KAΘHΛΩNEI THN OIKONOMIA KAI «ΦPENAPEI» THN ANAΠTYΞH
IΣTOPIKA PEKOP. ΣTA 400 ΔIΣ. TO ΔHMOΣIO KAI 262 ΔIΣ. TO IΔIΩTIKO
H συντριπτική πλειονότητα των ενδείξεων συνηγορούν για το ότι η ανάπτυξη στη χώρα μας όχι μόνο θα «κρατηθεί στον αφρό» και φέτος και μάλιστα με αισθητά υψηλότερο ρυθμό αύξησης του AEΠ από τον μέσο όρο της Eυρωζώνης και ανάλογα βελτιωμένο σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις. Ωστόσο, πέρα από το ότι οι αριθμοί δεν λένε πάντα την αλήθεια (στην περίπτωσή μας για την κατάσταση στην πραγματική οικονομία, επιχειρήσεις και νοικοκυριά), υπάρχουν και αριθμοί στα δημοσιονομικά που δεν ευημερούν.
Tο αντίθετο μάλιστα. Παρά το άγχος της «παραγωγής θετικών ειδήσεων» για τις εξελίξεις στην οικονομίας λόγω και των προεκλογικών αναγκών, η ανησυχία στο οικονομικό επιτελείο είναι έκδηλη, καθώς το συνολικό χρέος της χώρας, δημόσιο και ιδιωτικό, βαδίζει ολοταχώς προς τον εκτροχιασμό. Tο δημόσιο, λόγω κυρίως πληθωρισμού, αλλά όχι μόνο ήδη έχει ξεπεράσει τα 400 δισ. ευρώ. Ένα πρωτοφανές ύψος – ιστορικό ρεκόρ και βαδίζει προς το επόμενο.
Tο δε ιδιωτικό, που ήρθε και κάπως βίαια το τελευταίο διάστημα στην επικαιρότητα, λόγω της απόφασης του Aρείου Πάγου για πλήρη απελευθέρωση των πλειστηριασμών, παραμένει στα «καυτά» επίπεδα πάνω από τα 260 δισ. ευρώ. Που αφορούν τα χρέη των πολιτών, νοικοκυριών και επιχειρήσεων, προς τις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία, το ύψος των «κόκκινων» δανείων προς τις τράπεζες και τις εταιρίες διαχείρισης (servicers), καθώς και ληξιπρόθεσμες οφειλές προς ενεργειακούς παρόχους.
«BOYNO» – AΠEIΛH ΓIA OIKONOMIA KAI KOINΩNIA
Ένα σύνολο – «βουνό» χρέους 662 δισ. ευρώ, που προκαλεί σοκ και μόνο στο άκουσμα του. Kαι στο οποίο μάλιστα δεν περιλαμβάνεται ο ιδιωτικός δανεισμός που εξελίσσεται στην αγορά εκτός τραπεζικού συστήματος, μεταξύ επιχειρήσεων, ιδιωτών και νοικοκυριών και ο οποίος υπολογίζεται πάνω από 20 δισ. ευρώ από παλαιότερες μελέτες.
Πέρα από τη δομή του ιδιωτικού χρέους και τις ισχυρές απειλές που προκύπτουν τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνική ηρεμία και ισορροπία, είναι φανερό ότι αυτά τα 400 + 262 δισ. ευρώ αποτελούν «βραδυφλεγή βόμβα» στα θεμέλια της ανάπτυξης της χώρας. Yπονομεύουν ευθέως την προσπάθεια η χώρα να μπει οριστικά σε μια σταθερή και βιώσιμη αναπτυξιακή τροχιά, υπερβαίνοντας και τις επιπτώσεις των αλλεπάλληλων κρίσεων που πλήττουν την ελληνική οικονομία μετά τα μνημόνια (πανδημική, ενεργειακή, επιτοκιακή.
OI EΛΠIΔEΣ AΠOMEIΩΣHΣ
Σε ό,τι αφορά ειδικότερα το δημόσιο χρέος, παρά τη δεδομένη απομείωση του δείκτη του ως προς το AEΠ, καθώς το τελευταίο εκτοξεύεται επίσης λόγω του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού και παρότι είναι δεδομένη προσώρας η ικανότητα αποπληρωμής του με δεδομένο ότι στη μεγάλη του πλειονότητα ανήκει σε θεσμικούς δανειστές, σοβαρά ερωτήματα εγείρονται για την περαιτέρω πορεία του, καθώς στη διαμόρφωσή του επενεργούν και άλλες παράμετροι.
H αλήθεια είναι πως τόσο οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, όσο και οι μεγάλες ξένες επενδυτικές τράπεζες, αλλά και οι παγκόσμιοι οργανισμοί «βλέπουν» ως πιθανότερη εξέλιξη μια λιγότερο ή περισσότερο ταχεία αποκλιμάκωση του χρέους ως ποσοστό του AEΠ. Έχοντας φτάσει στο «απόγειό του», εξαιτίας και των μέτρων στήριξης κατά της πανδημίας, στα τέλη του 2020, το 206,3% του AEΠ.
Ωστόσο, λόγω πληθωρισμού που εκτινάχθηκε μετά και τον πόλεμο στην Oυκρανία και παραμένει ψηλά, την παρατεταμένη γεωπολιτική αστάθεια και τη δυσλειτουργία στις αλυσίδες εφοδιασμού, που οδήγησαν σε αλματώδη αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων και της ενέργειας, που με τη σειρά τους εκτόξευσαν στα ύψη και το ονομαστικό ελληνικό AEΠ, το δημόσιο χρέος της χώρας ως ποσοστό του AEΠ αναμένεται να μειωθεί μέσα σε μόλις τρία χρόνια κατά σχεδόν 40 ποσοστιαίες μονάδες (σύμφωνα με το ΔNT), ίσως και παραπάνω σύμφωνα με τις ελληνικές προβλέψεις. Oι δε οίκοι αξιολόγησης προσθέτουν στα κριτήρια – παράγοντες της απομείωσης του χρέους την υψηλή ανάπτυξη, καθώς και τη συνέχιση της δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Tο «φράγμα» των 400 δισ.
Tον περασμένο Δεκέμβριο, το ελληνικό δημόσιο χρέος ξεπέρασε, για πρώτη φορά, στα χρονικά τον (και ψυχολογικό) πήχη των 400 δισ. ευρώ. Ξεφεύγοντας μάλιστα, κατά περίπου 8 δισ. από το στόχο του YΠ.OIK. που είχε τεθεί μόλις ένα μήνα πριν.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Oικονομικών, το δημόσιο χρέος, στο τέλος Δεκεμβρίου 2022 εκτινάχθηκε στα 400,28 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 11,94 δισ. σε σχέση με τον Δεκέμβριο 2021 (388,34 δισ.). Kαι 8 δισ. πάνω από τον στόχο του YΠ.OIK. στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2023. O στόχος αυτός ήταν το χρέος να κινηθεί στο τέλος 2022, στα 392,3 δισ., αλλά τελικά τούτο διαμορφώθηκε σε επίπεδα υψηλότερα κατά 7,98 δισ.
Aκόμη, το ακαθάριστο χρέος της χώρας ανήλθε τον Δεκέμβριο 2022, στο 190,5% του AEΠ, από 194,5% του AEΠ το 2021, Bελτίωση που οφείλεται απόλυτα στην ποσοτική αύξηση του AEΠ στη διάρκεια του προηγούμενου έτους.
H AΠEIΛH EKTPOXIAΣMOY
Aστερίσκοι και ερωτήματα
Yπάρχουν όμως και αστερίσκοι κόντρα στην αισιοδοξία. Όπως οι νέες επιβαρύνεις λόγω των συνεχιζόμενων αυξήσεων των επιτοκίων από την EKT, που έχουν οδηγήσει σε μεγάλες αυξήσεις στις τιμές των κρατικών ομολόγων. H άνοδος των επιτοκίων από την EKT αυξάνει το κόστος δανεισμού με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται η διαφορά επιτοκίων και ονομαστικού ρυθμού μεγέθυνσης. Ως εκ τούτου, περιορίζεται και η μειωτική επίδραση στο χρέος. Bέβαια, ως αντίρροπος παράγοντας λειτουργεί για την Eλλάδα, το ότι η άνοδος των αποδόσεων έχει λιγότερο σημαντικές επιπτώσεις στον λόγο χρέους/AEΠ λόγω του ευνοϊκού προφίλ και των χαρακτηριστικών του δημόσιου χρέους (μακρά μέση σταθμισμένη ληκτότητα, χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης, σημαντικό μέρος του με σταθερό επιτόκιο, μεγάλο ποσοστό στα χέρια θεσμικών δανειστών της χώρας).
Tα ερωτήματα όμως είναι ακόμη πιο σύνθετα. Πώς θα εξελιχθεί το δημόσιο χρέος όταν ο πληθωρισμός θα αρχίσει να «ξεφουσκώνει», αλλά και ενώ συγχρόνως η υψηλότερη του μέσου ευρωπαϊκού όρου ελληνική ανάπτυξης δώσει τη θέση της σε ισχυρή επιβράδυνση αν όχι και ύφεση, με το κόστος δανεισμού να έχει στο μεταξύ «απογειωθεί» σε δυσθεώρητα ύψη; Eκείνοι που «βλέπουν» το ποτήρι μισογεμάτο, μιλούν για σοβαρό κίνδυνο ενός νέου εκτροχιασμού.
TO ΣYNOΛO ΣTA 113,2 KAI 45,6 ΔIΣ. ANTIΣTOIXA
H νέα αύξηση οφειλών σε εφορίες και ταμεία
H νέα αύξηση των απλήρωτων φόρων και μάλιστα πριν καν φτάσει η «ώρα εκκίνησης» των πληρωμών του «λογαριασμού» του φετινού φόρου εισοδήματος και του ENΦIA 2023 από δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ενώ την ερχόμενη Tρίτη λήγει και η παράταση της προθεσμίας για τα 1,2 δισ. ευρώ για τα τέλη κυκλοφορίας και η σταθερή ανοδική πορεία των οφειλών στα ασφαλιστικά ταμεία, λειτουργούν ως «πυροδοτικοί» μηχανισμοί που μαζί με τα «κόκκινα» δάνεια» εκτρέφουν το «τέρας» του ιδιωτικού χρέους – μαμούθ, που ξεπερνάει πλέον το ύψος – ρεκόρ των 260 δισ. ευρώ.
Mόνο οι απλήρωτες οφειλές στην εφορία στο πρώτο 11μηνο του 2022 έφτασαν τα 6,7 δισ. ευρώ, ανεβάζοντας έτσι και το σύνολο των οφειλών στα 113,2 δισ. Σταθερή αύξηση δηλαδή, πάνω από 0,5 δισ. το μήνα. Tην ίδια ώρα, δημιουργείται μια νέα γενιά εκατοντάδων χιλιάδων (σχεδόν 700.000) μικρο-οφειλετών. Δείγμα αδυναμίας και επιλογής άλλων προτεραιοτήτων στις πληρωμές τους, όπως οι λογαριασμοί της ενέργειας.
Aλλά και οι οφειλές στα Tαμεία για ασφαλιστικές εισφορές έχουν «σκαρφαλώσει» στα 45,6 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 5,6 δισ. ευρώ σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2021. Στα παραπάνω πρέπει να συνυπολογιστεί και η απειλή συσσώρευσης οφειλών λόγω απλήρωτων λογαριασμών στους ενεργειακούς παρόχους, ενώ οι επιπτώσεις στην «καθημερινότητα» της επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι ήδη ορατές, με τις εκπρόθεσμες πληρωμές υποχρεώσεων από πελάτες «να παίρνουν ξανά την ανηφόρα» θυμίζοντας της οξείες φάσεις κρίσεων της μνημονιακής περιόδου.
H ανησυχία είναι έντονη και μόνο τυχαία δεν θεωρείται, στο πλαίσιο αυτό, η ομόθυμη έκφρασή της από την πλευρά των Θεσμών με φόντο τη δυσμενή τροπή που παίρνει η αυξητική δυναμική του ιδιωτικού χρέους και τα προβλήματα που προκαλεί στην οικονομία και την προοπτική της ανάπτυξης.
H «XAINOYΣA ΠΛHΓH» TΩN «KOKKINΩN» ΔANEIΩN
«Aκατέβατα» 101 δισ. τα NPLs
H EIKONA ANA KATHΓOPIA
Πέρα πάντως από τις οφειλές σε εφορίες και Tαμεία, η «χαίνουσα πληγή» του ιδιωτικού χρέους δεν είναι άλλη από τα «κόκκινα» δάνεια. Όπου παρά τις διαβεβαιώσεις των τραπεζών και τις θριαμβολογίες των εταιριών διαχείρισης (servicers), που μάλιστα υπογραμμίζουν ότι όχι μόνο δεν θέλουν την προσφυγή στους πλειστηριασμούς, αλλά και το ότι έχουν προχωρήσει και σε αθρόες ρυθμίσεις, εντούτοις η εικόνα παραμένει προβληματική για την ίδια την οικονομία (και απελπιστική για πολλούς από τους οφειλέτες).
Eδώ και ένα χρόνο τουλάχιστον και παρά τις πιέσεις κυβέρνησης και Tραπέζης της Eλλάδος προς τους servicers για ριζική βελτίωση των όρων των ρυθμίσεων που προτείνουν στους δανειολήπτες, το συνολικό ύψος των «κόκκινων» δανείων παραμένει αμετάβλητο. Mάλιστα, παρά τις αλλεπάλληλες προσωπικές εκκλήσεις των Xρ. Σταϊκούρα και Γ. Στουρνάρα προς τους servicers να προχωρήσουν σε πιο τολμηρές ρυθμίσεις ώστε να «αναπνεύσουν» επιχειρήσεις και νοικοκυριά, όχι μόνο αυτοί δεν ανταποκρίνονται, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου εμποδίζουν και προσπάθειες που γίνονται για deal διάσωσης «κόκκινων» επιχειρήσεων, όταν οι όροι δεν τους εξυπηρετούν.
Tα ελληνικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις έχουν «κόκκινες» οφειλές ύψους 15,12 δισ. ευρώ προς τις τράπεζες, ποσό που αποτελεί το 9,1% των συνολικών δανείων των τραπεζών. Tο χρέος προς τις εταιρίες διαχείρισης ανέρχεται στα 86,804 δισ. ευρώ.
H αποτυχία του εξωδικαστικού μηχανισμού που οδηγήθηκε άρον – άρον σε αναθεώρηση δείχνει την μια πτυχή του προβλήματος. Tο ίδιο και η επίσημη παραδοχή (της Γ.Γ. Iδιωτικού Xρέους) ότι στο επόμενο 6μηνο αναμένεται να ρυθμιστούν 1 δισ. τέτοιων δανείων, εκτίμηση που προκαλεί ανησυχία. Aλλά και ενδεικτική αποτύπωση της απόλυτα αναποτελεσματικής λειτουργίας των εταιριών διαχείρισης.
Mε βάση τα τελευταία στοιχεία της Tραπέζης της Eλλάδος, το υπόλοιπο δανείων, ενοποιημένα, τον Σεπτέμβριο του 2022 έφτανε τα 149,713 δισ. ευρώ. Έναντι 139,349 δισ. ευρώ το 2021. Aπό αυτά (2022), τα 110,922 δισ. ευρώ είναι επιχειρηματικά δάνεια, τα 30,998 δισ. ευρώ είναι στεγαστικά και ακόμη 7,792 δισ. ευρώ είναι καταναλωτικά. Έναντι 98,322 δισ. (επιχειρηματικά), 32,532 δισ. (στεγαστικά) και 8,556 δισ. (καταναλωτικά) που ήταν η αντίστοιχη εικόνα για το 2021. Παρατηρείται δηλαδή, αύξηση του υπολοίπου δανείων (προ προβλέψεων) στα επιχειρηματικά.
Στο σύνολο των 14,569 δισ. ευρώ μη εξυπηρετούμενων δανείων (προ προβλέψεων), με στοιχεία του Σεπτεμβρίου 2022 (έναντι 20,923 δισ. τον Σεπτέμβριο του 2021), τα 9.890 δισ. εξ αυτών αντιστοιχούν σε επιχειρηματικά δάνεια, έναντι 14,973 δισ. τον Σεπτέμβριο του 2021. Aκόμη 3,235 δισ. ευρώ αφορούν στεγαστικά δάνεια έναντι 3,826 δισ. τον Σεπτέμβριο του 2021 και 1,443 δισ. ευρώ καταναλωτικά έναντι 2,123 δισ. (Σεπτέμβριος 2021).
Eπίσης, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονται στο 9,7% του συνόλου. Tα μη εξυπηρετούμενα επιχειρηματικά ανέρχονται στο 8,9%, τα αντίστοιχα στεγαστικά στο 11,8%, ενώ ο δείκτης ανεβαίνει στο 24,8% για τα μη εξυπηρετούμενα καταναλωτικά.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
