Η Κίνα ενέκρινε τη Δευτέρα το πρώτο εισπνεόμενο εμβόλιο για την Covid-19 και χάραξε ένα νέο μονοπάτι διαφυγής στην εποχή της πανδημίας.
Η νέα γενιά εισπνεόμενων εμβολίων αναφέρεται ως ελπίδα για τη νέα φάση που εισέρχεται η πανδημία. Δεκάδες ερευνητές και εταιρείες προετοιμάζονται για τα νέα εμβόλια, τα οποία θα χορηγούνται είτε με σπρέι, είτε με σταγόνες, σαν τα κοινά φάρμακα. Το ερώτημα που τίθεται πλέον, είναι το εξής: Πώς ο νέος τύπος εμβολίων, θα αλλάξουν την εικόνα της πανδημίας στον πλανήτη;
Αυτή την εβδομάδα, εγκρίθηκε για χρήση ως αναμνηστική δόση στην Κίνα, μια εισπνεόμενη έκδοση ενός εμβολίου για τον COVID-19, που παρήχθη από την κινεζική εταιρεία CanSino Biologics στο Tianjin. Είναι ένα από τα 100 και πλέον εμβόλια που θα χορηγούνται μέσω του στόματος ή της μύτης. Θεωρητικά, αυτά τα εμβόλια θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στις λεπτές βλεννογόνους μεμβράνες που καλύπτουν τις κοιλότητες στη μύτη και το στόμα, όπου ο SARS-CoV-2 εισέρχεται στο σώμα και να σταματήσουν γρήγορα τον ιό στα ίχνη του – προτού εξαπλωθεί. Οι υπεύθυνοι ανάπτυξης εμβολίων ελπίζουν ότι αυτά τα εμβόλια «βλεννογόνων» θα αποτρέψουν ακόμη και ήπιες περιπτώσεις ασθένειας και θα εμποδίσουν τη μετάδοση σε άλλους ανθρώπους, επιτυγχάνοντας αυτό που είναι γνωστό ως στείρωση ανοσίας. Μερικά εμβόλια βλεννογόνου έχουν ήδη εγκριθεί για άλλες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου ενός ψεκαζόμενου εμβολίου κατά της γρίπης. Τα πειράματα σε ζώα δείχνουν ότι μπορεί να προκληθεί στείρωση ανοσίας έναντι της COVID-19.
Γιατί μπορεί τα εμβόλια του βλεννογόνου να είναι καλύτερα από τα συμβατικά εμβόλια;
Τα εμβόλια COVID-19 που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος κάνουν καλή δουλειά στη μείωση της σοβαρότητας της νόσου και στην πρόληψη της νοσηλείας, αλλά δεν εμποδίζουν τόσο καλά την ήπια ασθένεια ή τη μετάδοση.
Ένας λόγος είναι ότι εγχέονται στους μυς. Οι ενδομυϊκές βολές προκαλούν μια ανοσολογική απόκριση που περιλαμβάνει Τ-λεμφοκύτταρα, τα οποία καταστρέφουν τα μολυσμένα κύτταρα και Β-κύτταρα, τα οποία παράγουν αντισώματα που «εξουδετερώνουν» τα παθογόνα – δεσμεύονται σε αυτά για να τα εμποδίσουν να εισέλθουν σε υγιή κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα και τα αντισώματα κυκλοφορούν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Αλλά δεν υπάρχουν σε αρκετά υψηλά επίπεδα στη μύτη και τους πνεύμονες για να παρέχουν γρήγορη προστασία. Στον χρόνο που χρειάζονται για να ταξιδέψουν εκεί από την κυκλοφορία του αίματος, ο ιός εξαπλώνεται και το μολυσμένο άτομο αρρωσταίνει.
Τα εμβόλια του βλεννογόνου μπορούν να προκαλέσουν μια ανοσολογική απόκριση ολόκληρου του σώματος, αλλά μπορούν επίσης να ενεργοποιήσουν τα ανοσοκύτταρα στον βλεννογόνο ιστό της μύτης και της αναπνευστικής οδού. Αυτά τα εντοπισμένα κύτταρα «δρούν ως φρουροί στο σημείο της μόλυνσης», λέει ο Benjamin Goldman-Israelow, γιατρός-επιστήμονας στο Yale School of Medicine στο New Haven του Κονέκτικατ. «Μπορούν να δράσουν πολύ πιο γρήγορα».
Τα εντοπισμένα ανοσοκύτταρα του βλεννογόνου, γνωστά ως κύτταρα Τ και Β μνήμης που κατοικούν στον ιστό, έχουν ελαφρώς διαφορετικές λειτουργίες από τα κυκλοφορούντα Τ κύτταρα και τα Β κύτταρα. Για παράδειγμα, τα Β κύτταρα μνήμης που κατοικούν στον ιστό παράγουν αντισώματα που ονομάζονται εκκριτική ανοσοσφαιρίνη Α (IgA), τα οποία είναι συνυφασμένα με τα στρώματα της αναπνευστικής οδού, όπου μπορεί να είναι σε θέση να σταματήσουν γρήγορα τα παθογόνα. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσο καλά το εκκριτικό IgA θα προστατεύσει από τον SARS-CoV-2.
Οι ερευνητές δοκιμάζουν εμβόλια βλεννογόνου ως πρώτες δόσεις για μη εμβολιασμένους ανθρώπους και ως ενισχυτικά για όσους έχουν ήδη λάβει εμβόλια για τον COVID-19. Ορισμένα εμβόλια βλεννογόνου είναι πανομοιότυπα με τα ενέσιμα εμβόλια, αλλά εκτοξεύονται ως υγρό ή σταγονίδια στη μύτη. Άλλα έχουν διαφορετική σύνθεση ή παρασκευάζονται διαφορετικά. Για παράδειγμα, το εμβόλιο του βλεννογόνου που αναπτύχθηκε από την CanSino είναι το ίδιο με αυτό που εγχύθηκε, αλλά συσκευάζεται σε αερολύματα και εισπνέεται από το στόμα με νεφελοποιητή στο ένα πέμπτο της δόσης της ενέσιμης εκδοχής. Μερικά εμβόλια βλεννογόνου υπό ανάπτυξη καταπίνονται ως χάπια.
Πόσο καλά είναι τα εμβόλια του βλεννογόνου κατά άλλων ασθενειών;
Τουλάχιστον εννέα εμβόλια βλεννογόνου έχουν εγκριθεί για χρήση σε ανθρώπους, κατά των παθογόνων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ιών της πολιομυελίτιδας, της γρίπης και της χολέρας. Οκτώ από αυτά τα εμβόλια λαμβάνονται από το στόμα και ένα, κατά της γρίπης, χορηγείται ενδορινικά.
Το από του στόματος εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας, το οποίο προκαλεί ανοσία στο έντερο, είναι εξαιρετικά επιτυχημένο και πλησιάζει στην επίτευξη στειρωτικής ανοσίας. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ωστόσο, αυτό το ζωντανό εξασθενημένο εμβόλιο θα μεταλλαχθεί και θα προκαλέσει ασθένεια. Για άλλες ασθένειες, τα εμβόλια του βλεννογόνου δεν ήταν τόσο επιτυχημένα – μερικές φορές επειδή το εμβόλιο δεν δημιουργεί μια αρκετά ισχυρή ανοσολογική απόκριση και μερικές φορές επειδή προκαλεί παρενέργειες. Η ελβετική εταιρεία εμβολίων Berna Biotech στη Βέρνη απέσυρε το εμβόλιο της ενδορινικής γρίπης από την αγορά το 2001, για παράδειγμα, αφού ανακάλυψε ότι αύξησε τον κίνδυνο προσωρινής παράλυσης του προσώπου.
Ένα προϊόν που ονομάζεται FluMist, ένα ζωντανό εξασθενημένο ενδορρινικό εμβόλιο κατά της γρίπης που είναι εγκεκριμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, υπερτερεί της ενδομυϊκής έκδοσης στα μικρά παιδιά1. Οι ενήλικες μπορεί επίσης να βρίσκουν πιο βολικό να κάνουν ένα εμβόλιο ψεκασμό στη μύτη, αντί για ένεση. Αλλά το FluMist δεν λειτούργησε τόσο καλά σε ενήλικες. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλοί είχαν χρόνια να δημιουργήσουν κάποια ανοσία στους ιούς της γρίπης. Ακόμα κι αν αυτή η ανοσία δεν είναι αρκετά ισχυρή για να αποτρέψει τη νόσο, οι ανοσολογικές αποκρίσεις του βλεννογόνου των ενηλίκων μπορεί να εμποδίσουν το εξασθενημένο εμβόλιο να μολύνει τα ρινικά κύτταρα ή να το καθαρίσει πριν προλάβει να κάνει τη δουλειά του.
«Είναι μια πράξη εξισορρόπησης μεταξύ της διασφάλισης ότι το εμβόλιο δεν προκαλεί ασθένειες και ωστόσο επαναλαμβάνεται αρκετά για να προκαλέσει ανοσία του βλεννογόνου σε άτομα που είχαν κάποια εμπειρία με τον ιό», λέει ο Kanta Subbarao, διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Συνεργαζόμενος. Κέντρο Αναφοράς και Έρευνας για τη Γρίπη στη Μελβούρνη, Αυστραλία. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη εάν αυτό το ζήτημα μπορεί να επηρεάσει και τα ενδορρινικά εμβόλια COVID-19.
Πού και πότε μπορεί να είναι διαθέσιμα τα εμβόλια του βλεννογόνου COVID-19;
Περίπου 100 εμβόλια κατά του βλεννογόνου COVID-19 αναπτύσσονται παγκοσμίως, σύμφωνα με την Airfinity, μια εταιρεία αναλύσεων υγείας στο Λονδίνο (βλ. «Βλεννογονικά εμβόλια COVID-19»). Περίπου 20 από αυτούς έχουν φτάσει σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, εκ των οποίων τουλάχιστον τέσσερις – στην Ινδία, το Ιράν και δύο στην Κίνα – έχουν ολοκληρώσει ή υποβάλλονται σε μελέτες φάσης ΙΙΙ για να ελέγξουν την ασφάλεια και το πόσο καλά λειτουργούν σε σύγκριση με άλλα εμβόλια. Το Ιράν έδωσε την έγκριση έκτακτης ανάγκης για το εμβόλιο του τον Οκτώβριο του 2021 και τουλάχιστον πέντε εκατομμύρια δόσεις έχουν παραδοθεί στο Υπουργείο Υγείας, λέει ο Ali Es-haghi, αναλυτικός χημικός στο Ινστιτούτο Έρευνας Εμβολίων και Ορών Razi στο Καράτζ, το οποίο ανέπτυξε το εμβόλιο. Όμως το ινστιτούτο δεν έχει ακόμη δημοσιεύσει στοιχεία για την αποτελεσματικότητα στον άνθρωπο.