Του ΜΙΧΑΛΗ ΚΟΣΜΕΤΑΤΟΥ
Οι τιμές στα ράφια των ελληνικών σούπερ μάρκετ είναι κάτι το οποίο αφορά την καθημερινότητα εκατομμυρίων καταναλωτών και ως εκ τούτου διατηρούνται ως θέμα στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας.
Με την προσπάθεια για την αντιμετώπιση της ακρίβειας να βρίσκεται σε εξέλιξη, μιλά σήμερα στην «DEALnews» ένα από τα πιο κατάλληλα πρόσωπα για να το κάνει και δίνει απαντήσεις για όλα: είναι ο δρ Λευτέρης Κιοσές, γενικός διευθυντής Ινστιτούτου Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), υπεύθυνος για τον συντονισμό των ερευνών και για θέματα λιανεμπορίου, εφοδιαστικής αλυσίδας και ηλεκτρονικού επιχειρείν.
– Οι αλυσίδες μιλούν για αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, αλλά οι καταναλωτές εξακολουθούν να διαμαρτύρονται. Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η ακρίβεια στα σούπερ μάρκετ; Εχετε, με βάση την εμπειρία σας, να προτείνετε μέτρα ή λύσεις;
Ο πληθωρισμός και η ακρίβεια είναι δύο διαφορετικά θέματα. Ο πληθωρισμός ειδικά στα τρόφιμα φαίνεται ότι τείνει να επανέλθει σε επίπεδα κανονικότητας. Από το κανάλι του σούπερ μάρκετ, στο οποίο υπάρχει η δυνατότητα για πρόσβαση σε στοιχεία πραγματικών τιμών, ο δείκτης εξέλιξης τιμών αλυσίδων σούπερ μάρκετ παρουσιάζει σταθεροποίηση το πρώτο 9μηνο 2024 κατά μέσο όρο +0,24% σε σχέση με το πρώτο 9μηνο 2023, άρα σχεδόν μηδενικό πληθωρισμό το 2024.
Οσον αφορά την ακρίβεια, δηλαδή το επίπεδο των τιμών, αυτό είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο, με πολλά κόστη στην πολύπλοκη εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων και σίγουρα δεν είναι αποτέλεσμα της αισχροκέρδειας ή κάποιων υπερκερδών, όπως εύκολα προκύπτει από τις οικονομικές καταστάσεις των εταιριών του κλάδου. Η ψυχολογία του καταναλωτή επηρεάζεται κυρίως από τη δυσανάλογη πορεία των εισοδημάτων την προηγούμενη δεκαπενταετία, η οποία έχει περιορίσει το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών.
Οσον αφορά τις λύσεις, αυτή τη στιγμή, πέρα από τη μείωση των έμμεσων φόρων, όπως είναι ο ΦΠΑ, των ειδικών φόρων κατανάλωσης απευθείας σε τρόφιμα (π.χ. καφές) ή των ειδικών φόρων κατανάλωσης σε άλλους πόρους (π.χ. καύσιμα που επηρεάζουν όλη την αλυσίδα αξία), το μόνο που είναι εφικτό είναι η σε βάθος χρόνου στρατηγική της Πολιτείας για την αγροτική και τη βιομηχανική παραγωγή, η οποία, όμως, δεν θα αποφέρει καρπούς άμεσα, αλλά στο μέλλον. Η στροφή, δηλαδή, σε καλλιέργειες οι οποίες επηρεάζουν θετικά το ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών, η στρατηγική προσέλκυσης βιομηχανικών μονάδων προϊόντων τα οποία σήμερα εισάγουμε και η βελτίωση της εφοδιαστικής αλυσίδας, η οποία στην Ελλάδα, λόγω των γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων και της εποχικότητας, εμπεριέχει αρκετά κόστη.
– Κάτι πιο συγκεκριμένο, λοιπόν. Επικεφαλής αλυσίδων και στελέχη του κλάδου των σούπερ μάρκετ προτείνουν ως λύση για την άμεση πτώση των τιμών στο ράφι, τη μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα. Σας βρίσκει σύμφωνο ένα τέτοιο μέτρο ή όχι και γιατί;
Ο ΦΠΑ στα τρόφιμα στην Ελλάδα είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη και σίγουρα μια μείωσή του θα ωφελούσε το επίπεδο των τελικών τιμών. Π.χ. στην έρευνα σύγκρισης τιμών με το εξωτερικό του ΙΕΛΚΑ, η εικόνα των αποτελεσμάτων αλλάζει σημαντικά όταν αφαιρέσουμε τον αναλογούντα ΦΠΑ ανά χώρα για να γίνουν αντιληπτές οι πραγματικές τιμές των προϊόντων σούπερ μάρκετ. Η σύγκριση των καλαθιών σε αυτή την περίπτωση δείχνει ότι επτά χώρες έχουν πιο ακριβό μέσο καλάθι από την Ελλάδα: η Γερμανία κατά 40%, η Γαλλία κατά 33%, το Ηνωμένο Βασίλειο κατά 27%, η Ιταλία κατά 21%, η Ισπανία κατά 12%, η Πορτογαλία κατά 5% και η Ρουμανία κατά 5%. Αυτό είναι αποτέλεσμα της διαφοράς που έχει ο χαμηλός ΦΠΑ ανά χώρα, πρόκειται για τον ΦΠΑ που αναφέρεται σε τρόφιμα και ποτά. Στην Ελλάδα αυτός ο ΦΠΑ είναι 13%. Ο ΦΠΑ είναι σημαντικά υψηλότερος από το Ηνωμένο Βασίλειο (0% ή 5%), τη Γαλλία (10% και 5,5%), την Ισπανία (10% και 4%), την Πορτογαλία (13% και 6%), την Ιταλία (5% και 4%), την Γερμανία (7%) και τη Ρουμανία (9%), αλλά και τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. Η βασική διαφορά είναι ότι τρόφιμα που στην Ελλάδα υπάγονται σε υψηλότερο συντελεστή ΦΠΑ 13% χωρίς ουσιαστικές εξαιρέσεις, στις υπόλοιπες χώρες υπάγονται στον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ, ο οποίος είναι και χαμηλότερος του ελληνικού, με 6%, 5,5%, 4% ή ακόμα και 0%. Ελάχιστα προϊόντα βρίσκονται στον πολύ χαμηλό ΦΠΑ στην Ελλάδα και στο υψηλό στις άλλες χώρες (π.χ. μωρομάντιλα).
Μειώσεις τιμών σε 120 κωδικούς, αλλά και… εξτρά τζίρος
Σε «αγώνα δρόμου» μετατρέπεται η προσπάθεια για τη βελτίωση της καθημερινότητας των νοικοκυριών της χώρας, που στενάζουν από το υπέρογκο κόστος διαβίωσης και βλέπουν τους μισθούς να «ψαλιδίζονται» από την ακρίβεια και πολλές φορές να μην αρκούν ούτε για τα είδη πρώτης ανάγκης.
Τις προηγούμενες ημέρες άρχισε η εφαρμογή της μείωσης τιμών στα ράφια των ελληνικών αλυσίδων σε βασικά καταναλωτικά προϊόντα, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ενωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ).
Η πρωτοβουλία-πρόσκληση του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων και του υπουργού Τάκη Θεοδωρικάκου απευθύνεται στο σύνολο των προμηθευτών τροφίμων και επώνυμων καταναλωτικών προϊόντων, καθώς και του οργανωμένου λιανεμπορίου και μέχρι το τέλος Οκτωβρίου θα είναι διαθέσιμοι περίπου 120 κωδικοί προϊόντων στα ράφια των σούπερ μάρκετ με τις νέες μειωμένες τιμές.
Υπολογίζεται ότι σταδιακά περισσότεροι από 600 κωδικοί προϊόντων διάφορων προμηθευτών-μελών του ΣΕΒΤ, του ΕΣΒΕΠ αλλά και άλλων προμηθευτών θα συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία. Οι μειώσεις τιμών στους 120 κωδικούς θα κυμαίνονται από 6% έως 15% και ήδη οι αλυσίδες ενημέρωσαν τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου για τις σχετικές λίστες των προϊόντων.
Σε μία άλλη εξέλιξη που αφορά τον κλάδο, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρίας ερευνών Circana, τα σούπερ μάρκετ «έγραψαν» επιπλέον τζίρο 230 εκατ. ευρώ (+3,2%) στο 8μηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου (7,776 δισ. ευρώ), χάρη και στη στροφή των τουριστών σε αγορές έτοιμων γευμάτων από τη λιανική τροφίμων αντί ταβέρνας και εστιατορίου.
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤτΕ
«Οι τέσσερις μεγάλες χώρες με σημαντικά ακριβότερο μέσο καλάθι από την Ελλάδα»
– Τα ελληνικά σούπερ μάρκετ είναι, τελικά, πιο φθηνά ή πιο ακριβά σε σύγκριση με αντίστοιχες αλυσίδες του εξωτερικού;
Εκτεταμένη έρευνα του ΙΕΛΚΑ, για τη σύγκριση τιμών χιλιάδων προϊόντων σούπερ μάρκετ μεταξύ Ελλάδας και αρκετών χωρών, την οποία επικαλέστηκε σε συνέντευξή του στην «DEAL NEWS», τον Αύγουστο, ο πρόεδρος της Ενωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας Αριστοτέλης Παντελιάδης έδειξε ότι η δική μας αγορά είναι, συνήθως, φθηνότερη από όλες όσες εξετάζονται στο σχετικό δείγμα, όπως είπε. Τα ευρήματα αντίστοιχης έκθεσης της Τραπέζης της Ελλάδος είχαν παρουσιάσει αντίθετη εικόνα.
– Γιατί προέκυψε αυτό το κοντράστ; Τι αναφέρουν σχετικά τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχετε στη διάθεσή σας;
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία αναλυτικής σύγκρισης τιμών που διαθέτουμε είναι του Αυγούστου 2024. Για την ανάλυση αυτή συγκρίθηκαν οι τιμές σε συνολικά 42 κατηγορίες προϊόντων. Αυτές οι υποκατηγορίες προϊόντων εξετάζονται από ένα σημαντικό δείγμα πάνω από 6.000 τιμές προϊόντων και 44 διαφορετικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ στις οκτώ χώρες συνολικά για να υπολογιστούν οι μέσες τιμές, με δειγματοληψίες από έγκυρα sites σύγκρισης τιμών σε Ελλάδα και εξωτερικό, αλλά και από αλυσίδες σούπερ μάρκετ. Τα στοιχεία περιλαμβάνουν τελικές τιμές τόσο επώνυμων προϊόντων όσο και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας σε κάθε χώρα. Διευκρινίζεται ότι οι τιμές αφορούν μόνο αλυσίδες σούπερ μάρκετ και όχι άλλα σημεία πώλησης. Η σύγκριση των μέσων τιμών των καλαθιών δείχνει ότι τέσσερις χώρες έχουν σημαντικά ακριβότερο μέσο καλάθι από την Ελλάδα: 33% η Γερμανία, 25% η Γαλλία, 19% το Ηνωμένο Βασίλειο, 14% η Ιταλία, ενώ ακριβότερο κατά 3% η Πορτογαλία, 5% η Ισπανία και η Ρουμανία είναι περίπου στο ίδιο επίπεδο με την Ελλάδα.
Η έκθεση της Τραπέζης της Ελλάδος δεν είναι κάτι συγκρίσιμο με τη συγκεκριμένη μελέτη του ΙΕΛΚΑ. Η έκθεση αφορά μία μελέτη προσδιορισμού παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τις τιμές με τη χρήση παλαιότερων στοιχείων τιμών. Οπως αναφέρεται στην έκθεση, «οι εκτιμήσεις της επίδρασης αυτών των παραγόντων στις τιμές έγιναν με τη χρήση δεδομένων με υψηλό επίπεδο ανάλυσης για τιμές και ποσότητες λιανικής της περιόδου 2009-2011. Στη συνέχεια το επίπεδο των τιμών το 2023 για την Ελλάδα και τις άλλες χώρες εκτιμήθηκε προσεγγιστικά με τη χρήση αντίστοιχων δεικτών τιμών καταναλωτή». Πρόκειται, δηλαδή, για διαφορετικό χρόνο, διαφορετικό δείγμα προϊόντων και διαφορετική μεθοδολογία.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 25/10/2024)
