άλλα), αλλά έχουν ακόμα πολύ σοβαρές ελλείψεις, αναφέρει η διαΝΕΟσις.
Η Αγορά
Η παγκόσμια αγορά της κρουαζιέρας το 2015 έκανε τζίρο ύψους 40 δισ. δολάρια, μεταφέροντας πάνω από 20 εκατομμύρια επιβάτες, σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα μας είναι ότι η Ελλάδα διαθέτει ένα υψηλής ποιότητας προϊόν κρουαζιέρας λόγω των πολλών πιθανών εναλλακτικών προορισμών, ενώ την ίδια στιγμή ακριβώς εξαιτίας της αδράνειας υπάρχουν σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης.
Στην Αγορά της Μεσογείου, η οποία μέχρι το 2015 γνώριζε αλματώδη ανάπτυξη, η Ελλάδα εμφανίζεται ως ο τρίτος δημοφιλέστερος προορισμός. Ωστόσο τα έσοδά της εξακολουθούν να παραμένουν δυσανάλογα μικρά. Σημειώνεται ότι η κρουαζιέρα φέρνει πάνω από το 10% των συνολικών αφίξεων τουριστών και περίπου το 5% των εσόδων, περί τα 600 εκατ. ευρώ ετησίως.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η Μεσόγειος σήμερα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά για την κρουαζιέρα διεθνώς, με τζίρο που φτάνει τα 12 δισ. ετησίως.
Η μελέτη της διαΝΕΟσις, καταδεικνύει ότι στα home ports τα έσοδα είναι σημαντικά μεγαλύτερα αφού οι επιβάτες δαπανούν χρήματα μεταξύ άλλων για τη διαμονή τους, πριν ή μετά την κρουαζιέρα, για εισιτήρια αεροπλάνου και φόρους αεροδρομίων. Οι εταιρείες κρουαζιέρας χρησιμοποιούν τα home ports ως βάσεις από τις οποίες προμηθεύονται καύσιμα, τρόφιμα και εξοπλισμό, ενώ εκεί συμβαίνει και η συντήρηση, οι μικροεπισκευές και ο τεχνικός έλεγχος του πλοίου. Αν όλοι οι επιβάτες που επισκέπτονται σήμερα την Ελλάδα σε κρουαζιέρες transit έρχονταν με κρουαζιέρες που έκαναν homeporting σε ελληνικά λιμάνια, τότε η χώρα θα εισέπραττε 800 εκατομμύρια ευρώ επιπλέον κάθε χρόνο και τα συνολικά έσοδα θα έφταναν το 1,4 δισ. ευρώ. Είναι σαφές δηλαδή σύμφωνα με τους ερευνητές της διαΝΕΟσις ότι η αγορά “μοιάζει σαν τεράστια, αναξιοποίητη ευκαιρία. Και είναι».
Πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτό; Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα έρχεται από τη Βαρκελώνη η οποία, μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες, εκμεταλλεύτηκε τη συγκυρία και με σωστή συνεργασία όλων των φορέων (δήμος, περιφέρεια, λιμάνι, διοικήσεις αεροδρομίων και άλλοι φορείς) εκπόνησαν ένα στρατηγικό πλάνο που προσέλκυσε σημαντικές επενδύσεις από τις μεγάλες εταιρείες κρουαζιέρας. Αποτέλεσμα, σήμερα η Βαρκελώνη να πλασάρεται στις πρώτες θέσεις του home porting.
Ευκαιρίες και δυνατότητες
Είναι ευνόητο ότι η Ελλάδα αυτή τη στιγμή δύσκολα μπορεί να μπει στον κλάδο της ναυπήγησης κρουαζιερόπλοιων. Ωστόσο υπάρχει η δυνατότητα για κάποια λιμάνια να αποκτήσουν υποδομές και να προσφέρουν ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες. Σημειώνεται ότι η Cosco έχει δεσμευτεί να επενδύσει 135 εκατ. ευρώ στην ανάπτυξη των υποδομών κρουαζιέρας του Πειραιά.
Παράλληλα έχουν ξεκινήσει κινήσεις αναβάθμισης του ΟΛΠ, με τη δημιουργία νέων σύγχρονων χώρων αναμονής επιβατών και την επαναλειτουργία του δρομολογίου του ΟΑΣΑ Χ80 που συνδέει το λιμάνι με το κέντρο. Όπως υπογραμμίζει η διαΝΕΟσις, αυτές οι κινήσεις, αλλά και οι επαφές της Cosco με στελέχη των μεγάλων εταιρειών κρουαζιέρας στο Μαϊάμι τους προηγούμενους μήνες, έχουν φέρει κάποιες συμφωνίες δοκιμαστικών homeportings.
Οι εταιρείες μπορούν επίσης να παίξουν σημαντικότερο ρόλο στο μέλλον: σύμφωνα με την έρευνα η συνεισφορά τους μπορεί να είναι οργανωτική, αλλά μπορεί και οικονομική. «Σε πολλά λιμάνια το management και το κόστος των υποδομών το έχουν αναλάβει οι ίδιες εταιρείες που έχουν και τα κρουαζιερόπλοια με τις επονομαζόμενες συμφωνίες ΒΟΤ (Build, Operate, Transfer)».
Μοχλός για την ανάπτυξη του ΟΛΠ η κρουαζιέρα
Το μεγαλύτερο λιμάνι ακτοπλοΐας μεταξύ των 69 οργανωμένων λιμένων της Μεσόγειου αναδείχθηκε ο Πειραιάς με 16,540 εκατομμύρια επιβάτες, σύμφωνα με την ετήσια μελέτη της Ένωσης Λιμένων Κρουαζιέρας Μεσογείου (MedCruise). Πίσω από τον Πειραιά ακολουθούν η Νάπολη, η Μεσσήνη (Σικελία), οι Βελεαρίδες (Ισπανία) και το Σπλίτ (Κροατία).
Η Μεσογειακή πρωτιά όπως αποτυπώνεται στα στοιχεία της MedCruise, ωστόσο δεν αποτελεί λόγο εφησυχασμού καθώς ο Πειραιάς ήδη από φέτος αναβαθμίζεται περαιτέρω ενισχύοντας με νέες επενδύσεις τις λιμενικές του υποδομές (κρηπιδώματα, εκβαθύνσεις, ράμπες, καθαρισμός κλπ) στο πλαίσιο του επενδυτικού πλάνου του ΟΛΠ (www.olp.gr) . Παράλληλα η διοίκηση του ΟΛΠ καταρτίζει και σχέδιο ανάπτυξης του real estate, με ανάπτυξη ξενοδοχειακού συγκροτήματος, καταστημάτων και χώρων υποδοχής και αναμονής με στόχο να δημιουργηθεί ενδιαφέρον στους επιβάτες, και όχι μόνο, για μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής στην περιοχή του λιμανιού.
Τα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης του Πειραιά στον τομέα της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας αποτυπώνονται και στα δεδομένα της MedCruise σύμφωνα με τα οποία στη Μεσόγειο διακινούνται 77 εκατομμύρια επιβάτες που επιβιβάζονται και αποβιβάζονται κατά τη διάρκεια 281 χιλιάδων προσεγγίσεων πλοίων σε λιμάνια. Στον Πειραιά πραγματοποιούνται ετησίως 14 χιλιάδες προσεγγίσεις πλοίων.
Στα λιμάνια της Δυτικής Μεσογείου διακινούνται 41,17 εκατομμύρια επιβάτες ακτοπλοΐας μέσω 199.495 προσεγγίσεων πλοίων, ενώ στα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου 23,88 εκατομμύρια επιβάτες πλοίων μέσω 41.304 προσεγγίσεων. Στα λιμάνια της Αδριατικής, συμπεριλαμβανομένων δηλαδή αυτών της Πάτρας και της Ηγουμενίτσας, διακινούνται 11,94 εκατομμύρια επιβάτες μέσω 40.708 προσεγγίσεων. Σημειώνεται πως κάθε ταξίδι είναι κυκλικό και περιλαμβάνει προσεγγίσεις πέραν του ενός προορισμού και έτσι τα παραπάνω στοιχεία απεικονίζουν επισκέψεις ίδιων πλοίων και επιβατών σε περισσότερα απο ένα λιμάνια.
Επενδύσεις
Ο τομέας της κρουαζιέρας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες στο νέο επενδυτικό πρόγραμμα του ΟΛΠ που υλοποιείται το 2017 ως αναπόσπαστο τμήμα του υποχρεωτικού προγράμματος αλλά και του οικειοθελούς προγράμματος επενδύσεων που σχεδιάζει η China Cosco Shipping Corporation Limited προκειμένου το λιμάνι του Πειραιά να αναδειχθεί περαιτέρω ως εμπορικός κόμβος αλλά και ως διεθνές κέντρο κρουαζιέρας.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τα έργα αναβάθμισης με τη δημιουργία συνολικά έξι νέων θέσεων ελλιμενισμού με δυνατότητα υποδοχής των μεγαλύτερων κρουαζιεροπλοίων διεθνώς καθώς επίσης και η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας της Λιμενικής Ζώνης του Κεντρικού Λιμένα με στόχο την μεγαλύτερης διάρκειας παραμονή στο λιμάνι των επιβατών Κρουαζιέρας και Ακτοπλοΐας.
Σημειώνεται ότι έχει ήδη ολοκληρωθεί εντός χρονοδιαγράμματος η κατασκευή του νέου κρηπιδότοιχου εξυπηρέτησης πλοίων στην περιοχή Αγ. Νικολάου Κεντρικού Λιμένα Πειραιά. Ο νέος κρηπιδότοιχος, τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν αρχές Οκτωβρίου παρουσία του Προέδρου της China Cosco Shipping Corporation Limited, Captain Xu Lirong, έχει μήκος 281μ, βάθος -11,50μ και καταλαμβάνει χερσαίο χώρο 8.432 μ2.
Εκτός όμως από τις επενδύσεις, ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη στοχευμένες κινήσεις με στόχο το άνοιγμα του τομέα της κρουαζιέρας και σε νέες αγορές όπως η αχανής ασιατική αγορά της Κίνας. Ήδη στις αρχές Μαΐου ξεκίνησε από τον Πειραιά το πρώτο κρουαζιερόπλοιο με οργανωμένο γκρουπ επιβατών από την Κίνα. Το πρώτο “πιλοτικό” αυτό ταξίδι πραγματοποιήθηκε από τη Celestyal Cruises, η οποία χρησιμοποιεί τον ΟΛΠ και το Λαύριο ως λιμάνια εκκίνησης (home port) και αναπτύσσει το συγκεκριμένο project εδω και δυο τουλάχιστον χρόνια. Το πρώτο γκρουπ αποτελείτο από 250 άτομα ενώ έχουν ήδη προγραμματιστεί επισκέψεις για τουλάχιστον 2.000 κινέζους επιβάτες εντος των αμέσως επομένων μηνών.
Σημαντική αύξηση των μεγεθών της Κρουαζιέρας
Ήδη στα αποτελέσματα του 2016 αποτυπώνεται το ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του τομέα της κρουαζιέρας, καθώς καταγράφηκε σημαντική αύξηση του διακινηθέντος επιβατικού έργου, τόσο για τους επιβάτες home όσο και για τους επιβάτες transit.
Το συνολικό διακινηθέν επιβατικό έργο την περασμένη χρονιά αυξήθηκε κατά περίπου 12% σε σχέση με το 2015, από 980.149 σε 1.094.135 επιβάτες, κυρίως λόγω της αύξησης κατά 24% (από 284.241 σε 352.663 επιβάτες) του αριθμού των επιβατών κρουαζιέρας που χρησιμοποίησαν τον Πειραιά ως λιμάνι αφετηρίας ή τελικού προορισμού αλλά και σε μικρότερο βαθμό λόγω της αύξησης των διερχόμενων επιβατών (τράνζιτ) κρουαζιέρας κατά 7% (από 695.908 σε 741.472 επιβάτες).
Σημειώνεται ότι ο αριθμός των προσεγγίσεων πλοίων παρέμεινε σχεδόν σταθερός ωστόσο λόγω των επενδύσεων κατέστη εφικτή η εξυπηρέτηση μεγαλύτερων πλοίων, όπως το μήκους 321 μ. Carnival Vista, της εταιρείας Carnival Cruise Lines, που χρησιμοποίησε πέντε φορές τον Πειραιά ως λιμένα αφετηρίας (home porting) και μία φορά ως λιμάνι διέλευσης (transit), και το νεότευκτο κρουαζιερόπλοιο Ovation of the Seas της εταιρείας Royal Caribbean, μήκους 348 μ., χωρητικότητας 4.180 επιβατών και 1.300 μελών πληρώματος.
Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι η εταιρεία κατάφερε να ανταποκριθεί με ειδοποίηση μόλις λίγων ωρών στην έκτακτη εκτροπή προσεγγίσεων κρουαζιεροπλοίων από την Κωνσταντινούπολη στον Πειραιά, εξαιτίας των γεγονότων του περυσινού καλοκαιριού. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ο ΟΛΠ ήταν έτοιμος τόσο σε επίπεδο ετοιμότητας εγκαταστάσεων όσο και σε ετοιμότητα προσωπικού για να υποδεχθεί τα έκτακτα δρομολόγια.
Σημειώνεται ότι για το 2016 χρονιά κατά την οποία στο τέταρτο τρίμηνο πέρασε ο έλεγχος της διοίκησης στην China Cosco Shipping καταγράφηκε αύξηση 13% στα προ φόρων κέρδη. Ειδικότερα ο κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε στα 103.5 εκατ. έναντι 99,9 εκατ. το 2015 (+ 3,6 %) ενώ τα κέρδη προ φόρων έφτασαν τα 11 εκατ. ευρώ έναντι 9,8 εκατ. το 2015. Καθοριστική παράμετρος για τη βελτίωση της κερδοφορίας στάθηκε η μείωση κατά 8,0% των συνολικών λειτουργικών εξόδων της χρήσης ενώ σημαντική μείωση παρουσίασαν και τα έξοδα διοίκησης κατά € 5,5 εκ (-20,2%)
Για την τρέχουσα χρονιά η διοίκηση αναμένει περαιτέρω ενίσχυση των κερδών και του κύκλου εργασιών με οδηγό την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων στους τερματικούς σταθμούς εμπορευματοκιβωτίων, αυτοκινήτων και κρουαζιέρας αλλά και της ναυπηγοεπισκευής.