Η οικονομία ακολουθεί την πολιτική

Οι μεταβλητές που οδηγούν στην αναστροφή της τάσης παρέμβασης του Δημοσίου

Τα τελευταία 40 χρόνια η παγκόσμια οικονομική τάση προσανατολιζόταν στη μείωση της παρέμβασης του Δημοσίου ως προς τον έλεγχο νευραλγικών τομέων, όπως αυτοί της ενέργειας και των μεταφορών, αλλά και σε πλήθος άλλων υπηρεσιών, οι οποίες παλαιότερα ανήκαν και λειτουργούσαν υπό τον ασφυκτικό κλοιό των κυβερνήσεων.

Το μοντέλο αυτό αρχικά προωθήθηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρίγκαν και τη βρετανίδα πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ και υιοθετήθηκε στη συνέχεια από πολλές άλλες χώρες, οι οποίες εκτός από τις αμιγώς επιχειρηματικές δραστηριότητες, προσπάθησαν να αποφύγουν την παρέμβαση στη λειτουργία ανεξάρτητων θεσμών, όπως οι κεντρικές τράπεζες. Το 2024 η τάση αυτή δείχνει να έχει αναστραφεί, αφού πολλές από τις μεταβλητές, οι οποίες συνθέτουν το πολύπλοκο παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό σκηνικό, έχουν μεταβληθεί.

Ενδεικτικά σταχυολογούμε τις εξής:

1. Αναβίωση προστατευτισμού και εμπορικών πολέμων. Για να μπορέσει η φιλελεύθερη οικονομία να λειτουργήσει ομαλά βασιζόμενη στην ορθολογική κατανομή των οικονομικών πόρων σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η διαρκής μείωση ή και ο εκμηδενισμός των εμποδίων και η κατάργηση μέτρων προστατευτισμού, τα οποία λειτουργούν ανασταλτικά στην ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου. Από την περίοδο κατά την οποία πολλές από τις ανεπτυγμένες οικονομίες σημείωσαν διαρκή έλλειψη ανταγωνιστικότητας και δραστική επιδείνωση του εμπορικού τους ισοζυγίου, με πρωταγωνιστή τις ΗΠΑ επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ, παρατηρείται μια αναβίωση της επιβολής δασμών, οι οποίοι ακριβώς εξυπηρετούν την ενίσχυση της εσωτερικής παραγωγής. Σήμερα, επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν, μέσω μιας σειράς ψηφισμάτων, όπως το Inflation Act, παρατηρείται μια περαιτέρω ενίσχυση των μέτρων αυτών, με αποκορύφωμα τις προεδρικές δηλώσεις σχετικά με τη διατήρηση της αμερικανικής ιδιοκτησίας της American Steel -εμβληματικής εταιρίας των ΗΠΑ-, με ταυτόχρονη προαναγγελία ότι θα επιβληθούν περαιτέρω δασμοί έναντι της Κίνας. Συνδυαστικά, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι κυρώσεις που έχουν τεθεί σε σειρά χωρών, οι οποίες παραβιάζουν τα διεθνώς καθορισθέντα σχετικά με πρώτες ύλες, όπως το πετρέλαιο, και επιδεινώνουν περαιτέρω τη μείωση των παγκόσμιων ροών, δημιουργώντας πρόβλημα στις οικονομίες του κόσμου, που έχουν καταστεί όμηροι του υψηλού πληθωρισμού.

2. Παρεμβάσεις στις κεντρικές τράπεζες, τις υπεύθυνες για τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής, η οποία αποτελεί το απόλυτο εργαλείο για να αντιμετωπιστούν κυριαρχικά οικονομικά φαινόμενα, όπως αυτό του πληθωρισμού, της μειωμένης ανάπτυξης κ.τ.λ. Στην ευρωζώνη επί προεδρίας Μάριο Ντράγκι στην ΕΚΤ υπήρχε πολύ έντονη διαφωνία μεταξύ των χωρών του Βορρά και εκείνων του Νότου, με τις πρώτες να πιέζουν τον τραπεζίτη να μην προβεί σε μέτρα νομισματικής χαλάρωσης, αφού είχε κυριαρχήσει τυφλά ο τρόπος σκέψης της Buddesbank, που ερχόταν σε ευθεία αντίθεση με το σκεπτικό της FED, το οποίο βασιζόταν στην τόνωση της ρευστότητας, ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες δημοσιονομικές εξελίξεις. Οταν οι ανεξάρτητοι θεσμοί δεν έχουν την ευχέρεια να επικεντρωθούν στον κεντρικό τους στόχο, υπάρχει ο κίνδυνος εργαλεία, όπως η διαμόρφωση των επιτοκίων, να τεθούν σε εφαρμογή με καθυστέρηση και η ζημιά να έχει ήδη γίνει.

3. Βιαστική μετάβαση στην πράσινη ενέργεια. Η κλιματική αλλαγή είναι πλέον εμφανής, με τις φυσικές καταστροφές και, κατ’ επέκταση, τις οικονομικές συνέπειες να μοιάζουν εφιαλτικές για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. αποφάσισαν από κοινού να μεταβούν σε μια κατάσταση μειωμένου ανθρακικού αποτυπώματος, χωρίς όμως να έχουν έτοιμες τις παραγωγικές διαδικασίες που θα προμήθευαν με τον απαραίτητο εξοπλισμό τις οικονομίες τους, ενώ ταυτόχρονα εφαρμόζουν πολύ σκληρά μέτρα απαγόρευσης των εισαγωγών κινεζικών προϊόντων, τα οποία στη δεδομένη στιγμή θα μπορούσαν να λειτουργήσουν καταλυτικά για πολύ πιο επιθετική διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα. Η παραγωγή ανεμογεννητριών αλλά και άλλων μηχανικών μερών που σχετίζονται με τις ΑΠΕ απαιτεί αλουμίνιο, χαλκό και σειρά άλλων πρώτων υλών, των οποίων οι τιμές σημειώνουν ακραίες μεταβολές, αφού ακριβώς έχουν τεθεί στο επίκεντρο τόσο της παραγωγικής όσο και της χρηματιστηριακής κοινότητας. Ο παροξυσμός που παρατηρείται πολλές φορές σχετικά με την καταδίκη των ορυκτών καυσίμων θα οδηγήσει σε μειωμένες επενδύσεις των μεγάλων πετρελαϊκών εταιριών στον τομέα αυτό, και με τη σειρά τους θα καταστήσουν την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου εξαιρετικά μειωμένη σε σχέση με τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση, με αποτέλεσμα η παραμικρή διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας -όπως αυτή που ζούμε σήμερα λόγω των εμπόλεμων μετώπων στη Μέση Ανατολή- να εκτινάξει την τιμή του πετρελαίου σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, προκαλώντας ευρύτερη αποσταθεροποίηση των οικονομιών.

4. Διαμόρφωση νέων blocs χωρών. Ο διπολικός κόσμος που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα σταδιακά παραδίδει τη θέση του σε μια νέα πραγματικότητα, με περισσότερα blocs, προκαλώντας αναδιάταξη των εμπορευματικών ροών και κατ’ επέκταση των επιπέδων παραγωγής που θα διασφαλίσει κάθε χώρα στη νέα αυτή πραγματικότητα. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει από την εξέλιξη αυτή δεν είναι η εκ νέου διαπραγμάτευση μεταξύ των νέων αυτών ομάδων κρατών, αλλά η πιθανή τάση να παρατηρηθεί «αποσύνδεσή» τους και να εγκαθιδρυθεί ένα έντονο απομονωτικό μοντέλο οικονομίας, το οποίο θα οδηγήσει σταδιακά στην εξασθένιση του διεθνούς εμπορίου και τη μείωση της κοινωνικής ευημερίας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Στήριξη σε συνέργειες και ειδικευμένες παραγωγές στις ΜμΕ

Το αόρατο χέρι, κατάλοιπο της παλαιάς μυθικής ερμηνείας της οικονομίας, το οποίο θα ρύθμιζε τις εθνικές οικονομίες και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο την παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα φαίνεται πλέον ιδιαίτερα αποδυναμωμένο.

Οι πολύπλοκοι πολιτικοί συσχετισμοί, οι οποίοι πλέον εκφράζονται ανοιχτά μέσω οικονομικών κυρώσεων, εμπόλεμων καταστάσεων και διαρκών τριβών σε διεθνή όργανα, όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, οι κεντρικές τράπεζες κ.ά., διαμορφώνουν ένα σκηνικό υψηλής αβεβαιότητας, στο οποίο επενδύσεις θα μπορούν να υλοποιήσουν μόνο πολύ μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, που έχουν γιγάντια ρευστότητα και απολαμβάνουν της τυφλής εμπιστοσύνης των τραπεζών -πολλές φορές σε «επικίνδυνο» βαθμό-, και σε καμία περίπτωση από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που, ενώ αποτελούν την παγκόσμια ραχοκοκαλιά της οικονομίας και το «ασανσέρ» για την κατακόρυφη κοινωνική κινητικότητα, δεν θα μπορέσουν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στο νέο αυτό γίγνεσθαι.

Στην περίπτωση της χώρας μας πρέπει το σύνολο των πολιτικών που σχεδιάζονται και υλοποιούνται από την εκάστοτε κυβέρνηση να λαμβάνει υπόψη τη μορφολογία της εσωτερικής οικονομίας και την προαναφερθείσα συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων.

Οι προτάσεις του πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας Ενρίκο Λέτα για την ανταγωνιστικότητα, οι οποίες αποσκοπούν στο κλείσιμο του χάσματος με τις ΗΠΑ και την Κίνα, που ενισχύουν πολλαπλά τις επιχειρήσεις τους, οφείλουν να προωθήσουν και τις εταιρίες αυτές με συνέργειες και επιμέρους ειδικευμένες παραγωγές, και όχι να στρέψουν το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον και την ενίσχυση μόνο στους γίγαντες.

Πεδίον γνώσης λαμπρό η εφαρμογή στην πράξη για τις κυβερνήσεις, τις ενώσεις και τα επιμελητήρια.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ