Δέχθηκε με πλειοψηφία προσφυγή της Ελβετικής Ενωσης Ηλικιωμένων Γυναικών
Με την πρόσφατη απόφαση στις 9 Απριλίου 2024, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) δέχτηκε την προσφυγή της Ελβετικής Ενωσης Ηλικιωμένων Γυναικών για την προστασία του κλίματος – και, μάλιστα, με μεγάλη πλειοψηφία, 16 προς 1, δικαίωσαν τις ανησυχίες και την αγωνία αυτής της κοινωνικής ένωσης. Η απόφαση αυτή μπορεί να θεωρηθεί σταθμός και ιδιαίτερα σημαντική νομολογία για την κλιματική αλλαγή.
Ιστορικά, 2.500 γυναίκες, ηλικίας κατά μέσο όρο κάτω των 73 ετών, πολίτες της Ελβετίας, μιας χώρας που αποτελεί κράτος-μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά του κράτους της Ελβετίας, διότι δεν έχει συμμορφωθεί με βάση το Διεθνές Δίκαιο στις υποχρεώσεις του σε σχέση με την ποσοτικοποίηση των εθνικών περιορισμών μείωσης των εκπομπών αεριού του θερμοκηπίου.
Μάλιστα, το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα την οικονομική αποζημίωση του εναγόμενου κράτους της Ελβετίας στη Λέσχη Ηλικιωμένων για το Κλίμα (Senior Women for Climate Protection).
Ειδικότερα, με βάση τη 13η επιμέρους απόφαση του Δικαστηρίου, το εναγόμενο κράτος θα καταβάλει στην αιτούσα ένωση εντός τριών μηνών 80.000 ευρώ (ογδόντα χιλιάδες ευρώ), συν τυχόν φόρο που μπορεί να χρεωθεί όσον αφορά έξοδα και κόστη.
Αναμφίβολα, η απόφαση αυτή, 657 λόγων και 14 επιμέρους αποφάσεων, πρέπει να θεωρείται ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα, πλην όμως έχουμε και μια άλλη σειρά προσφυγών και υποθέσεων.
Ο συνολικός αριθμός υποθέσεων κλιματικής αλλαγής που έχουν κατατεθεί μέχρι τον Ιούλιο του 2021 ανερχόταν σε περίπου 1.800. Ομως, μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 ο αριθμός αυτός ανήλθε στις 1.890. Από αυτά τα στοιχεία προκύπτει ότι το ενδιαφέρον των πολιτών και της κοινωνίας διαρκώς γίνεται εντονότερο.
Κινητοποιήσεις σε όλο τον κόσμο
Είναι, μάλιστα, εύλογο μετά την πρόσφατη απόφαση κατά του κράτους της Ελβετίας αυτό το έντονο ενδιαφέρον να μεγιστοποιηθεί.
Η απόφαση αυτή κρίνεται ως πιλοτική και ενθαρρύνει πολίτες, ενώσεις και οργανισμούς για προσφυγή στη Δικαιοσύνη όσον αφορά την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και, ιδιαίτερα, των ακραίων καιρικών φαινομένων, σηματοδοτώντας τη διεκδίκηση της σωτηρίας του πλανήτη.
Γι’ αυτό έχει ενδιαφέρον μία σειρά προσφυγών που έχουν ασκηθεί κατά καιρούς και αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατά περίπτωση.
ΚΑΤΑ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Ενα δικόγραφο κατά τεσσάρων εταιριών ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και της Αρχής της Κοιλάδας του Τενεσί κατατέθηκε από 8 πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης της Νέας Υόρκης, και 3 οικολογικές ομάδες διατήρησης της Γης.
Στο δικόγραφο αυτό τεκμηριωνόταν ότι οι εταιρίες που λειτουργούσαν εγκαταστάσεις σε 21 πολιτείες προκαλούσαν δημόσια όχληση, επειδή οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συνέβαλαν στην υπερθέρμανση του πλανήτη.
ΚΑΤΑ ΚΡΑΤΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΥΡΓΕΙΩΝ
1. Υπόθεση του Duarte Agostinho και άλλων Πορτογάλων κατά Πορτογαλίας και άλλων 32 κρατών.
Εξι νέοι της Πορτογαλίας, ηλικίας 11 έως 24 ετών, κατέθεσαν στις 2 Σεπτεμβρίου 2020 προσφυγή κατά της Πορτογαλίας, της Ελλάδας και άλλων 30 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μεταξύ των οποίων και της Κυπριακής Δημοκρατίας, επειδή οι συγκεκριμένες χώρες, μη λαμβάνοντας επαρκή μέτρα ενάντια στην κλιματική αλλαγή και αγνοώντας τις διεθνείς συμφωνίες, παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών στη ζωή, στην ασφαλή διαβίωση, στην υγεία και την ιδιωτική ζωή δίχως ανισότητες.
Η προσφυγή στηρίζεται στη βάση των άρθρων 2 και 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), τα οποία εγγυούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα για ένα υγιές και προστατευόμενο περιβάλλον.
Μάλιστα, οι καταγγέλλοντες ισχυρίζονται ότι το δικαίωμά τους στη ζωή απειλείται από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Πορτογαλία, όπως οι δασικές πυρκαγιές, η υπερθέρμανση του πλανήτη, η μόλυνση των υδάτων κ.ά.
Παράλληλα, τονίζουν τις σωματικές επιπτώσεις της υγείας τους, όπως σωματική κατάπτωση και αδράνεια εξαιτίας των καυσώνων και της παραμονής σε εσωτερικούς χώρους, καθώς και δυσμενείς συνέπειες στην ψυχολογική κατάσταση και την ψυχική ευεξία τους.
Η υπόθεση εισήχθη, με διαδικασίες απευθείας συζήτησης, ενώπιον της ευρείας σύνθεσης των δεκαεπτά δικαστών του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) επειδή κρίθηκε «υψίστης σημασίας».
2. Υπόθεση του Carême κατά της Γαλλίας.
Το έτος 2021 ο Damien Carême, πρώην δήμαρχος της περιοχής Grande-Synthe, στη βόρεια Γαλλία, κατέθεσε προσφυγή κατά του γαλλικού κράτους.
Εκπροσωπώντας τόσο τον ίδιο όσο τους πολίτες της πόλης του, υποστήριξε πως η γαλλική κυβέρνηση δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της ως προς την ασφαλή διαβίωση των πολιτών, λαμβάνοντας ανεπαρκή μέτρα και ελάχιστες πολιτικές διαχείρισης και πρόληψης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.
Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Γαλλίας αποφάνθηκε υπέρ των πολιτών, κρίνοντας πως η πτώση των εκπομπών το 2019 ήταν μικρή, και διέταξε την κυβέρνηση να λάβει επιπρόσθετες δράσεις έως τις 31 Μαρτίου 2022 για την επίτευξη του στόχου της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40% έως το 2030.
Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε τη μεμονωμένη υπόθεση που άσκησε ο Damien Carême, επικαλούμενος την παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ, για την οποία στη συνέχεια προσέφυγε στο ΕΔΔΑ.
Στις 9 Απριλίου 2024 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε την προσφυγή απορριπτέα, διότι ο ενάγων είχε απομακρυνθεί από τη Γαλλία και δεν είχε πλέον σχετικούς δεσμούς με την περιοχή της Grande-Synthe. Συνεπώς, δεν μπορούσε πλέον να διεκδικήσει την ιδιότητα του θύματος, σύμφωνα με τη σύμβαση.
3. Μελλοντικές γενιές κατά υπουργείου Περιβάλλοντος και άλλων στην Κολομβία
Το 2018, 25 νεαροί ενάγοντες, ηλικίας από 7 έως 26 ετών, κατέθεσαν μήνυση εναντίον αρκετών φορέων της κυβέρνησης της Κολομβίας, των δήμων, καθώς και μιας σειράς ιδιωτικών εταιριών για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους σε ένα υγιές περιβάλλον, στην υγεία, στην τροφή και στο νερό.
Οι ενάγοντες ισχυρίστηκαν πως το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, σε συνδυασμό με την αποτυχία της κυβέρνησης να μειώσει την αποψίλωση των δασών και να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με στόχο μηδενική αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο της Κολομβίας έως το έτος 2020, απειλεί τα θεμελιώδη δικαιώματα τους.
Στις 5 Απριλίου 2018, το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε πως «τα θεμελιώδη δικαιώματα της ζωής, της υγείας, της ελάχιστης διαβίωσης, της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας συνδέονται και καθορίζονται ουσιαστικά από το περιβάλλον και το οικοσύστημα».
Ακόμα, αναγνώρισε και τον Αμαζόνιο της Κολομβίας ως «υποκείμενο δικαιωμάτων και προστασίας», διατάζοντας την κυβέρνηση να διαμορφώσει και να εφαρμόσει σχέδια δράσης για την αντιμετώπιση της αποψίλωσης των δασών στον Αμαζόνιο.
ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ
Το 2019 η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε το καθεστώς του Teitiota και της οικογένειάς του ως «πρόσφυγες για την αλλαγή του κλίματος στη Νέα Ζηλανδία».
Σύμφωνα με την απόφαση, άτομα που εγκαταλείπουν τη χώρα καταγωγής τους, τον τόπο διαμονής τους, λόγω της κλιματικής αλλαγής μπορούν να θεμελιώνουν βλάβη σε σχέση με την «άμεση απειλή για τη ζωή».
Τα παραπάνω συνιστούν μερικά μονάχα παραδείγματα από τις προσφυγές που έχουν λάβει χώρα σχετικά με την ελλιπή αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, τόσο από κρατικούς φορείς όσο και από ιδιώτες.
Τα κράτη οφείλουν να συμμορφωθούν με τις ισχύουσες διατάξεις των διεθνών συμφωνιών και να προβούν άμεσα και αποτελεσματικά στη λήψη και την εφαρμογή μέτρων για την προσαρμογή και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
